Jump to content

"अण्णा भाऊ साठे" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
इतिहास न्याहाळा
← मागील फरकपुढील फरक →
Content deleted Content added
दृश्यविकिमजकूर
No edit summary
खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
No edit summary
खूणपताका: मोबाईल संपादन मोबाईल वेब संपादन
ओळ ४३: ओळ ४३:
|journal =The Criterion
|journal =The Criterion
|access-date =2015-04-05
|access-date =2015-04-05
}}</ref> साठे एका [[मांग]] समाजामध्ये जन्मलेले व्यक्ती होते. त्यांचे लेखन सामाजिक आणि राजकीयदृष्ट्या कृतीशीलतेवर आधारलेले होते.<ref name="Prasad2007">{{स्रोत पुस्तक|first=S. K. |last=Paul |chapter=Dalitism: Its Growth and Evaluation|शीर्षक=Dalit Literature: A Critical Exploration|दुवा=https://books.google.com/books?id=Bg0rOOqvBMkC|year=2007|publisher=Sarup & Sons|isbn=978-81-7625-817-3 |page=36 |editor1-first=Amar Nath |editor1-last=Prasad |editor2-first=M. B. |editor2-last=Gaijan}}</ref>
}}</ref> साठे एका [[मांग]] समाजामध्ये जन्मलेले व्यक्ती होते. त्यांचे लेखन सामाजिक आणि राजकीयदृष्ट्या कृतीशीलतेवर आधारलेले होते.<ref name="Prasad2007">{{स्रोत पुस्तक|first=S. K. |last=Paul |chapter=Dalitism: Its Growth and Evaluation|शीर्षक=Dalit Literature: A Critical Exploration|दुवा=https://books.google.com/books?id=Bg0rOOqvBMkC|year=2007|publisher=Sarup & Sons|isbn=978-81-7625-817-3 |page=36 |editor1-first=Amar Nath |editor1-last=Prasad |editor2-first=M. B. |editor2-last=Gaijan}}</ref> साठे हे मार्क्सवादी-आंबेडकरवादी प्रवृत्तीचे होते, सुरुवातीला त्यांच्यावर साम्यवादाचा प्रभाव होता पण नंतर ते [[आंबेडकरवाद| आंबेडकरवादी]] झाले.<ref>https://www.forwardpress.in/2019/04/the-history-of-marathi-ambedkarite-literature/</ref><ref>https://books.google.com/books/about/The_Life_and_Work_of_Annabhau_Sathe.html?id=d3qcYgEACAAJ</ref><ref>http://velivada.com/2017/07/18/annabhau-sathe-leftist-turned-ambedkarite/</ref><ref>https://books.google.co.in/books?id=vjsHCwAAQBAJ&pg=PT319&lpg=PT319&dq=annabhau+sathe+ambedkarite&source=bl&ots=PQEx6qfPy1&sig=ACfU3U1Y2e5cmxaImHOClRm1TIPOWpW7ew&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwih2cOguL_jAhUIWysKHbmzAYg4KBDoATACegQICBAB</ref><ref>https://www.loksatta.com/vishesh-news/feature-article-on-folk-singer-anna-bhau-sathe-on-occasion-of-113-jubilee-162493/</ref>


==वैयक्तिक जीवन==
==वैयक्तिक जीवन==

१८:४१, १ ऑगस्ट २०१९ ची आवृत्ती

तुकाराम भाऊराव साठे
जन्म नाव तुकाराम भाऊराव साठे
टोपणनाव अण्णाभाऊ साठे
जन्म ऑगस्ट १, इ.स. १९२०
वाटेगाव, तालुका वाळवा, सांगली जिल्हा
मृत्यू जुलै १८, इ.स. १९६९
शिक्षण अशिक्षित
राष्ट्रीयत्व भारतीय
धर्म हिंदू
कार्यक्षेत्र लेखक, साहित्यिक
भाषा मराठी
साहित्य प्रकार शाहिर, कथा, कादंबरीकार
चळवळ संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
प्रसिद्ध साहित्यकृती फकिरा
प्रभाव बाबासाहेब आंबेडकर, श्रीपाद अमृत डांगे, कार्ल मार्क्स
वडील भाऊराव साठे
आई वालबाई साठे
पत्नी कोंडाबाई साठे
जयवंता साठे
अपत्ये मधुकर, शांता आणि शकुंतला

तुकाराम भाऊराव साठे (ऑगस्ट १, इ.स. १९२० - जुलै १८, इ.स. १९६९) हे अण्णाभाऊ साठे म्हणून ओळखले जाणारे एक मराठी समाजसुधारक, लोककवी आणि लेखक होते.[१] साठे एका मांग समाजामध्ये जन्मलेले व्यक्ती होते. त्यांचे लेखन सामाजिक आणि राजकीयदृष्ट्या कृतीशीलतेवर आधारलेले होते.[२] साठे हे मार्क्सवादी-आंबेडकरवादी प्रवृत्तीचे होते, सुरुवातीला त्यांच्यावर साम्यवादाचा प्रभाव होता पण नंतर ते आंबेडकरवादी झाले.[३][४][५][६][७]

वैयक्तिक जीवन

अण्णाभाऊ साठेंचा जन्म १ ऑगस्ट इ.स. १९२० रोजी सांगली जिल्ह्याच्या वाळवा तालुक्यातील वाटेगाव या गावी झाला. त्यांच्या वडीलांचे नाव भाऊराव साठे व आईचे नाव वालुबाई साठे होते. साठे हे शाळेत शिकलेले नाही, केवळ दीड दिवस ते शाळेत गेले नंतर तेथील सर्वणांद्वारे होणाऱ्या भेदभावामुळे त्यांनी शाळा सोडून दिली. त्यांनी दोन लग्न केलीत, त्यांची पहिली पत्नी कोंडाबाई साठे तर दुसरी जयवंता साठे ह्या होत. त्यांना एकूण तीन अपत्ये होती - मधुकर, शांता आणि शकुंतला.

लेखन

साठे यांनी मराठी भाषेत ३५ कादंबऱ्या लिहिल्या. त्यामध्ये फकिरा (१९५९) समाविष्ट आहे, तिला इ.स. १९६१ मध्ये राज्य सरकारच्या उत्कृष्ट कादंबरीचा पुरस्कार मिळाला आहे. साठेंच्या लघु कथांचा संग्रह १५ आहे, ज्यामध्ये मोठ्या संख्येने बऱ्याच भारतीय भाषांमध्ये आणि २७ अ-भारतीय भाषांमध्ये भाषांतरित केल्या गेल्या आहेत. कादंबरी आणि लघुकथा यांच्याव्यतिरिक्त साठे यांनी नाटक, रशियातील भ्रमंती, १२ पटकथा आणि मराठी पोवाडा शैलीतील १० गाणी लिहिली.[१]

साठेंच्या पोवाडा आणि लावणी यांसारख्या लोककथात्मक कथा शैलींच्या वापराने लोकांमध्ये ते लोकप्रिय बनले व त्यांचे कार्य अनेक समुदायांपर्यंत पोहोचण्यास मदत झाली. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या झुंजार लेखणीला अर्पण केलेल्या ‘फकिरामध्ये, साठेंनी आपल्या समुदायाला पूर्ण भुखमरीपासून वाचवण्यासाठी ग्रामीण रूढिवादी प्रणाली आणि ब्रिटिश शासनाच्या विरूद्ध विद्रोह करणाऱ्या नायक फकिराला चित्रित केले.[१][८] नायक आणि त्याच्या समुदायाला नंतर ब्रिटिश अधिकारी द्वारे अटक आणि छळ दिला जातो, आणि अखेरीस फकिराला फाशी देऊन ठार मारले जाते.[९]

मुंबई मधील शहरी पर्यावरणाने त्यांच्या लिखाणावर लक्षणीय प्रभाव टाकला, जे याला डायस्टोपियन परिवाराच्या रूपात दर्शवतात. आरती वाणीने त्यांच्या दोन गाण्यातून - "मुंबईची लावणी" आणि "मुंबईचा गिरणीकामगार" – दुर्व्यवहारी, शोषणकारी, असमान और अन्यायपूर्ण" असे शहराला दर्शवणारे वर्णन केले आहे.[१०]

राजकारण

साठे पहिल्यांदा कॉ. श्रीपाद अमृत डांगे यांच्या कम्युनिस्ट विचारसरणीने प्रभावित झाले. [९] १९४४ मध्ये दत्ता गवाणकर आणि अमर शेख या शाहिरांच्या सोबत त्यांनी लालबावटा कला पथक स्थापन केले. याद्वारे त्यांनी अनेक सरकारी निर्णयांना आव्हान दिले होते. ते १९४० च्या दशकामध्ये कार्यरत राहिले आणि तेविया अब्राम्स यांच्यानुसार, भारतातील साम्यवादाच्या आधी स्वातंत्र्याच्या नंतरची "१९५० च्या दशकातील सर्वात रोमांचक नाटकीय घटना" होती.[११] भारतीय स्वातंत्र्य्यानंतर उच्चवर्णीयांचे भारतावरील शासन त्यांना मान्य नव्हते म्हणून त्यांनी १६ ऑगस्ट १९४७ रोजी मुंबई येथे वीस हजार लोकांचा मोर्चा काढला आणि त्या मोर्च्यातील घोषणा होती, "ये आझादी झूठी है, देश कि जनता भूखी है!" इंडियन पीपल्स थिएटर असोसिएशनमध्येही ते एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्त्व होते, जी भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाची एक सांस्कृतिक शाखा होती[१२] आणि संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीमध्ये, ज्याने भाषिक विभागातून वेगळे मराठीभाषी राज्य (बॉम्बे राज्य) निर्माण करण्याची मागणी केली होती.[१०]

साठे नंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या शिकवणुकींना अनुसरत दलित कार्याकडे वळले आणि दलित व कामगारांच्या जीवनातील अनुभवांना प्रकट करण्यासाठी त्यांच्या कथांचा वापर केला. इ.स. १९५८ मध्ये, बॉम्बेमध्ये स्थापन केलेल्या पहिल्या दलित साहित्य संमेलनात आपल्या उद्घाटन भाषणात त्यांनी म्हटले की, "पृथ्वी ही शेषनागाच्या मस्तकावर तरलेली नसून दलित व कामगार लोकांच्या तळहातावर तरलेली आहे"[९] यातून त्यांनी जागतिक संरचनांमध्ये दलित आणि कामगार वर्गांचे महत्त्व स्पष्ट केले. या काळातील बहुतांश दलित लेखकांच्या विपरित, साठेंचे कार्य बौद्ध धर्माऐवजी मार्क्सवादाच्या प्रभावाखाली होते.[१३]

त्यांनी म्हटले आहे की, "दलित लेखकांना सध्याच्या सांसारिक व हिंदू अत्याचारांपासून दलितांना मुक्त करणे आणि त्यांचे संरक्षण करण्याची जबाबदारी देण्यात आली आहे. कारण दीर्घकालीन पारंपरिक श्रद्धांना त्वरित नष्ट केले जाऊ शकत नाही.[९]

वारसा

साठे हे दलित समाजाचे विशेषत: मांग जातीचे प्रतीक बनले आहेत.[१४] १ ऑगस्ट २००१ रोजी भारतीय पोस्टाने विशेष ₹४ टपाल तिकिटावर साठेंचे चित्र ठेवले होते. पुण्यातील लोकशाहीर अण्णाभा साठे स्मारक आणि कुर्ला मधील एक उड्डाणपूल यासह अनेक इमारतींना त्यांचे नाव देण्यात आले आहे.[१५][१६]

साहित्य

[१७]

कथासंग्रह

  1. निखारा
  2. नवती
  3. फरारी
  4. पिसाळलेला माणूस
  5. जिवंत काडतूस
  6. आबी
  7. खुळंवाडा
  8. गजाआड
  9. बरबाद्या कंजारी (१९६०)
  10. चिरानगरची भुतं (१९७८)
  11. कृष्णाकाठच्या कथा

कादंबऱ्या

  1. चित्रा (१९४५)
  2. फकिरा (१९५९)
  3. वारणेचा वाघ (१९६८)
  4. चिखलातील कमळ
  5. रानगंगा
  6. माकडीचा माळ (१९६३)
  7. वैजयंता
  8. रत्ना
  9. रूपा
  10. गुलाम
  11. चंदन
  12. मथुरा
  13. आवडी
  14. वैर
  15. पाझर

लोकनाट्य

  1. अकलेची गोष्ट (१९४५)
  2. देशभक्त घोटाळे (१९४६)
  3. शेटजींचे इलेक्शन (१९४६)
  4. बेकायदेशीर (१९४७)
  5. पुढारी मिळाला (१९५२)
  6. लोकमंत्र्यांचा दौरा (१९५२)
  7. माझी मुंबई
  8. कापऱ्या चोर
  9. मूक मिरवणूक

नाटके

  1. इनामदार (१९५८)
  2. पेंग्याचं लगीन
  3. सुलतान

प्रवासवर्णन

  1. माझा रशियाचा प्रवास

लेखनावर आधारित चित्रपट

  1. वैजयंता (१९६१,कादंबरी – वैजयंता)
  2. टिळा लावते मी रक्ताचा (१९६९,कादंबरी – आवडी )
  3. डोंगरची मैना (१९६९,कादंबरी – माकडीचा माळ)
  4. मुरली मल्हारीरायाची (१९६९,कादंबरी – चिखलातील कमळ)
  5. वारणेचा वाघ (१९७०,कादंबरी –वारणेचा वाघ)
  6. अशी ही साताऱ्याची तऱ्हा (१९७४,कादंबरी – अलगूज)
  7. फकिरा (कादंबरी – फकिरा)

 

साठेंवरील पुस्तके

  • अण्णा भाऊ साठे चरित्र आणि कार्य – विजयकुमार जोखे, नालंदा प्रकाशन[१८]
  • अण्णा भाऊ साठे (मराठी कवी) – लेखक: बजरंग कोरडे, अनुवाद: विलास गिते, प्रकाशन: साहित्य अकादमी

नावे असलेल्या आस्थापना

  • अण्णा भाऊ साठे साहित्य संमेलन
  • साहित्यरत्न लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे विकास महामंडळ (मर्या.)[१९]

हे सुद्धा पहा

संदर्भ

  1. ^ a b c Jamdhade, Dipak Shivaji (June 2014). The Criterion (PDF). 5 (3) http://www.the-criterion.com/V5/n3/Dipak.pdf. 2015-04-05 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  2. ^ Paul, S. K. (2007). "Dalitism: Its Growth and Evaluation". In Prasad, Amar Nath; Gaijan, M. B. (eds.). Sarup & Sons. p. 36. ISBN 978-81-7625-817-3 https://books.google.com/books?id=Bg0rOOqvBMkC. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  3. ^ https://www.forwardpress.in/2019/04/the-history-of-marathi-ambedkarite-literature/
  4. ^ https://books.google.com/books/about/The_Life_and_Work_of_Annabhau_Sathe.html?id=d3qcYgEACAAJ
  5. ^ http://velivada.com/2017/07/18/annabhau-sathe-leftist-turned-ambedkarite/
  6. ^ https://books.google.co.in/books?id=vjsHCwAAQBAJ&pg=PT319&lpg=PT319&dq=annabhau+sathe+ambedkarite&source=bl&ots=PQEx6qfPy1&sig=ACfU3U1Y2e5cmxaImHOClRm1TIPOWpW7ew&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwih2cOguL_jAhUIWysKHbmzAYg4KBDoATACegQICBAB
  7. ^ https://www.loksatta.com/vishesh-news/feature-article-on-folk-singer-anna-bhau-sathe-on-occasion-of-113-jubilee-162493/
  8. ^ "साहित्यसम्राट लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांची जयंती". 1 ऑग, 2016. |date= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य)
  9. ^ a b c d Gaikwad, B. N. (February 2013). The Criterion (PDF). 4 (1) http://www.the-criterion.com/V4/n1/Baliram.pdf. 2015-04-05 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  10. ^ a b Wani, Aarti (2016). Cambridge University Press. pp. 27–28. ISBN 978-1-10711-721-1 https://books.google.co.uk/books?id=A6kwCwAAQBAJ&pg=PA27. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  11. ^ Abrams, Tevia (1993). "Tamasha". In Richmond, Farley P.; Swann, Darius L.; Zarrilli, Phillip B. (eds.). Motilal Banarsidass. pp. 282, 288. ISBN 978-8-12080-981-9 https://books.google.co.uk/books?id=OroCOEqkVg4C&pg=PA282. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  12. ^ Bhattacharya, Binayak (2016). "The Left Encounter: Progressive Voices of Nationalism and Indian Cinema to the 1950s". In Kishore, Vikrant; Sarwal, Amit; Patra, Parichay (eds.). Routledge. pp. 26, 38. ISBN 978-1-31723-286-5 https://books.google.co.uk/books?id=wQLeCwAAQBAJ&pg=PA38. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  13. ^ Zelliot, Eleanor (1978). "Dalit: New Cultural Context for an Old Marathi Word". In Maloney, Clarence (ed.). BRILL. pp. 78, 82. ISBN 978-9-00405-741-8 https://books.google.co.uk/books?id=M_oUAAAAIAAJ&pg=PA78. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  14. ^ Waghmore, Suryakant (2016). "Challenging Normalised Exclusion: Humour and Hopeful Rationality in Dalit Politics". In Gorringe, Hugo; Jeffery, Roger; Waghmore, Suryakant (eds.). SAGE Publications. p. 151. ISBN 978-9-35150-622-5 https://books.google.co.uk/books?id=N18lDAAAQBAJ&pg=PT151. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  15. ^ . Pune Metropolitan Corporation https://pmc.gov.in/en/lokshahir-annabhau-sathe-smarak. 2017-07-31 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  16. ^ Devnath, Shiva (25 May 2016). Mid-day http://www.mid-day.com/articles/mumbai-24-year-old-woman-stabbed-to-death-in-broad-daylight/17269152. 2017-07-31 रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)
  17. ^ ओव्हाळ, प्रभाकर. https://marathivishwakosh.org https://marathivishwakosh.org/18482/. १ ऑगस्ट २०१९ रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य); External link in |संकेतस्थळ= (सहाय्य)
  18. ^ "अण्णा भाऊ साठे चरित्र आणि कार्य-Anna Bhau Sathe Charitra Ani Karya by Vijaykumar Jokhe - Nag - Nalanda Prakashan - BookGanga.com". www.bookganga.com.
  19. ^ https://sjsa.maharashtra.gov.in https://sjsa.maharashtra.gov.in/mr/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A8-%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%B0-%E0%A4%85%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%8A-%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%87-%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B8-%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A4%B3-%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE-%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A4%88. १ ऑगस्ट २०१९ रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य); External link in |संकेतस्थळ= (सहाय्य)

बाह्य दुवे


"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=अण्णा_भाऊ_साठे&oldid=1695298" पासून हुडकले