पद्मविभूषण पुरस्कार
| पद्मविभूषण | ||
| ||
| पुरस्कार माहिती | ||
|---|---|---|
| प्रकार | नागरिक | |
| वर्ग | सामान्य | |
| स्थापित | १९५४ | |
| प्रथम पुरस्कार वर्ष | १९५४ | |
| अंतिम पुरस्कार वर्ष | २०२२ | |
| एकूण सन्मानित | ३२५ | |
| सन्मानकर्ते | भारत सरकार | |
| पूर्व नावे | पहिला वर्ग | |
| सुलट | चित्र:Pv1n.jpg | |
| उलट | चित्र:Pv2n.jpg | |
| रिबन | 
| |
| प्रथम पुरस्कारविजेते | सत्येन्द्र नाथ बसु व इतर. | |
| अंतिम पुरस्कारविजेते | डॉ.अनिल काकोडकर व इतर. | |
| पुरस्कार क्रम | ||
| भारतरत्न ← पद्मविभूषण → पद्मभूषण | ||
पद्मविभूषण हा भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचा नागरी सन्मान आहे. याचे स्वरूप एक पदक आणि प्रशस्तीपत्र असे असून भारताच्या राष्ट्रपतींच्या हस्ते हा पुरस्कार दिला जातो.
जानेवारी २, १९५४ मध्ये याची स्थापना करण्यात आली. याचे महत्त्व भारतरत्न पेक्षा कमी आणि पद्मभूषण पेक्षा जास्त असे समजले जाते. कोणत्याही क्षेत्रात देशाचे नाव उज्ज्वल करणाऱ्या लोकांना हा पुरस्कार दिला जातो. जुलै १३, १९७७ ते जानेवारी २६, १९८० पर्यंत हा पुरस्कार स्थगित करण्यात आला होता.
पदक
[संपादन]सुरुवातीच्या काळात १.३७५ इंच व्यासाचे गोलाकार सुवर्णपदक पद्मविभूषण पुरस्कारासाठी तयार करण्यात आले होते. त्यावर मधोमध उठावाचे नक्षीकाम केलेले कमळ, पद्मविभूषण अशी अक्षरे आणि खालच्या बाजूला कमळाच्या फुलांचे चक्र होते. दुसऱ्या बाजूस सरकारी राजमुद्रा, देश सेवा अशी कोरलेली अक्षरे आणि कमळाच्या फुलांचे चक्र होते. पण अशा पदकाची फक्त नोंद सापडते ती कुणाला प्रदान करण्यात आल्याचा कुठेही उल्लेख सापडत नाही.
लगेचच दुसऱ्या वर्षी, म्हणजे १९५५ साली या पदकाचे स्वरूप बदलण्यात आलं. सोन्याऐवजी कांस्य धातूच्या १.१८७५ इंच व्यासाचे साधारण गोलाकार पदक तयार करण्यात आले. पदकाच्या एका बाजूला उठावदार कमळ कोरण्यात आले. त्याच्या समोरच्या चार पाकळ्या पांढऱ्या सोन्याने (सोने आणि निकेल किंवा सोने आणि पॅलाडियम धातूंपासून बनविलेला मिश्र धातू) मढविल्या गेल्या. वरच्या आणि खालच्या बाजूस चांदीचा मुलामा असलेली अनुक्रमे पद्म आणि विभूषण अशी अक्षरे कोरली केली. १९५५ पासून १९५७ पर्यंत ही अशी पदके वितरित करण्यात आली. त्यानंतर १९५८ सालापासून आजपर्यंत याच्या स्वरूपामध्ये ब्रॉन्झच्या धातूतील थोडा केलेला बदल वगळता कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही. या पदकाच्या वरच्या बाजूला फिक्या गुलाबी रंगाची फीत लावलेली असते.
विजेते
[संपादन]सन २०२२ पर्यंत एकूण ३२५ व्यक्तींना पद्मविभूषण पुरस्काराने गौरविण्यात आले आहे.
|
|
|---|
विजेत्यांची यादी
[संपादन]२०२१
[संपादन]| वर्ष | चित्र | नाव | क्षेत्र | राज्य |
|---|---|---|---|---|
| २०२१ | 
|
एस.पी. बालसुब्रमण्यम# (1946–2020)[i] |
कला | तमिळनाडू |
| २०२१ | 
|
बेळ्ळे मोनप्पा हेगडे (born 1938) |
वैद्यकशास्त्र | कर्नाटक |
| २०२१ | नरिंदर सिंग कपानी*# (1926–2020)[ii] |
विज्ञान आणि तंत्रज्ञान | अमेरिका | |
| २०२१ | 
|
वहिदुद्दीन खान (1925–2021) |
इतर | दिल्ली |
| २०२१ | 
|
बी.बी. लाल (1921–2022) |
इतर | दिल्ली |
| २०२१ | 
|
सुदर्शन साहू (born 1939) |
कला | ओडिशा |
}
२०२५
[संपादन]| वर्ष | चित्र | नाव | क्षेत्र | राज्य |
|---|---|---|---|---|
| २०२५ | 
|
डी. नागेश्वर रेड्डी (born 1956) |
वैद्यकशास्त्र | तेलंगणा |
| २०२५ | 
|
जगदीश सिंग खेहर (born 1952) |
सार्वजनिक क्षेत्र | चंडीगढ |
| २०२५ | .jpg)
|
कुमुदिनी लाखिया (1930–2025) |
कला | गुजरात |
| २०२५ | 
|
एल. सुब्रमणियम (born 1947) |
कला | कर्नाटक |
| २०२५ | 
|
एम.टी. वासुदेवन नायर# (1933–2024)[iii] |
साहित्य आणि शिक्षण | केरळ |
| २०२५ | 
|
ओसामु सुझुकी*# (1930–2024)[iv] |
व्यापार आणि उद्यम | जपान |
| २०२५ | _Sharda_Sinha,_at_the_Civil_Investiture_Ceremony-II,_at_Rashtrapati_Bhavan,_in_New_Delhi_on_April_02,_2018.jpg)
|
शारदा सिंहा# (1952–2024)[v] |
कला | बिहार |
संदर्भ
[संपादन]- ^ a b "Padma Awards: Year wise list of recipients (1954–2014)" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 21 मे 2014. pp. 1, 3–6, 9, 11, 14, 17, 19–20, 23, 25, 29, 32–33, 37, 42, 48, 55, 59, 63, 66, 69–70, 72, 74, 83, 86, 88, 90–93, 95, 99–100, 105–106, 112, 114–115, 117–118, 121, 126, 131, 135, 139–140, 144, 149, 154–155, 160, 166, 172, 178, 183, 188. 15 नोव्हेंबर 2014 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 18 ऑक्टोबर 2015 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2015" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2015. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 18 ऑक्टोबर 2015 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2016" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2016. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2016 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2017" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2017. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2017 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2018" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2018. p. 1. 9 फेब्रुवारी 2018 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 25 जानेवारी 2018 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2019" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2019. p. 1. 25 जानेवारी 2019 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 25 जानेवारी 2019 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards: 2020" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 जानेवारी 2020. p. 1. 25 जानेवारी 2020 रोजी पाहिले.
- ^ [१], पद्मविभूषण पुरस्कार (२०१६).
- ^ a b c d प्रसिद्धिपत्रक, २०१९.
- ^ "Celebrated Indian author MT Vasudevan Nair dies at 91". bbc.com. 25 December 2024. 25 January 2025 रोजी पाहिले.
- ^ "Osamu Suzuki, who led Japanese automaker into India, dies at 94". CNN. 27 December 2024. 25 January 2025 रोजी पाहिले.
- ^ "Folk singer Sharda Sinha, 72, dies at Delhi AIIMS". economictimes.indiatimes.com. 5 November 2024. 25 January 2025 रोजी पाहिले.
संदर्भसूची
[संपादन]- "प्रसिद्धिपत्रक, २०१९" (PDF). २५ जानेवारी २०१९ रोजी पाहिले.
बाह्य दुवे
[संपादन]
- "This Year's Padma Awards announced". गृह मंत्रालय (भारत). 25 January 2010.
- "Padma Awards". Ministry of Communications and Information Technology. 2011-02-04 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2011-09-12 रोजी पाहिले.
- "Padma Awards Directory (1954-2007)" (PDF). गृह मंत्रालय (भारत). 2007-05-30. 2009-03-26 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 2011-09-12 रोजी पाहिले.
 भारतीय सन्मान व पुरस्कार | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| नागरी |
|  | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| सैनिकी |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
चुका उधृत करा: "lower-roman" नावाच्या गटाकरिता <ref>खूणपताका उपलब्ध आहेत, पण संबंधीत <references group="lower-roman"/> खूण मिळाली नाही.