पद्मविभूषण हा भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचा नागरी सन्मान आहे. याचे स्वरूप एक पदक आणि प्रशस्तीपत्र असे असून भारताच्या राष्ट्रपतींच्या हस्ते हा पुरस्कार दिला जातो.
जानेवारी २, १९५४ मध्ये याची स्थापना करण्यात आली. याचे महत्त्व भारतरत्न पेक्षा कमी आणि पद्मभूषण पेक्षा जास्त असे समजले जाते. कोणत्याही क्षेत्रात देशाचे नाव उज्ज्वल करणाऱ्या लोकांना हा पुरस्कार दिला जातो. जुलै १३, १९७७ ते जानेवारी २६, १९८० पर्यंत हा पुरस्कार स्थगित करण्यात आला होता.
सुरुवातीच्या काळात १.३७५ इंच व्यासाचे गोलाकार सुवर्णपदक पद्मविभूषण पुरस्कारासाठी तयार करण्यात आले होते. त्यावर मधोमध उठावाचे नक्षीकाम केलेले कमळ, पद्मविभूषण अशी अक्षरे आणि खालच्या बाजूला कमळाच्या फुलांचे चक्र होते. दुसऱ्या बाजूस सरकारी राजमुद्रा, देश सेवा अशी कोरलेली अक्षरे आणि कमळाच्या फुलांचे चक्र होते. पण अशा पदकाची फक्त नोंद सापडते ती कुणाला प्रदान करण्यात आल्याचा कुठेही उल्लेख सापडत नाही.
लगेचच दुसऱ्या वर्षी, म्हणजे १९५५ साली या पदकाचे स्वरूप बदलण्यात आलं. सोन्याऐवजी कांस्य धातूच्या १.१८७५ इंच व्यासाचे साधारण गोलाकार पदक तयार करण्यात आले. पदकाच्या एका बाजूला उठावदार कमळ कोरण्यात आले. त्याच्या समोरच्या चार पाकळ्या पांढऱ्या सोन्याने (सोने आणि निकेल किंवा सोने आणि पॅलाडियम धातूंपासून बनविलेला मिश्र धातू) मढविल्या गेल्या. वरच्या आणि खालच्या बाजूस चांदीचा मुलामा असलेली अनुक्रमे पद्म आणि विभूषण अशी अक्षरे कोरली केली. १९५५ पासून १९५७ पर्यंत ही अशी पदके वितरित करण्यात आली. त्यानंतर १९५८ सालापासून आजपर्यंत याच्या स्वरूपामध्ये ब्रॉन्झच्या धातूतील थोडा केलेला बदल वगळता कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही. या पदकाच्या वरच्या बाजूला फिक्या गुलाबी रंगाची फीत लावलेली असते.
^ ab"Padma Awards: Year wise list of recipients (1954–2014)"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 21 मे 2014. pp. 1, 3–6, 9, 11, 14, 17, 19–20, 23, 25, 29, 32–33, 37, 42, 48, 55, 59, 63, 66, 69–70, 72, 74, 83, 86, 88, 90–93, 95, 99–100, 105–106, 112, 114–115, 117–118, 121, 126, 131, 135, 139–140, 144, 149, 154–155, 160, 166, 172, 178, 183, 188. 15 नोव्हेंबर 2014 रोजी मूळ पान(PDF) पासून संग्रहित. 18 ऑक्टोबर 2015 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2015"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2015. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान(PDF) पासून संग्रहित. 18 ऑक्टोबर 2015 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2016"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2016. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान(PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2016 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2017"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2017. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान(PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2017 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2018"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2018. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान(PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2018 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2019"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2019. p. 1. 25 जानेवारी 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित(PDF). 25 जानेवारी 2019 रोजी पाहिले.
"Padma Awards: 2020"(PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2020. p. 1. 25 जानेवारी 2020 रोजी पाहिले.
भारतीय सन्मान व पुरस्कार