Jump to content

भारतीय लोकसभा मतदारसंघ सूची

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
भारतीय लोकसभा मतदारसंघ

लोकसभा, भारतीय संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे जे खासदारांनी बनलेले आहे. संसदेचा प्रत्येक सदस्य (खासदार) एका भौगोलिक मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व करतो. भारतीय संविधानात नमूद केल्यानुसार लोकसभेचा कमाल आकार ५५० सदस्यांचा आहे, ज्यामध्ये २८ राज्यांतील लोकांचे प्रतिनिधित्व करणारे ५३० सदस्य आणि ८ केंद्रशासित प्रदेशातील लोकांचे प्रतिनिधित्व करणारे २० सदस्य आहेत. सध्या ५४३ मतदारसंघ आहेत.[]

संक्षेप सारणी

[संपादन]
लोकसंख्या मतदारसंघ
क्र. राज्य/केंद्रशासित प्रदेश जागा लोकसंख्या
(२०११)
लोकसंख्या प्रति
मतदारसंघ
सामान्य एससी एसटी एकूण एकूण (%)
आंध्र प्रदेश २० २५ ४.६०४% ४,९५,७७,१०३ १९,८३,०८४
अरुणाचल प्रदेश - - ०.३६८% १३,८३,७२७ ६,९१,८६४
आसाम ११ १४ २.५७८% ३,१२,०५,५७६ २२,२८,९७०
बिहार ३४ - ४० ७.३६६% १०,४०,९९,४५२ २६,०२,४८६
छत्तीसगढ ११ २.०२६% २,५५,४५,१९८ २३,२२,२९१
गोवा - - ०.३६८% १४,५८,५४५ ७,२९,२७३
गुजरात २० २६ ४.७८८% ६,०४,३९,६९२ २३,२४,६०४
हरियाणा - १० १.८४२% २,५३,५१,४६२ २५,३५,१४६
हिमाचल प्रदेश - ०.७३७% ६८,६४,६०२ १७,१६,१५१
१० झारखंड १४ २.५७८% ३,२९,८८,१३४ २३,५६,२९५
११ कर्नाटक २१ २८ ५.१५६५% ६,१०,९५,२९७ २१,८१,९७५
१२ केरळ १८ - २० ३.६८३% ३,३४,०६,०६१ १६,७०,३०३
१३ मध्य प्रदेश १९ २९ ५.३४१% ७,२६,२६,८०९ २५,०४,३७३
१४ महाराष्ट्र ३९ ४८ ८.८४% ११,२३,७४,३३३ २३,४१,१३२
१५ मणिपूर - ०.३६८% २५,७०,३९० १२,८५,१९५
१६ मेघालय - - ०.३६८% २९,६६,८८९ १४,८३,४४५
१७ मिझोरम - - ०.१८४% १०,९७,२०६ १०,९७,२०६
१८ नागालॅंड - - ०.१८४% १९,७८,५०२ १९,७८,५०२
१९ ओडिशा १३ २१ ३.८६७% ४,१९,७४,२१९ १९,९८,७७२
२० पंजाब - १३ २.३९४% २,७७,४३,३३८ २१,३४,१०३
२१ राजस्थान १८ २५ ४.६०४% ६,८५,४८,४३७ २७,४१,९३७
२२ सिक्कीम - - ०.१८४% ६,१०,५७७ ६,१०,५७७
२३ तमिळनाडू ३२ - ३९ ७.१८२% ७,२१,४७,०३० १८,४९,९२४
२४ तेलंगणा १२ १७ ३.१३१% ३,५०,०३,६७४ २०,५९,०४०
२५ त्रिपुरा - ०.३६८% ३६,७३,९१७ १८,३६,९५९
२६ उत्तर प्रदेश ६३ १७ - ८० १४.७३३% १९,९८,१२,३४१ २४,९७,६५४
२७ उत्तराखंड - ०.९२१% १,००,८६,२९२ २०,१७,२५८
२८ पश्चिम बंगाल ३० १० ४२ ७.७३५% ९,१२,७६,११५ २१,७३,२४१
२९ अंदमान आणि निकोबार बेटे - - ०.१८४% ३,८०,५८१ ३,८०,५८१
३० चंदिगढ - - ०.१८४% १०,५५,४५० १०,५५,४५०
३१ दादरा व नगर हवेली आणि दमण व दीव - ०.३६८% ५,८५,७६४ २,९२,८८२
३२ जम्मू आणि काश्मीर - - ०.९२१% १,२२,६७,०३२ २४,५३,४०६
३३ लडाख - - ०.१८४% २,७४,००० २,७४,०००
३४ लक्षद्वीप - - ०.१८४% ६४,४७३ ६४,४७३
३५ दिल्ली - १.२८९% १,६७,८७,९४१ २३,९८,२७७
३६ पुडुचेरी - - ०.१८४% १२,४७,९५३ १२,४७,९५३
एकूण ४१२ ८४ ४७ ५४३ १००% १,२१,०५,६९,५७३ २२,२९,४१०

राज्यानुसार मतदारसंघ

[संपादन]
आंध्र प्रदेशमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. अरुकू [एसटी] २. श्रीकाकुलम ३. विजयनगरम ४. विशाखापट्टणम
५. अनकापल्ली ६. काकीनाडा ७. अमलापुरम [एससी] ८. राजमुंद्री
९. नरसपूर १०. एलुरु ११. मछिलिपटनम १२. विजयवाडा
१३. गुंटुर १४. नरसरावपेट १५. बा.पटला [एससी] १६. ओंगोले
१७. नंद्याल १८. कुर्नूल १९. अनन्तपूर २०. हिंदूपूर
२१. कडप्पा २२. नेल्लोर २३. तिरुपती [एससी] २४. राजमपेट
२५. चित्तूर [एससी]
अरुणाचल प्रदेशमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. पश्चिम अरुणाचल २. पूर्व अरुणाचल
आसाममधील लोकसभा मतदारसंघ
१. करीमगंज २. सिलचर [एससी] ३. दिफू [एसटी] ४. धुब्री
५. कोक्राझार [एसटी] ६. बारपेटा ७. गुवाहाटी ८. दर्रांग-उदलगुडी
९. सोणितपूर १०. नौगाँग ११. काझीरंगा १२. जोरहाट
१३. दिब्रुगड १४. लखिमपूर
बिहारमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. वाल्मिकीनगर २. पश्चिम चंपारण ३. पूर्व चंपारण ४. शिवहर
५. सीतामढी ६. मधुबनी ७. झांझरपूर ८. सुपौल
९. अरारिया १०. किशनगंज ११. कटिहार १२. पूर्णिया
१३. माधेपुरा १४. दरभंगा १५. मुझफ्फरपूर १६. वैशाली
१७. गोपालगंज [एससी] १८. सिवन १९. महाराजगंज २०. सारन
२१. हाजीपूर [एससी] २२. उजियारपूर २३. समस्तीपूर [एससी] २४. बेगुसराई
२५. खगरिया २६. भागलपूर २७. बांका २८. मोंघिर
२९. नालंदा ३०. पटणा ३१. पाटलीपुत्र ३२. अराह
३३. बक्सर ३४. सासाराम [एससी] ३५. काराकट ३६. जहानाबाद
३७. औरंगाबाद ३८. गया [एससी] ३९. नवदा ४०. जमुई [एससी]
छत्तीसगढमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. सरगुजा [एसटी] २. रायगढ [एसटी] ३. जांजगिर-चांपा [एससी] ४. कोर्बा
५. बिलासपूर ६. राजनान्दगाव ७. दुर्ग ८. रायपूर
९. महासमुन्द १०. बस्तर [एसटी] ११. कांकेर [एसटी]
गोवामधील लोकसभा मतदारसंघ
१. उत्तर गोवा २. दक्षिण गोवा
गुजरातमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. कच्छ [एससी] २. बनासकांठा ३. पाटण ४. महेसाणा
५. साबरकांठा ६. गान्धीनगर ७. पूर्व अहमदाबाद ८. पश्चिम अहमदाबाद [एससी]
९. सुरेन्द्रनगर १०. राजकोट ११. पोरबन्दर १२. जामनगर
१३. जुनागढ १४. अमरेली १५. भावनगर १६. आणन्द
१७. खेडा १८. पंचमहाल १९. दहोद [एसटी] २०. वडोदरा
२१. छोटाउदेपूर [एसटी] २२. भरूच २३. बारडोली [एसटी] २४. सुरत
२५. नवसारी २६. वलसाड [एसटी]
हरियाणामधील लोकसभा मतदारसंघ
१. अम्बाला [एससी] २. कुरुक्षेत्र ३. सिरसा [एससी] ४. हिस्सार
५. कर्नाल ६. सोनेपत ७. रोहतक ८. भिवानी-महेंद्रगढ
९. गुरगांव १०. फरीदाबाद
हिमाचल प्रदेशमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. कांगरा २. मण्डी ३. हमीरपूर ४. शिमला [एससी]
झारखंडमधील लोकसभा मरदारसंघ
१. राजमहल [एसटी] २. डुम्का [एसटी] ३. गोड्डा ४. चत्रा
५. कोडर्मा ६. गिरिडीह ७. धनबाद ८. रांची
९. जमशेदपूर १०. सिंगभूम [एसटी] ११. खुण्टी [एसटी] १२. लोहारडागा [एसटी]
१३. पलामौ [एससी] १४. हजारीबाग
कर्नाटकमधील लोकसभा मरदारसंघ
१. चिक्कोडी २. बेळगाव ३. बागलकोट ४. विजापूर [एससी]
५. गुलबर्गा [एससी] ६. रायचूर [एसटी] ७. बिदर ८. कोप्पल
९. बेळ्ळारी [एसटी] १०. हवेरी ११. धारवाड १२. उत्तर कन्नड
१३. दावणगेरे १४. शिमोगा १५. उडुपी चिकमगळूर १६. हस्सन
१७. दक्षिण कन्नड १८. चित्रदुर्ग [एससी] १९. तुम्कुर २०. मण्ड्या
२१. म्हैसूर २२. चामराजनगर [एससी] २३. बंगळूर ग्रामीण २४. बंगळूर उत्तर
२५. बंगळूर मध्य २६. बंगळूर दक्षिण २७. चिकबल्लपूर २८. कोलार [एससी]
केरळमधील लोकसभा मरदारसंघ
१. कासारगोड २. कण्णुर ३. वडकरा ४. वायनाड
५. कोझिकोडे ६. मलप्पुरम ७. पोन्नानी ८. पालक्काड
९. अलातुर [एससी] १०. तृशुर ११. चालकुडी १२. एर्नाकुलम
१३. इडुक्की १४. कोट्टायम १५. अलप्पुळा १६. मावेलीकरा [एससी]
१७. पतनमतिट्टा १८. कोल्लम १९. अट्टिंगल २०. तिरुवनंतपुरम
मध्य प्रदेशमधील लोकसभा मरदारसंघ
१. मोरेना २. भिंड [एससी] ३. ग्वाल्हेर ४. गुना
५. सागर ६. टिकमगढ [एससी] ७. दामोह ८. खजुराहो
९. सतना १०. रेवा ११. सिधी १२. शाहडोल [एसटी]
१३. जबलपूर १४. मंडला [एसटी] १५. बालाघाट १६. छिंदवाडा
१७. नर्मदापुरम (होशंगाबाद) १८. विदिशा १९. भोपाळ २०. राजगढ
२१. देवास [एससी] २२. उज्जैन [एससी] २३. मन्दसौर २४. रतलाम [एसटी]
२५. धर [एसटी] २६. इन्दुर २७. खरगोन [एसटी] २८. खांडवा
२९. बेतुल [एसटी]
महाराष्ट्रमधील लोकसभा मरदारसंघ
१. नन्दुरबार [एसटी] २. धुळे ३. जळगाव ४. रावेर
५. बुलढाणा ६. अकोला ७. अमरावती [एससी] ८. वर्धा
९. रामटेक [एससी] १०. नागपूर ११. भण्डारा गोन्दिया १२. गडचिरोली-चिमूर [एसटी]
१३. चन्द्रपुर १४. यवतमाळ-वाशिम १५. हिंगोली १६. नांदेड
१७. परभणी १८. जालना १९. औरंगाबाद २०. दिण्डोरी [एसटी]
२१. नाशिक २२. पालघर [एसटी] २३. भिवण्डी २४. कल्याण
२५. ठाणे २६. उत्तर मुम्बई २७. उत्तर पश्चिम मुम्बई २८. उत्तर पूर्व मुम्बई
२९. उत्तर मध्य मुम्बई ३०. दक्षिण मध्य मुम्बई ३१. दक्षिण मुम्बई ३२. रायगड
३३. मावळ ३४. पुणे ३५. बारामती ३६. शिरुर
३७. अहमदनगर ३८. शिर्डी [एससी] ३९. बीड ४०. उस्मानाबाद
४१. लातूर [एससी] ४२. सोलापूर [एससी] ४३. माढा ४४. सांगली
४५. सातारा ४६. रत्‍नागिरी-सिन्धुदुर्ग ४७. कोल्हापूर ४८. हातकणंगले
मणिपूरमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. अंतः मणिपूर २. बाह्य मणिपूर [एसटी]
मेघालयमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. शिलाँग [एसटी] २. तुरा [एसटी]
मिझोरममधील लोकसभा मतदारसंघ
१. मिझोरम [एसटी]
नागालॅंडमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. नागालॅंड
ओडिशामधील लोकसभा मतदारसंघ
१. बरागढ २. सुंदरगढ [एसटी] ३. संबलपूर ४. केओंझार [एसटी]
५. मयूरभंज [एसटी] ६. बालासोर ७. भद्रक [एससी] ८. जाजपूर [एससी]
९. धेनकनाल १०. बोलांगिर ११. कालाहांडी १२. नौरंगपूर [एसटी]
१३. कंधमाळ १४. कटक १५. केंद्रापरा १६. जगतसिंहपूर [एससी]
१७. पुरी १८. भुवनेश्वर १९. अस्का २०. बेरहामपूर
२१. कोरापुट [एसटी]
पंजाबमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. गुरदासपुर २. अमृतसर ३. खदूर साहिब ४. जालंधर [एससी]
५. होशियारपूर [एससी] ६. आनंदपूर साहिब ७. लुधियाना ८. फतेहगढ साहिब [एससी]
९. फरीदकोट [एससी] १०. फिरोजपूर ११. भटिण्डा १२. संगरूर
१३. पतियाळा
राजस्थानमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. गंगानगर [एससी] २. बिकानेर [एससी] ३. चुरू ४. झुनझुनू
५. सिकर ६. जयपूर ग्रामीण ७. जयपूर ८. अलवार
९. भरतपूर [एससी] १०. करौली-धोलपूर [एससी] ११. दौसा [एसटी] १२. टोंक-सवाई माधोपूर
१३. अजमेर १४. नागौर १५. पाली १६. जोधपूर
१७. बारमेर १८. जालोर १९. उदयपूर [एसटी] २०. बांसवाडा [एसटी]
२१. चित्तोडगढ २२. राजसमंद २३. भिलवाडा २४. कोटा
२५. झालावाड-बरान
सिक्कीममधील लोकसभा मतदारसंघ
१. सिक्कीम
तमिळनाडूमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. तिरुवल्लुर [एससी] २. चेन्नई उत्तर ३. चेन्नई दक्षिण ४. चेन्नई मध्य
५. श्रीपेरुम्बुदुर ६. कांचीपुरम [एससी] ७. अरक्कोणम ८. वेल्लूर
९. कृष्णगिरी १०. धरमपुरी ११. तिरुवनमलाई १२. आरणी
१३. विलुपुरम [एससी] १४. कल्लकुरिची १५. सेलम १६. नमक्कल
१७. इरोड १८. तिरुप्पूर १९. निलगिरी [एससी] २०. कोइंबतूर
२१. पोल्लाची २२. दिण्डिगुल २३. करुर २४. तिरुचिरापल्ली
२५. पेराम्बलुर २६. कड्डलोर २७. चिदंबरम [एससी] २८. मयिलादुतुराई
२९. नागपट्टीनम [एससी] ३०. तंजावर ३१. शिवगंगा ३२. मदुरै
३३. तेनी ३४. विरुधुनगर ३५. रामनाथपुरम ३६. तूतुकुडी
३७. तेनकाशी [एससी] ३८. तिरुनलवेली ३९. कन्याकुमारी
तेलंगणामधील लोकसभा मतदारसंघ
१. आदिलाबाद [एसटी] २. पेद्दपल्ली [एससी] ३. करीमनगर ४. निजामाबाद
५. झहीराबाद ६. मेदक ७. मलकजगिरी ८. सिकंदराबाद
९. हैदराबाद १०. चेवेल्ला ११. महबूबनगर १२. नागरकर्नूल [एससी]
१३. नालगोंडा १४. भोंगीर १५. वारंगळ [एससी] १६. महबूबाबाद [एसटी]
१७. खम्मम
त्रिपुरामधील लोकसभा मतदारसंघ
१. पश्चिम त्रिपुरा २. पूर्व त्रिपुरा [एसटी]
उत्तर प्रदेशमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. सहारनपूर २. कैराना ३. मुझफ्फरनगर ४. बिजनोर
५. नगीना [एससी] ६. मोरादाबाद ७. रामपूर ८. सम्भल
९. अमरोहा १०. मेरठ ११. बागपत १२. गाझियाबाद
१३. गौतम बुद्ध नगर १४. बुलंदशहर [एससी] १५. अलीगढ १६. हाथरस [एससी]
१७. मथुरा १८. आग्रा [एससी] १९. फत्तेपूर सिक्री २०. फिरोझाबाद
२१. मैनपुरी २२. इटाह २३. बदाउं २४. आओनला
२५. बरेली २६. पिलीभीत २७. शाहजहानपूर [एससी] २८. खेरी
२९. धौराहरा ३०. सीतापूर ३१. हरडोई [एससी] ३२. मिसरीख [एससी]
३३. उन्नाव ३४. मोहनलालगंज [एससी] ३५. लखनौ ३६. रायबरेली
३७. अमेठी ३८. सुलतानपूर ३९. प्रतापगढ ४०. फरुखाबाद
४१. इटावा [एससी] ४२. कन्नौज ४३. कानपूर ४४. अकबरपूर
४५. जलौन [एससी] ४६. झांसी ४७. हमीरपूर ४८. बान्दा
४९. फतेहपूर ५०. कौशांबी [एससी] ५१. फूलपूर ५२. अलाहाबाद
५३. बाराबंकी [एससी] ५४. फैझाबाद ५५. आंबेडकर नगर ५६. बहरैच [एससी]
५७. कैसरगंज ५८. श्रावस्ती ५९. गोन्दा ६०. डोमारीगंज
६१. बस्ती ६२. संत कबीर नगर ६३. महाराजगंज ६४. गोरखपूर
६५. कुशीनगर ६६. देवरिया ६७. बांसगांव [एससी] ६८. लालगंज [एससी]
६९. आझमगढ ७०. घोसी ७१. सालेमपूर ७२. बल्लिया
७३. जौनपूर ७४. मछलीशहर [एससी] ७५. गाझीपूर ७६. चंदौली
७७. वाराणसी ७८. भदोही ७९. मिर्झापूर ८०. रॉबर्ट्सगंज [एससी]
उत्तराखंडमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. तेहरी गढवाल २. गढवाल ३. अलमोडा [एससी] ४. नैनिताल-उधमसिंह नगर ५. हरद्वार
पश्चिम बंगालमधील लोकसभा मतदारसंघ
१. कूच बिहार [एससी] २. अलिपुरद्वार [एसटी] ३. जलपाइगुडी [एससी] ४. दार्जीलिंग
५. रायगंज ६. बालुरघाट ७. उत्तर मालदा ८. दक्षिण मालदा
९. जंगीपूर १०. बहरामपुर ११. मुर्शिदाबाद १२. कृष्णनगर
१३. राणाघाट [एससी] १४. बनगांव [एससी] १५. बैरकपुर १६. दम दम
१७. बारासात १८. बशीरहाट १९. जॉयनगर [एससी] २०. मथुरापूर [एससी]
२१. डायमंड हार्बर २२. जादवपूर २३. दक्षिण कोलकाता २४. उत्तर कोलकाता
२५. हावरा २६. उलुबेरिया २७. सेरामपूर २८. हूगळी
२९. आरामबाग [एससी] ३०. तामलुक ३१. कांथी ३२. घाटल
३३. झारग्राम [एसटी] ३४. मिदनापोर ३५. पुरुलिया ३६. बांकुडा
३७. बिष्णुपूर [एससी] ३८. पूर्व बर्धमान [एससी] ३९. बर्धमान-दुर्गापूर ४०. आसनसोल
४१. बोलपुर [एससी] ४२. बीरभूम

केंद्रशासित प्रदेशानुसार मतदारसंघ

[संपादन]
१. अन्दमान आणि निकोबार द्वीपसमूह
१. चंदिगढ
१. दमण आणि दीव २. दादरा आणि नगर-हवेली [एसटी]
१. चांदनी चौक २. उत्तरपूर्व दिल्ली ३. पूर्व दिल्ली ४. नवी दिल्ली
५. उत्तर पश्चिम दिल्ली [एससी] ६. पश्चिम दिल्ली ७. दक्षिण दिल्ली
१. बारामुल्ला २. श्रीनगर ३. अनन्तनाग ४. उधमपूर ५. जम्मू
१. लडाख
१. लक्षद्वीप [एसटी]
१. पुडुचेरी

भूतपूर्व मतदारसंघ

[संपादन]

भारताच्या परिसीमन आयोगाने अनेक वर्षांपासून अनेक मतदारसंघांच्या हद्दीत फेरबदल केले असून नवे मतदारसंघ निर्माण झाले आहे. वाढत्या व बदलत्या लोकसंखेनुसार हे करण्याची गरज असते. परिसीमन आयोग ही एक स्वतंत्र संस्था आहे ज्यांच्या आदेशाला कोणत्याही न्यायालयात आव्हान देता येत नाही. हे आदेश लोकसभा आणि संबंधित राज्यांच्या विधानसभांसमोर ठेवण्यात येतात. व त्यात बदलांना परवानगी नसते.

खालील यादी ही भूतपूर्व मतदारसंघांची आहे.

राज्य/केंद्रशासित प्रदेश मतदारसंघ रद्द होण्याचे वर्ष परिणाम
महाराष्ट्र इचलकरंजी २००८ हातकणंगले मतदारसंघ निर्माण
एरंडोल २००८ रावेर आणि जळगाव मतदारसंघात विलीन
कराड २००८ सातारा मतदारसंघ आणि सांगली मतदारसंघात विलीन
कुलाबा २००८ रायगड मतदारसंघात विलीन
कोपरगाव २००८ शिर्डी मतदारसंघ निर्माण
खामगाव १९७६ वाशिम मतदारसंघ निर्माण
खेड
गोंदिया
चिमूर
डहाणू
पंढरपूर
भंडारा
मालेगाव
मुंबई सेंट्रल
रत्‍नागिरी २००८ रत्‍नागिरी-सिंधुदुर्ग मतदारसंघ निर्माण
राजापूर २००८ रत्‍नागिरी-सिंधुदुर्ग मतदारसंघ निर्माण
यवतमाळ २००८ यवतमाळ-वाशिम मतदारसंघ निर्माण
वाशिम २००८ यवतमाळ-वाशिम मतदारसंघ निर्माण

टिप्पणी

[संपादन]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ "Members of Parliament". 3 May 2024 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 30 August 2024 रोजी पाहिले.