प्रल्हाद ईरबाजी सोनकांबळे

प्रल्हाद ईरबाजी सोनकांबळे
	Pralhad I. Sonkamble
जन्म नाव	प्रल्हाद ईरबाजी सोनकांबळे
जन्म	जुलै १६ १९४३; सुल्लाळी, उस्मानाबाद
मृत्यू	जानेवारी ६, २०१०; [अनुभूती निवास, नंदनवन कॉलनी, औरंगाबाद], औरंगाबाद
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
कार्यक्षेत्र	नाटक, साहित्य
साहित्य प्रकार	मराठी साहित्य, दलित साहित्य
कार्यकाळ	1943-2010
चळवळ	दलित साहित्य, मराठी साहित्य
प्रसिद्ध साहित्यकृती	आठवणींचे पक्षी
वडील	ईरबाजी
पत्नी	कुमुदिनी
अपत्ये	मुलगे = डॉ. अश्‍विन , प्रेशीत , मनोज; मुलगी = डॉ. चेतना
पुरस्कार	साहित्य अकादमी पुरस्कार(१९८३); आदर्श शिक्षक पुरस्कार(१९९७); 'बेस्ट सिटिझन'; औरंगाबादमधील तिसऱ्या दलित साहित्य संमेलनाचे स्वागताध्यक्ष ; मराठवाडा साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष;

प्रा. प्रल्हाद ईरबाजी सोनकांबळे (जुलै १६, १९४३ - जानेवारी ६, २०१०) हे मराठी भाषेमधील लेखक होते. प्राध्यापक, लेखक, मराठी भाषेतील साहित्यिक, दलित साहित्यिक म्हणून त्यांची ख्याती देशभर आहे.^{[ संदर्भ हवा ]}

जीवन

प्रल्हाद ईरबाजी सोनकांबळे यांचा जन्म १९४३ सालामध्ये उस्मानाबाद जिल्ह्यातील उदगीर तालुक्यातील सुल्लाळी (आता हे गाव लातूर जिल्ह्यात जळकोट तालुक्यात आहे) या बिनचेहऱ्याच्या गावी झाला. लहानपणी डोईवरचे माता-पित्याचे छत्र हरवले असले तरी, बहिणीने त्यांचा सांभाळ केला. गुरे-ढोरे वळतच त्यांची शाळा चालू होती. महाविद्यालयीन शिक्षण औरंगाबाद येथे मिलिंद महाविद्यालयात झाले. त्यानंतर ते मराठवाडा विद्यापीठातून इंग्रजी विषय घेऊन एम.ए. झाले. पुढे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर विधी महाविद्यालयातून त्यांनी एलए‌ल.बी.चे शिक्षण पूर्ण केले. - स्वागताध्यक्ष तिसरे दलित साहित्य संमेलन, औरंगाबाद १९७९, - स्वागताध्यक्ष ऑल इंडिया कॉलेज अँड युनिव्हर्सिटी बुद्धिस्ट टीचर्स कॉन्फरन्स, औरंगाबाद १९८१, - स्वागताध्यक्ष १९८२. पहिला दलित नाट्य महोत्सव, औरंगाबाद - अध्यक्ष विदर्भ स्तरीय प्रथम दलित साहित्य संमेलन, अकोला १९९१. - अध्यक्ष १८वे मराठवाडा साहित्य संमेलन, आखाडा बाळापूर – परभणी १९९२. - सदस्य मायनॉरिटी कोचिंग क्लासेस कमिटी यु.जी.सी. नवी दिल्ली.

कारकीर्द

प्रा. सोनकांबळे सुरुवातीला गल्ले बोरगाव येथे शिक्षक म्हणून नोकरीला लागले. इ.स. १९६६ मध्ये ते डॉ. आंबेडकर कला आणि वाणिज्य महाविद्यालयात इंग्रजीचे प्राध्यापक म्हणून रुजू झाले. व पुढे त्याच विभागाचे प्रमुख झाले. महाविद्यालयाचे उपप्राचार्यपद आणि इ.स. १९८८ मध्ये प्राचार्यपदही त्यांनी भूषविले. तेथूनच ते निवृत्त झाले.^{[ संदर्भ हवा ]}

ग्रंथसंपदा

अस्मितादर्श नावाच्या त्रैमासिकामधून त्यांच्या लिखाणाचा प्रारंभ झाला. 'आठवणींचे पक्षी ^[१]' हे त्यांचे आत्मचरित्र आहे. या आत्मचरित्राचे अकरा भारतीय भाषांमध्ये अनुवाद झाले. याशिवाय 'असं हे सगळं', 'पोत आणि पदर' ही त्यांची ग्रंथसंपदा आहे. ^[२]

व्यक्तिविशेष

साहित्य व सामाजिक संस्थांशी त्यांचा जवळचा संबंध होता. कोणत्याही कार्यक्रमाला प्रा. सोनकांबळे गेले की ते तेथील व्यक्तींना आपल्या खिशातली फुले व खडीसाखर देत. एक सहृदयी आणि प्रेमळ साहित्यिक अशी त्यांची ओळख होती.प्रा. सोनकांबळे हे एक साहित्यिक, सामाजिक क्षेत्रात प्रसिद्ध व्यक्तित्व होते. साधेपणा आणि वैचारिक प्रभाव यामुळे त्यांचा प्रत्येक व्यक्तीच्या मनावर त्यांचा प्रभाव होता .

संमेलन

मराठवाडा साहित्य परिषदेच्या आखाडा बाळापूर येथे झालेल्या साहित्य संमेलनाचे ते अध्यक्ष होते. इ.स. १९७९ मध्ये औरंगाबाद येथे झालेल्या तिसऱ्या दलित साहित्य संमेलनाचे ते स्वागताध्यक्ष होते.^{[ संदर्भ हवा ]} इ.स. १९८१मध्ये औरंगाबाद येथे झालेल्या ऑल इंडिया बुद्धिस्ट टीचर्स कॉन्फरन्सचेदेखील ते स्वागताध्यक्ष होते. १९८२मध्ये झालेल्या पहिल्या दलित नाट्यमहोत्सवाचे स्वागताध्यक्ष म्हणून त्यांनी जबाबदारी पार पाडली.^{[ संदर्भ हवा ]}

पुरस्कार

प्रा. सोनकांबळे यांना साहित्य अकादमीचा १९८३मध्ये पुरस्कार मिळाला.^{[ संदर्भ हवा ]}
राज्य शासनानेदेखील पुरस्कार (??) देऊन त्यांच्या साहित्यसेवेचा गौरव केला आहे.
लातूर नगरपरिषदेने प्रा. प्र. ई. सोनकांबळे यांचा भूमिपुत्र म्हणून विशेष सत्कार केला होता.(??)
अंबाजोगाई येथील यशवंतराव चव्हाण साहित्य पुरस्कार प्रा. सोनकांबळे यांना प्रदान करण्यात आला होता.^{[ संदर्भ हवा ]}
रयत शिक्षणसंस्थेचा पुरस्कारही त्यांना मिळाला होता.^{[ संदर्भ हवा ]}
राज्य शासनाचा आदर्श शिक्षक पुरस्कार (१९९७)^{[ संदर्भ हवा ]}

^[३]

प्रल्हाद ईरबाजी (प्र. ई.) सोनकांबळे प्रतिष्ठान, छत्रपती संभाजीनगर

प्र. ई. सोनकांबळे यांचे ग्रंथसंपदा, ग्रंथसाहित्य सर्वत्र पोहचवण्यासाठी व त्यांच्या विचारांचा वारसा ठेवण्यासाठी . प्रल्हाद ईरबाजी (प्र. ई.) सोनकांबळे प्रतिष्ठान, छत्रपती संभाजीनगर या शैक्षणिक-सामाजिक प्रतिष्ठाणची सुरुवात करण्यात आली आहे.प्रतिष्ठान विविध सामाजिक उप्रक्रम राबवत आहे. अधिक माहितीसाठी https://www.pisonkamblepratisthan.org/ Archived 2024-07-17 at the Wayback Machine. यावर संपर्क करता येईल.

संदर्भ

^ KAMAT, SATISH. "आठवणींचे पक्षी (Athawaninche Pakshi)". मराठी विश्वकोश.^{[permanent dead link]}
^ विद्वांस, माधव. "विविधा: प्र. ई. सोनकांबळे". Dainik Prabhat.
^ SONKAMBLE PRATISTHAN, PI. https://www.pisonkamblepratisthan.org/. Missing or empty |title= (सहाय्य); External link in |संकेतस्थळ= (सहाय्य); Missing or empty |url= (सहाय्य)

बाह्य दुवे

[1] KAMAT, SATISH. "आठवणींचे पक्षी (Athawaninche Pakshi)". मराठी विश्वकोश.^{[permanent dead link]}

[2] विद्वांस, माधव. "विविधा: प्र. ई. सोनकांबळे". Dainik Prabhat.

[3] SONKAMBLE PRATISTHAN, PI. https://www.pisonkamblepratisthan.org/. Missing or empty |title= (सहाय्य); External link in |संकेतस्थळ= (सहाय्य); Missing or empty |url= (सहाय्य)

[१]

[२]

[३]