राजन गवस

डॉ. राजन गणपती गवस (२१ नोव्हेंबर, इ.स. १९५९) हे मराठी लेखक आहेत. त्यांच्या दलित चळवळीतील अंतर्विरोध स्पष्ट करणार्‍या 'तणकट' या कादंबरीला २००१ साली साहित्य अकादमी पुरस्कार जाहीर झाला.

राजन गवस यांचे ’रविवारच्या सकाळ’च्या ’सप्तरंग पुरवणीतले शब्दांची कुळकथा हे साप्ताहिक सदर वाचक आवर्जून वाचतात.

शिक्षण आणि नोकरी

राजन गवस हे एम.ए. एम.एड. पीएच्‌.डी. आहेत. त्यांनी भाऊ पाध्ये यांचे साहित्य अभ्यासून त्यावर पीएच.डी मिळवली. ते पुणे विद्यापीठाच्या मराठी विभागात प्रपाठक म्हणून दोन वर्षे शिकवत होते. गारगाेटी या गावी असणार्‍या कर्मवीर हिरे कॉलेजात जवळपास २८ वर्षे मराठीचे प्राध्यापक म्हणून सेवा केल्यानंतर ते शिवाजी विद्यापीठात विभागप्रमुख म्हणून जबाबदारी सांभाळू लागले.

जीवन

गवस हे मूळचे गडहिंग्लज तालुक्यातील करबळीचे. महाविद्यालयीन काळातच कथा, कविता लिहिणारे राजन गवस यांची 'दैनिक पुढारी' मध्ये १९७८ साली पहिली कथा प्रकाशित झाली. पुढे १९८२ मध्ये 'उचकी' ही कथा सत्यकथेतून प्रकाशित झाली. त्याच वेळी 'हुंदका' हा कविता संग्रह प्रकाशित झाला. मात्र पुढचा प्रवास हा मुख्यतः कादंबरीलेखनाचा. 'चौडक', 'भंडारयोग', ' कळप' या कादंबर्‍यांनी विषयाचे वेगळेपण जपले. . उपेक्षितांच्या जीवनासंबंधी असणारी तळमळ राजन गवस यांच्या लेखनातून उत्कटपणे व्यक्त होते.

प्रकाशित साहित्य

अंधश्रद्धा, रूढी परंपरा, जातीयता, देवदासी, दारिद्र्य ह्या सामाजिक प्रश्नांकडे राजन गवस ह्यांच्या लिखाणाचा ओढा दिसतो. गवसांनी लिहिलेल्या 'चौंडकं' आणि 'भंडारभोग' या दोन कादंबर्‍या देवदासी व जोगव्यांच्या आयुष्यावर बेतलेल्या आहेत. त्यांच्या दोन कादंबर्‍यांचे आणि 'रिवणावायली मुंगी' या कथासंग्रहाचे कन्नड भाषेत अनुवादही झाले.

• अव्यक्त मांणसांच्या कथा (उत्तम कांबळे यांच्या निवडक कथांचे संकलन. - संपादक राजन गवस)
• आपण माणसात जमा नाही (कथासंग्रह)
• उफराळ (कथासंग्रह)
• कळप (कादंबरी)
• काचाकवड्या (लेख संग्रह)
• कैफियत (ललित गद्य)
• चांगदेव चतुष्टयासंबंधी (ललित गद्य)
• चौंडकं (कादंबरी)
• तणकट (कादंबरी)
• तृतीय पंथीयांची बोली (मानसशास्त्रीय)
• ढव्ह आणि लख्ख ऊन : निवडक राजन गवस (ललित लेख, संपादक -रणधीर शिंदे)
• धिंगाणा (कादंबरी)
• ब बळीचा अर्थात जन गणू मन (कादंबरी)
• भंडारभोग (कादंबरी)
• भाऊ पाध्ये यांची कथा (समीक्षा ग्रंथ)
• भाषिक सर्जन आणि उपयोजन (संदर्भ ग्रंथ, सहलेखक -अरुण शिंदे आणि गोमटेश्वर पाटील)
• तणकट (कादंबरी)
• रिवणावायली मुंगी (कथा संग्रह)
• लोकल ते ग्लोबल (कवितासंग्रह)
• रोकडे पाझर (ललित गद्य)
• हुंदका (कवितासंग्रह)

इंग्रजी पुस्तके

• Content Cum Methodology of Marathi
• Linguistic शtudy of Marathi Sexual Folk Stories

संपादित पुस्तके

• चांगदेव चतुष्टयासंबंधी (संशोधन ग्रंथ)
• तिरकसपणातील सरलता
• सीमाभागातील मराठी बोली

राजन गवस यांची अनेक पुस्तके अन्य भाषांत अनुवादित झाली आहेत. अशा पुस्तकांची यादी आणि (अन्य भाषा) :-

• चांडकं (कानडी भाषेत)
• तणकट (असमिया, कानडी, गुजराथी, हिंदी भाषा)
• भंडारभोग (कानडी, हिंदी आणि इंग्रजी)
• कानडी भाषेत १३ कथा अनुवादित झाल्या आहेत.
• इंग्रजीत हिंदी

पुरस्कार

• साहित्य अकादमी पुरस्कार २००१ - तणकट पुस्तकासाठी.