लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी

**लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी**
	मराठी लेखक
	माध्यमे अपभारण करा
	विकिपीडिया
जन्म तारीख	जानेवारी २७, इ.स. १९०१, जानेवारी २८, इ.स. १९०१
मृत्यू तारीख	मे २७, इ.स. १९९४
नागरिकत्व	भारत (इ.स. १९५० – ); ब्रिटिश राज ( – इ.स. १९४७); भारतीय अधिराज्य (इ.स. १९४७ – इ.स. १९५०);
व्यवसाय	लेखक; कवी; Sanskrit scholar;
पुरस्कार	साहित्य अकादमी पुरस्कार (इ.स. १९५५); पद्मभूषण पुरस्कार; साहित्य व शिक्षणतील पद्मविभूषण पुरस्कारविजेते;
अधिकार नियंत्रण
	Q6505199; आयएसएनआय ओळखण: 0000000081233324; व्हीआयएएफ ओळखण: 44512557; जीएनडी ओळखण: 121711110; एलसीसीएन ओळखण: n84102486; बीएनएफ ओळखण: 14369078k; एसयूडीओसी ओळखण: 224747835; NACSIS-CAT author ID: DA03498189; Nationale Thesaurus voor Auteursnamen ID: 070490759
	रिसोनेंटेर; पेटस्केन; सखोलीया; ओपनस्ट्रीट मॅप; शोधक साधन; चित्रित शोध;

Laxmanshastri Balaji Joshi (es); লক্ষ্মণশাস্ত্রী বালাজি জোশী (bn); Laxmanshastri Joshi (fr); લક્ષ્મણશાસ્ત્રી જોશી (gu); Lakshman Shastri Joshi (ast); Laxmanshastri Joshi (ca); लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी (mr); Laxmanshastri Balaji Joshi (de); ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଶାସ୍ତ୍ରୀ ବାଲାଜୀ ଜୋଶୀ (or); Laxmanshastri Balaji Joshi (ga); Laxmanshastri Balaji Joshi (sl); Lakshman Shastri Joshi (id); ലക്ഷ്മൺ ശാസ്ത്രി ബാലാജി ജോഷി (ml); Laxmanshastri Balaji Joshi (nl); लक्ष्मण शास्त्री जोशी (hi); ಲಕ್ಷ್ಮಣಶಾಸ್ತ್ರಿ ಬಾಲಾಜಿ ಜೋಶಿ (kn); ਲਕਸ਼ਮਣਸ਼ਾਸਤਰੀ ਬਾਲਾਜੀ ਜੋਸ਼ੀ (pa); Lakshman Shastri Joshi (en); లక్ష్మణశ్శస్త్రి బాలాజీ జోషి (te); Laxmanshastri Balaji Joshi (sq); இலட்சுமண் சாத்திரி ஜோசி (ta) scrittore indiano (it); ভারতীয় লেখক (bn); écrivain indien (fr); ભારતીય લેખક (gu); India kirjanik (et); idazle indiarra (eu); escritor indiu (ast); escriptor indi (ca); मराठी लेखक (mr); escritor indio (gl); ଭାରତୀୟ ଲେଖକ (or); shkrimtar indian (sq); نویسنده هندی (fa); 印度作家 (zh); Indian writer (en-gb); scriitor indian (ro); كاتب هندي (ar); escritor indiano (pt); סופר הודי (he); Penulis asal India (id); భారతీయ రచయిత (te); індійський письменник (uk); schrijver uit India (nl); ഇന്ത്യന്‍ രചയിതാവ്‌ (ml); भारतीय लेखक (hi); ಭಾರತೀಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ತಜ್ಞ (kn); ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ (pa); Indian writer (en); Indian writer (en-ca); escritor indio (es); scríbhneoir Indiach (ga) Lakshman Shastri Joshi (es); লক্ষ্মণ শাস্ত্রী জোশী (bn); લક્ષ્મણશાસ્ત્રી બાલાજી જોશી (gu); लक्ष्मणशास्त्री बालाजी जोशी (hi); లక్ష్మణ శాస్త్రి జోషి (te); ଲକ୍ଷ୍ମଣଶାସ୍ତ୍ରୀ ବାଲାଜୀ ଜୋଶୀ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଜୋଶୀ (or); Tarkateertha Shastri Laxman Joshi, Laxmanshastri Balaji Joshi (en); ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಜೋಶಿ (kn); Lakshman Shastri Joshi (de); तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी, लक्ष्मणशास्त्री जोशी, लक्ष्मण बाळाजी जोशी, तर्कतीर्थ लक्ष्मण शास्त्री (mr)

तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री बाळाजी जोशी (जानेवारी २७, १९०१ - मे २७, १९९४) हे मराठी लेखक, कोशकार व सामाजिक शास्त्रांचे अभ्यासक-संशोधक होते.^[१]

शिक्षण व बालपण

जोशींचा जन्म धुळे जिल्ह्यातील पिंपळनेर येथे आणि शिक्षण वाई येथील प्राज्ञ पाठशाळेत झाले. लहानवयात मधुकरी मागून त्यांनी त्यांचे शिक्षण पूर्ण केले.^[२] स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय सहभाग घेतला होता. त्याकरिता इ.स. १९३२ साली त्यांना तुरुंगात जावे लागले.

संस्कृत भाषेवर त्यांचे प्रभुत्व होते हिंदू धर्माचा त्यांनी सखोल अभ्यास केला होता. वेद, उपनिषदे, रामायण, महाभारत इत्यादी शास्त्रांवर ते अधिकारवाणीने बोलू शकत. हिंदू तत्त्वज्ञान त्यांनी चांगल्या प्रकारे अवगत केले होते.वाराणसी येथे जाऊन जोशी यांनी तर्कशास्त्राचे अध्ययन पूर्ण केले. त्यांनी तर्कतीर्थ ही उपाधी प्राप्त केली.^[२]

सामाजिक सुधारणा

अस्पृश्यता निवारण, विधवांचे पुनर्विवाह, अशा सामाजिक प्रश्नांवर जोशी यांनी काम केले. महात्मा गांधी यांच्या अस्पृश्यता निवारण चळवळीत त्यांचे वैचारिक योगदान होते.^[२]

प्रकाशित साहित्य

वैदिक संस्कृतीचा विकास^[३]
मराठी विश्वकोश (संपादन)
धर्मकोश (एकूण १६ खंडांचे संपादन)
विचारशिल्प
आधुनिक मराठी साहित्य
समीक्षा आणि रससिद्धांत
हिंदू धर्मसमीक्षा
श्रीदासबोध
राजवाडे लेख संग्रह (संपादन)^[४]
उपनिषदांचे भाषांतर
संस्कृत संहितेचे वर्गीकरण (Catalogue of Sanskrit Scripts)

समाजकार्य

महाराष्ट्र राज्य नाट्यस्पर्धा व राज्य ग्रंथ पुरस्कारांची सुरुवात

पुरस्कार

पहिला साहित्य अकादमी पुरस्कार (१९५५) - वैदिक संस्कृतीचा विकास
राष्ट्रीय संस्कृत पंडित पुरस्कार १९७३
पद्मभूषण पुरस्कार १९७६^[५]
पद्मविभूषण पुरस्कार १९९२^[५]

गौरव

अध्यक्ष, मराठी साहित्य संमेलन दिल्ली १९५४
प्रथम अध्यक्ष, महाराष्ट्र राज्य साहित्य व सांस्कृतिक महामंडळ १९६० - १९८०
मराठी विश्वकोशाचे आद्य संपादक

इतर

प्रा. रा.ग. जाधवांनी शास्त्रीजी हा तर्कतीर्थांच्या कार्याचा परिचय देणारा ग्रंथ लिहिला आहे.

बाह्य दुवे

तर्कतीर्थांवरील एक लेख^{[permanent dead link]}

संदर्भ

^ Gandhi, Gopalkrishna (2012-10-05). My Dear Bapu: Letters from C. Rajagopalachari to Mohandas Karamchand Gandhi, to Debdas Gandhi and to Gopalkrishna Gandhi (इंग्रजी भाषेत). Penguin UK. ISBN 978-81-8475-720-0.
^ ^a ^b ^c "महाराष्ट्रीय विचारविश्वाचे अजातशत्रू नेतृत्व". Loksatta. 2022-05-27 रोजी पाहिले.
^ Jośī, Lakshmaṇaśāstrī; Parāḍakara, Moreśvara Dinakara (2005). वैदिक संस्कृति का विकास (हिंदी भाषेत). Sāhitya Akādemī. ISBN 978-81-260-2170-3.
^ Bora, Dr Rajmal (2008). Bharat Ke Bhasha Parivaar (हिंदी भाषेत). Alekh Prakashan. ISBN 978-81-8187-083-4.
^ ^a ^b Agrawal, S. P. (1993). Development Digression Diary Of India : 3d Companion Volume To Information India 1991-92 (इंग्रजी भाषेत). Concept Publishing Company. ISBN 978-81-7022-305-4.

[1] Gandhi, Gopalkrishna (2012-10-05). My Dear Bapu: Letters from C. Rajagopalachari to Mohandas Karamchand Gandhi, to Debdas Gandhi and to Gopalkrishna Gandhi (इंग्रजी भाषेत). Penguin UK. ISBN 978-81-8475-720-0.

[:1-2] "महाराष्ट्रीय विचारविश्वाचे अजातशत्रू नेतृत्व". Loksatta. 2022-05-27 रोजी पाहिले.

[3] Jośī, Lakshmaṇaśāstrī; Parāḍakara, Moreśvara Dinakara (2005). वैदिक संस्कृति का विकास (हिंदी भाषेत). Sāhitya Akādemī. ISBN 978-81-260-2170-3.

[4] Bora, Dr Rajmal (2008). Bharat Ke Bhasha Parivaar (हिंदी भाषेत). Alekh Prakashan. ISBN 978-81-8187-083-4.

[:0-5] Agrawal, S. P. (1993). Development Digression Diary Of India : 3d Companion Volume To Information India 1991-92 (इंग्रजी भाषेत). Concept Publishing Company. ISBN 978-81-7022-305-4.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]