जगामधील बौद्ध धर्म
जगामध्ये बौद्ध अनुयायी |
---|
बौद्ध धर्माचा उगम आणि प्रसार, गडद पिवळा रंग असणाऱ्या भागांत बौद्ध धर्म प्रभावशाली आहे. |
एकूण लोकसंख्या |
५२,००,००,००० (प्रमाणः- ९%) (२०११) |
लोकसंख्येचे प्रदेश |
दक्षिण आशिया, पूर्व आशिया, आग्नेय आशियामध्ये बहुसंख्यक, ऑस्ट्रेलिया आणि रशियाच्या काही क्षेत्रात बहुसंख्यक, बाकी जगभरात अल्पसंख्यक |
भाषा |
व्यापक प्रमाणात चिनी भाषा, इंग्रजी व इतर राष्ट्रांच्या राष्ट्र/राष्ट्रीय किंवा प्रादेशिक भाषा |
धर्म |
बौद्ध धर्म धम्मचक्र |
बौद्ध धर्म |
---|
![]() |
बौद्ध धर्म (बौद्ध धम्म) हा जगातील अतिप्राचीण धर्मांपैकी एक तसेच वर्तमान जगातील सर्वात प्रमुख धर्मांपैकी एक धर्म आहे. बौद्ध धर्माची इ.स.पू. ६ व्या शतकामध्ये उत्तर भारतात झालेली आहे. आज लोकसंख्येच्या दृष्टीने बौद्ध धर्म हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा धर्म आहे. एका अनुमानानुसार, जागतिक लोकसंख्येत २८.८% म्हणजे २.१ अब्ज लोक बौद्ध धर्मीय आहेत.[१][२] तथापि, काही सर्वेक्षणात बौद्धांची लोकसंख्या अवघी ५२ कोटी (७%) सुद्धा सांगण्यात येते. बौद्ध धर्माच्या केंद्रस्थानी व बौद्ध अनुयायांचे गुरू तथागत गौतम बुद्ध आहेत.
लोकसंख्या[संपादन]
बौद्ध धर्मीयांची लोकसंख्या ही वेगवेगळ्या सर्वेक्षणात वेगवेगळी सांगण्यात आलेली आहे. एका सर्वेक्षणानूसार इ.स. २००७ मध्ये जगामध्ये बौद्ध लोकसंख्या कमाल १.९२ अब्ज (२८.८%) होती. इ.स. २०१६ मध्ये हिच २८.८% लोकसंख्या २.२ अब्ज झालेली आढळते.[३][४] धार्मिक लोकसंख्येच्या दृष्टिने बौद्ध धर्म हा इस्लाम व हिंदू धर्माहून मोठा तर ख्रिश्चन धर्माच्या खालोखाल असणारा जगातील दुसरा सर्वात मोठा धर्म आहे.
दुसऱ्या एका बौद्ध सर्वेक्षणानूसार, इ.स. २०१० मध्ये जगातील बौद्धांची लोकसंख्या १.६ अब्ज होती आणि ही संख्या जागतिक लोकसंख्येत २३% आहे. या सर्वेक्षणात सुद्धा बौद्ध धर्माला जगातील दुसरा सर्वात मोठा धर्म असल्याचे म्हटले गेले आहे.
अन्य एका सर्वेक्षणानूसार, बौद्ध धर्म हा जगातील तिसरा सर्वात मोठा धर्म असल्याचे सांगण्यात आले आहे. यात बौद्धांची लोकसंख्या ही जवळजवळ १.२ अब्ज सांगितली आहे. बौद्ध धर्माची सुरुवात ख्रिश्चन व इस्लाम धर्मांच्या उदयापूर्वी झाली आणि या दोन धर्मानंतर तो जगातील तिसरा मोठा धर्म असल्याचे हे सर्वेक्षण सांगते.[५] या सर्वेक्षणानूसार लोकसंख्येत बौद्ध धर्म हा हिंदू धर्मापेक्षा मोठा असल्याचे सांगितले गेले आहे.
इतर काही सर्वेक्षणांत बौद्धांची लोकसंख्या सर्वात कमी म्हणजेच ४८ कोटी ते ५२ कोटी (जगाच्या लोकसंख्येच्या ७% - ९%) दरम्यान सांगितली असून आणि बौद्ध धर्म हा ख्रिश्चन, इस्लाम व हिंदू या तीन धर्मांनंतर जगातला चौथ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा धर्म असल्याचे नमूद केले गेले.[६]
इतिहास[संपादन]
आशिया खंडात आज बौद्ध धर्म मुख्य धर्म आहे. चित्रातील गडद पिवळा रंग असणाऱ्या सर्व क्षेत्रांत बौद्ध धर्मीय बहुसंख्यक आहेत. इ.स.पूर्व ६व्या शतकात भारतामध्ये बौद्ध धर्माचा उदय झाला आणि पुढिल काही शतकांत तो जगात पसरला तर आशियात प्रमुख धर्म बनून राहिला. या धर्माचा सर्वाधिक प्रचार व प्रसार बौद्ध भिक्खू, बौद्ध प्रचारक आणि बौद्ध सम्राटांच्या माध्यमातून विश्वात दूर दूर पर्यंत झाला. सम्राट अशोकांच्या काळात बौद्ध धर्म हा अखंड भारताचा राजधर्म होता आणि तेव्हा मौर्य साम्राज्यातील सुमारे ७५% प्रजा ही बौद्ध धर्मीय बनलेली होती.
संप्रदाय[संपादन]
बौद्ध धर्माचे हजारों संप्रदाय अस्तित्वात होते, आज त्यातील बरेच नष्ट झाले तसेच कमी-अधिक प्रमाणात हजारों आजही अस्तित्वात आहेत. एकट्या जपान मध्ये ७८१ पेक्षा अधिक बौद्ध संप्रदाय आहेत. महायान, हीनयान (थेरवाद), वज्रयान व नवयान हे बौद्ध धर्माचे प्रमुख संप्रदाय आहेत. शिंटो, ताओ, झेन इत्यादींना सुद्धा बौद्ध धर्माचे संप्रदाय मानले जाते.[७]
महायान[संपादन]
महायान (पूर्वीय बौद्ध धर्म) हा लोकसंख्येत बौद्ध धर्माचा सर्वात मोठा संप्रदाय आहे. महायान व्यापक रूपात संपूर्ण पूर्व आशियात प्रसिद्ध आहे, जगातील एकूण बौद्धांपैकी जवळजवळ ७०% बौद्ध लोकसंख्या ही महायानी बौद्धांची आहे. चीन, हॉंग कॉंग, जपान, दक्षिण कोरीया, उत्तर कोरीया, तैवान, मकाउ आणि व्हिएतनाम या देशांत महायान बौद्ध धर्म हा बहुसंख्यक आहे
थेरवाद[संपादन]
बौद्ध धर्माचा दूसरा सर्वात मोठा संप्रदाय हा थेरवाद (दक्षिणी बौद्ध धर्म) आहे, आणि हा संप्रदाय मुख्यत आग्नेय आशियात सर्वाधिक प्रसिद्ध वा बहुसंख्यक आहे. थेरवाद बौद्ध धर्म हा कंबोडिया, लाओस, म्यानमार, थायलंड, क्रिसमस द्वीप, सिंगापुर, श्रीलंका या देशांत बहुसंख्यक आहे तर मलेशिया, ब्रुनेई, तिमोर, इंडोनेशिया, फिलीपिन्स या देशांत सुद्धा थेरवादी मोठ्या संख्येने आहे.[८]
वज्रयान[संपादन]
वज्रयान (उत्तरी बौद्ध धर्म) हा बौद्ध धर्माचा तिसरा लहान संप्रदाय आहे, वज्रयानला महायान संप्रदायाचा उपसंप्रदाय सुद्धा मानले जाते. वज्रयानी बौद्ध अनुयायी हे तिबेट, भूतान, मंगोलिया या देशांत तसेच हिमालयीन क्षेत्र व रशियातील काही प्रदेशांत बहुसंख्यक आहेत. हा संप्रदाय जगभरात प्रसारीत केला गेलेला आहे. जागतिक बौद्ध धर्म गुरू १४ वे दलाई लामा या संप्रदायातील आहेत.
नवयान[संपादन]
नवयान हा भारतातील मुख्य व नवा बौद्ध संप्रदाय आहे. याला ‘नवबौद्ध धर्म’ किंवा ‘भीमयान’ असेही म्हटले जाते. २० व्या शतकात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी हा शुद्ध व विज्ञाननिष्ठ संप्रदाय स्थापन केलेला आहे. ५ लक्ष अनुयायांसोबत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी १४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी नवयान बौद्ध स्वाकारला व येथूनच या संप्रदायाची सुरुवात झाली. याचा मुख्य उद्देश हिंदू धर्मातील जातियता नष्ट करने तसेच शोषितांना व हिंदू दलितांना त्यांचे मानवी हक्क प्रदान करने हा होता. आणि हा संप्रदाय नवबौद्धांचा (पूर्वाश्रमीचे हिंदू दलित) दलितांचा उत्कर्ष - विकास करण्यात यशस्वी ठरला. २०११ च्या भारतीय जनगणेनुसार भारतातील ८५ लाख या अधिकृत व एकूण बौद्ध लोकसंख्येत ८७% लोकसंख्या ही नवयानी (नव)बौद्धांची आहे, आणि १३% बौद्ध हे हिमालयीन राज्यातील पारंपारिक बौद्ध आहेत. भारतातील एकूण नवयानी बौद्धांपैकी सुमारे ९०% महाराष्ट्र राज्यात आहेत.
सर्वाधिक बौद्ध लोकसंख्येचे देश[संपादन]
संपूर्ण विश्वात जवळजवळ १.८ अब्ज से २.२ अब्ज (१८० कोटी - २२० कोटी) बौद्ध अनुयायी आहेत. यातील जवळवळ ७०% ते ७५% महायानी बौद्ध तर बाकी २५% ते ३०% थेरावादी, नवयानी (भारतीय) आणि वज्रयानी बौद्ध आहेत. महायान आणि थेरवाद (हीनयान), नवयान, वज्रयान याशिवाय बौद्ध धर्मात यांचे अनेक उपसंप्रदाय वा उपवर्ग सुद्धा आहेत परंतु यांचा प्रभाव खूप कमी आहे. सर्वात अधिक बौद्ध पूर्व आशिया आणि आग्नेय आशियातील सर्वच देशांत बहूसंख्यक म्हणून राहत आहेत. दक्षिण आशियाच्या दोन किंवा तीन देशांत सुद्धा बौद्ध धर्म बहुसंख्यक आहे. आशिया खंडाची अर्ध्याहून अधिन लोकसंख्या बौद्ध धर्माच्या प्रभावाखाली आहे. अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, आफ्रिका आणि युरोप सारख्या खंडांत सुद्धा कोट्यवधी बौद्धांचे समूदाय राहतात. जगात १८हून अधिक असे देश आहेत जिथे बौद्ध धर्म हा बहुसंख्यक धर्म आहे. जगात काही देश असेही आहेत की, जिथल्या बौद्ध लोकसंख्येबाबत कोणतीही विश्वासनीय माहिती उपलब्ध नाही.
देश | बौद्ध लोकसंख्या | बौद्ध टक्केवारी |
---|---|---|
![]() |
१,२२,५०,८७,००० | ९१% |
![]() |
१२,३३,४५,००० | ९६% |
![]() |
७,४५,७८,००० | ८५% |
![]() |
१२,०४,२५,९७२ | ९% |
![]() |
६,४६,८७,००० | ९५% [९] |
![]() |
४,९९,९२,००० | ९०% |
![]() |
२,४६,५६,००० | ५४ % |
![]() |
२,२१,४५,००० | ९३%[१०] |
![]() |
१,७६,५६,००० | ७२% |
![]() |
१,६०,४५,६०० | ७५%[११][१२] |
![]() |
१,४८,८०,००० | ९७% |
![]() |
८०,८५,४०० | ०३% |
साचा:देश माहिती हॉंग कॉंग | ६५,८७,६०३ | ९३% |
![]() |
६३,४७,२२० | २२% |
![]() |
६२,२८,६९० | २१% |
![]() |
६२,८७,६१० | ९८% |
![]() |
६१,५९,९०० | ०२% |
![]() |
३७,७५,६६६ | ६७% |
![]() |
३०,५५,६९० | ९८% |
![]() |
२८,६७,५९५ | ०३% |
![]() |
२०,९६,६०८ | ०२% |
![]() |
२०,४६,८०० | ०१% |
![]() |
२१,४७,६०० | ०३% |
![]() |
११,४५,६८० | ०१% |
![]() |
१०,५५,६०० | ०२% |
बौद्ध बहुसंख्यक देश[संपादन]
जगातील बौद्ध राष्ट्र आणि त्यातील बौद्ध लोकसंख्येचे प्रमाण वा टक्केवारी
सर्वाधिक बौद्ध असलेले देश[१३] | बौद्ध टक्केवारी |
---|---|
![]() |
९८ % [१४] |
![]() |
९८ % |
![]() |
९७ % [१५] |
![]() |
९६ % [१६] |
![]() |
९५ % [१७] |
![]() |
९४ % |
![]() |
९३ % [१८][१९][१९] |
साचा:देश माहिती हॉंग कॉंग | ९३ % |
![]() |
९१ % [२०] |
![]() |
९० % [२१] |
![]() |
९० % [२२] |
तिबेट | ९० % [२३] |
![]() |
८५ % [२४][२५] |
![]() |
७५ % [२६][२७] |
![]() |
७५ %[२८] |
![]() |
७३ % |
![]() |
६७ % |
तुवा (रशियाचे प्रजासत्ताक) | ६५ % |
![]() |
५४ % |
काल्मिकिया (रशियाचे प्रजासत्ताक) | ५० %[२९][३०] |
![]() |
२२ % |
![]() |
२१ % |
बुर्यातिया (रशियाचे प्रजासत्ताक) | २० % |
![]() |
१७ % |
- बहूसंख्यक बौद्ध देश
आज जगात २०हून अधिक देशांत (प्रजासत्ताक राज्यांसमवेत) बौद्ध धर्म हा बहूसंख्यक अथवा प्रमुख धर्म आहे.
- अधिकृत बौद्ध देश
जगात लाओस, कंबोडिया, भूतान, थायलंड, म्यानमार आणि श्रीलंका हे ६ देश ‘अधिकृत’ “बौद्ध देश” आहेत, कारण या देशांतील संविधानांत बौद्ध धर्माला ‘राजधर्म’ किंवा ‘राष्ट्रधर्म’ दर्जा प्राप्त आहे.
खंडनिहाय बौद्ध[संपादन]
देशनिहाय बौद्ध[संपादन]
क्षेत्र | देश | लोकसंख्या (२००७) | बौद्ध % | एकूण बौद्ध | |
---|---|---|---|---|---|
मध्य आशिया | ![]() |
३,१८,८९,९२३ | ०.२%[३१] | ६३,७८० | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
४,०३,०१,९२७ | ०.१%[३२] | ४०,३०२ | |
कॅरिबियन | ![]() |
१,००,०१८ | १.२%[३३] | १,२०० | |
ओशनिया | ![]() |
२,०४,३४,१७६ | २.१%[३४] | ४,२९,११९ | |
मध्य युरोप | ![]() |
८१,९९,७८३ | ०.१३% | १०,६६० | |
मध्य पूर्व | ![]() |
७,०८,५७३ | १%[३५] | ७,०८६ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
१५,०४,४८,३३९ | ०.७%[३६] | १०,५३,१३८ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
१,०३,९२,२२६ | ०.२९%[३७] | ३१,१७७ | |
मध्य अमेरिका | ![]() |
२,९४,३८५ | ०.३५%[३८] | १,०३० | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
२३,२७,८४९ | ७५%[३९] - ९४ % | १७,४५,८८८ - २१,४१,६२२ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
९१,१९,१५२ | ०.२६%[४०] | २३,७१० | |
बाल्कन | ![]() |
४५,५२,१९८ | ०.०१% | ४५५ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
१९,००,१०,६४७ | ०.१३०%[४१] | २,४७,०१४ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
३,७४,५७७ | ९.०९%[४२] | २९,८२२ | |
पूर्व युरोप | ![]() |
७३,२२,८५८ | ०.०१५% | १,०९८ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
५,५४,००,००० | ९०%[४३] | ४,८०,१९,२०० | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
१,४८,०५,३५८ | ९६.४%[४४] | १,४२,७२,३६५ | |
उत्तर अमेरिका | ![]() |
३,३३,९०,१४१ | १.०[४५] | ३,००,३४५ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
१,६२,८४,७४१ | ०.०४ %[४६][४७] | ६,५१४ | |
पूर्व आशिया | ![]() |
१,३२,१८,५१,८८८ | ८%[४८][४९] - २१%[५०][५१] - +८०%[५२][५३][५४] - ९१%[५५] | १०,५७,४८,१५१ - २७,७५,८८,८९६ - १,०५,७४,८१,५१० - १,२०,२८,८५,२१८ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
४ ,४३,७९,५९८ | ०.०१%[५६] | ४,४३८ | |
मध्य अमेरिका | ![]() |
४१,३३,८८४ | २.३४ %[५७] | ९६,७३३ | |
पश्चिम आफ्रिका | साचा:पताका कोत द'ईवोआर | १,८०,१३,४०९ | ०.०६%[५८] | १०,८०८ | |
बाल्कन | ![]() |
४४,९३,३१२ | ०.०३% | १,३४८ | |
कॅरिबियन | ![]() |
१,१३,९४,०४३ | ०.२५%[५९] | २८,४८५ | |
मध्य पूर्व | ![]() |
७,८८,४५७ | १% | ७,८८५ | |
मध्य युरोप | ![]() |
१,०२,२८,७४४ | ०.५% | ५१,१४४ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
५४,६८,१२० | ०.५%[६०] | २०,००० - २५,०००[६०] | |
कॅरिबियन | ![]() |
७२,३८६ | ०.२५%[६१] | १८१ | |
कॅरिबियन | ![]() |
९३,६५,८१८ | ०.१%[६२] | ९,३६६ | |
आग्नेय आशिया | साचा:पताका पूर्व तिमोर | १०,८४,९७१ | ०.१%[६३] | १,०८५ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
१,३७,५५,६८० | ०.२%[६४] | २७,५११ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
६९,४ ८,०७३ | ०.०३%[६५] | २,०८४ | |
पूर्व आफ्रिका | साचा:पताका इरिट्रिया | ४ ९,०६,५८५ | ०.१%[६६] | ४,९०७ | |
पूर्व युरोप | साचा:पताका एस्टोनिया | १३,१५,९१२ | ०.४ %[६७] | ५,२६४ | |
ओशनिया | ![]() |
९,१८,६७५ | १% | ९,१८७ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
५२,३८,४ ६० | ०.१%[६८] | ५,२३८ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
६,३७,१८,१८७ | १.२% | ७,६४,६१८ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
२,०३,३२१ | ४ %[६९] | ८,१३२ | |
ओशनिया | साचा:पताका पॉलिनेशिया | २,७८,९६३ | ७.५% | २०,९२२ | |
कॉकेशस | ![]() |
४६,४६,००३ | ०.१%[७०] | ४,६४६ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
८,२४,००,९९६ | १% | ८,२४,००१ | |
पश्चिम आफ्रिका | साचा:पताका घाना | २,२९,३१,२९९ | ०.०५%[७१] | ११,४६६ | |
बाल्कन | ![]() |
१,०७,०६,२९० | ०.१% | १०,७०६ | |
मध्य अमेरिका | ![]() |
१,२७,२८,१११ | ०.१%[७२] | १२,७२८ | |
पश्चिम आफ्रिका | साचा:पताका गिनी | ९९,४७,८१४ | ०.१%[७३] | ९,९४८ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
७,६९,०९५ | ०.२५%[७४] | १,९२३ | |
मध्य अमेरिका | [[File:|22x20px|border |alt=होन्डुरास|link=होन्डुरास]] होन्डुरास | ७४,८३,७६३ | ०.१%[७५] | ७,४८४ | |
पूर्व आशिया | साचा:पताका हॉंग कॉंग | ६९,८०,४१२ | १०.१%[७६] - ९२%[७७] | ७,०५,०२२ - ६४,२१,९८० | |
पूर्व युरोप | ![]() |
९९,५६,१०८ | ०.०५% | ५,२२३[७८] | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
३,०१,९३१ | ०.१५%[७९] | ४५३ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
१,१२,९८,६६,१५४ | ०.८%[८०] - ३.२५%[८१] - ५%[८२][८२] | ८५,४८,९६९ - ३,७९,१३,१३४ - ५,१७,८६,८९० | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
२३,४६,९३,९९७ | १%[८३] | २३,४६,९४० | |
मध्य पूर्व | ![]() |
७,२२,१२,००० | — | — | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
४१,०९,०८६ | ०.२%[८४][८५] | ८,२१८ | |
मध्य पूर्व | ![]() |
६४,२६,६७९ | ०.१%[८६] | ६,४२६ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
५,८१,४७,७३३ | ०.२%[८७][८८][८९] | १,१६,२९५ | |
|कॅरिबियन | ![]() |
२७,८०,१३२ | ०.३%[९०] | ८,३४० | |
पूर्व आशिया | ![]() |
१२,७४,३३,४९४ | ४ ५%[९१] ७५% - ९६% | ५,७०,६१,९९४ - ९,१०,००,००० - १२,३३,१७,९५३ | |
मध्य आशिया | साचा:पताका कझाकस्तान | १,५२,८४,९२९ | ०.५५%[९३] | ८४,०६७ | |
पूर्व आशिया | ![]() |
२,३३,०१,७२५ | ५५%[९४][९५][९६] | १०.०००[९७] - १,५०,२९,६१३ | |
पूर्व आशिया | ![]() |
४,९०,४४,७९० | २२.८%[९८][९९][१००][१०१][१०२] - ३८% - ५४ % | १,१४ ,२७,४ ३६ - १,८५,७२,५०० - २,५०,००,००० | |
मध्य आशिया | साचा:पताका किर्गिझस्तान | ५२,८४,१४९ | ०.३५%[१०३] | १८,४९५ | |
मध्य पूर्व | साचा:पताका कुवेत | २५,०५,५५९ | ४%[१०४] | १,००,२२२ | |
आग्नेय आशिया | साचा:पताका लाओस | ६५,२१,९९८ | ६७%[१०५] - ९८% | ४३,६९,७३९ - ६३,९१,५५८ | |
पूर्व युरोप | ![]() |
२२,५९,८१० | ०.००४ %[१०६] | ९० | |
मध्य पूर्व | ![]() |
३९,२५,५०२ | ०.१%[१०७] | ३,९२६ | |
दक्षिण आफ्रिका | साचा:पताका लेसोथो | २१,२५,२६२ | ०.१%[१०८] | २,१२५ | |
पश्चिम आफ्रिका | ![]() |
३१,९५,९३१ | ०.१%[१०९] | ३,१९६ | |
उत्तर आफ्रिका | साचा:पताका | ६०,३६,९१४ | ०.३%[११०] | १८,१२० | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
३४,२४७ | ०.२२%[१११] | ७५ | |
पूर्व आशिया | ![]() |
४,५६,९८९ | १७%[११२] - ५०%[११३] - ८५%[११४][११५] | ७७,६८८ - २,२८,४ ९५ - ३,८८,४ ४ १ | |
पूर्व आशिया | साचा:पताका मादागास्कार | १,९४,४८,८१५ | ०.१%[११६] | १९,४४९ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
२,४८,२१,२८६ | २२%[११७] | ५४,६०,६८३ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
३,६९,०३१ | ०.४५%[११८] | १,६६१ | |
पूर्व आफ्रिका | साचा:पताका मॉरिशस | १२,५०,८८२ | २.५%[११९] | ३१,२७२ | |
उत्तर अमेरिका | ![]() |
१०,८७,००,८९१ | ०.१%[१२०] | १,०८,७०१ | |
मध्य आशिया | ![]() |
२९,५१,७८६ | ५०%[१२१] - ९४ %[१२२] | १४,७५,८९३- २७,७४,६७९ | |
दक्षिण आफ्रिका | साचा:पताका नामिबिया | २०,५५,०८० | ०.१%[१२३] | २,०५५ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
२,८९,०१,७९० | ११%[१२४] - २१% | ३१,७९,१९७ - ६१,५९,५१० | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
१,६५,७०,६१३ | ०.११%[१२५] - १%[१२६] | १७,३९९ - १,६५,७०६ | |
|कॅरिबियन | साचा:पताका नेदरलँड्स ॲंटिल्स | २,२३,६५२ | ०.७% | १,५६६ | |
ओशनिया | ![]() |
२,२१,९४३ | ३%[१२७] | ६,६५७ | |
ओशनिया | ![]() |
४१,१५,७७१ | १.२%[१२८] | ४९,३८९ | |
मध्य अमेरिका | ![]() |
५६,७५,३५६ | ०.१%[१२९] | ५,६७५ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
४६,२७,९२६ | ०.४ २%[१३०] | १९,४३७ | |
मध्य पूर्व | साचा:पताका ओमान | ३२,०४,८९७ | १%[१३१] | ३२,०४९ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
१६,४७,४१,९२४ | ०.१%[१३२] | १,६४,७४२ | |
मध्य अमेरिका | ![]() |
३२,४२,१७३ | २.१%[१३३] | ६८,०८६ | |
ओशनिया | ![]() |
५७,९५,८८७ | ०.३%[१३४] | १७,३८८ | |
दक्षिण अमेरिका | साचा:पताका पेराग्वे | ६६,६९,०८६ | ०.५%[१३५] | ३३,३४५ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
२,८६,७४,७५७ | ०.३१%[१३६] | ८८,८९२ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
९,१०,७७,२८७ | ३%[१३७] | २७,५९,४९० | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
१,०६,४२,८३६ | ०.१८% | २०,००० | |
मध्य युरोप | ![]() |
३,८५,१८,२४ १ | ०.१% | ३८,५१८ | |
|कॅरिबियन | साचा:पताका पोर्तो रिको | ३९,४४,२५९ | ०.०३%[१३८] | १,१८३ | |
मध्य पूर्व | ![]() |
९,०७,२२९ | ५%[१३९] | ४५,३६१ | |
पूर्व आफ्रिका | ![]() |
७,८४,००० | १% | ७,८४० | |
पूर्व युरोप | ![]() |
२,२२,७६,०५६ | ०.०१%[१४०] | २,२२८ | |
पूर्व युरोप | ![]() |
१४,१३,७७,७५२ | ०.७५%[१४१] - १.१% - १.४ ५%[१४२] | १०,६०,३३३- १५,५५,१५५ - २०,४९,९७७ | |
मध्य पूर्व | ![]() |
२,७६,०१,०३८ | १.५%[१४३] | ४,१४,०१६ | |
पश्चिम आफ्रिका | साचा:पताका सेनेगल | १,२५,२१,८५१ | ०.०१% | १,२५२ | |
बाल्कन | ![]() |
१,०१,५०,२६५ | ०.०१% | १,०१५ | |
पूर्व आफ्रिका | साचा:पताका सेशेल्स | ८१,८९५ | १% | ८१९ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
४५,५३,००९ | ४२.५%[१४४] - ५१%[१४५] - ६१.१%[१४६] | १९,३५,०२९ - २३,२२,०३५ - २७,८१,८८८ | |
मध्य युरोप | ![]() |
५४,४७,५०२ | ०.१%[१४७] | ५,४४७ | |
मध्य युरोप | ![]() |
२०,०९,२४ ५ | ०.०७५% | १,५०० | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
४ ,०४ ,४ ८,१९१ | ०.०२५%[१४८] - ०.५% - ०.७५%[१४९] | १०,११२ - २,००,००० - ३,००,००० | |
दक्षिण आफ्रिका | ![]() |
४,३९,९७,८२८ | ०.१%[१५०] | ४३,९९८ | |
दक्षिण आशिया | ![]() |
२,०९,२६,३१५ | ७०.२%[१५१] | १,४६,४८,४२१ | |
दक्षिण अमेरिका | साचा:पताका सुरिनाम | ४,७०,७८४ | १% | ४,७०८ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
९०,३१,०८८ | ०.२%[१५२] | १८,०६२ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
७५,५४,६६१ | ०.२९%[१५३] | २१,९०९ | |
पूर्व आशिया | ![]() |
२,२८,५८,८७२ | ३५%[१५४] - ७५%[१५५] - ९३%[१५६] | ८०,००,६०५ - १,७१,४४,१५४ - २,१५,३०,३५८ | |
मध्य आशिया | ![]() |
७०,७६,५९८ | ०.१%[१५७] | ७,०७६ | |
पूर्व आफ्रिका | ![]() |
३,९३,८४,२२३ | ०.१%[१५८] | ३९,३८४ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
६,५०,६८,१४९ | ९५%[१५९] | ६,१८,१४,७४२ | |
|कॅरिबियन | ![]() |
१०,५६,६०८ | ०.७%[१६०] | ७,३९६ | |
मध्य पूर्व | ![]() |
७,११,५८,६४७ | ०.१%[१६१] | ७१,१५९ | |
मध्य आशिया | तुर्कमेनिस्तान | ५०,९७,०२८ | ०.१%[१६२] | ५०,९७० | |
पूर्व युरोप | ![]() |
४,६२,९९,८६२ | ०.१%[१०६] | ४६,३०० | |
मध्य पूर्व | ![]() |
४४,४४,०११ | ५%[१६३] | २,२२,२०१ | |
पश्चिम युरोप | ![]() |
६,०७,७६,२३८ | ०.३%[१६४] | १,५२,०००[१६४] | |
उत्तर अमेरिका | ![]() |
३०,११,३९,९४७ | ०.७%[१६५][१६६] - २% | १५,०५,७०० - ६०,२२,७९९ | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
३४,६०,६०७ | ०.१%[१६७] | ३,४६१ | |
मध्य आशिया | ![]() |
२,७७,८०,०५९ | ०.२%[१६८] | ५५,५६० | |
ओशनिया | ![]() |
२,११,९७१ | १%[१६९] | २,१२० | |
दक्षिण अमेरिका | ![]() |
२,६०,२३,५२८ | ०.२%[१७०] | ५२,०४७ | |
आग्नेय आशिया | ![]() |
८,५२,६२,३५६ | १६%[१७१] - ५०%[१७२] - ८५%[२५] | १,३६,४१,९७७ - ४,२६,३१,१७८ - ७,२४,७३,००३ | |
दक्षिण आफ्रिका | ![]() |
१,२३,११,१४३ | ०.१%[१७७] | १२,३७० | |
एकूण | ६,६७,९२,५२,०४० | ७.३४२% – १०.३५६% – २८.७७५% | ४८,९८,०७,७६१ – ६९,०८,४७,२१४ – १,९२,१९,८९,६४१ |
हे सुद्धा पहा[संपादन]
बाह्य दुवे[संपादन]
संदर्भ[संपादन]
- ^ जगामध्ये बौद्ध धर्म
- ^ जगामध्ये बौद्ध धर्म
- ^ जगामध्ये बौद्ध धर्म
- ^ जगामध्ये बौद्ध धर्म
- ^ असा आहे बौद्ध धर्म
- ^ https://books.google.co.in/books?id=u0sg9LV_rEgC&lpg=PP1&dq=buddhism+introduction&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
- ^ http://marathi.webdunia.com/article/buddhajayanti-marathi/%E0%A4%85%E0%A4%B8%E0%A4%BE-%E0%A4%86%E0%A4%B9%E0%A5%87-%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7-%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE-110052400049_1.html
- ^ जगामध्ये थेरवाद बौद्ध धर्म
- ^ Department of Census and Statistics,The Census of Population and Housing of Sri Lanka-2011
- ^ ताइवान की लोकसंख्या
- ^ बौद्ध धर्म आणि श्रीलंकन संस्कृती
- ^ [१]
- ^ [२] जगात बौद्ध धर्म
- ^ http://www.liquisearch.com/list_of_religious_populations/by_proportion/buddhists
- ^ http://en.m.wikipedia.org/wiki/Religion_in_Cambodia
- ^ http://www.infoplease.com/ipa/A0855613.html
- ^ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Religion_in_Thailand
- ^ http://www.indexmundi.com/taiwan/demographics_profile.html
- ^ a b http://a-bas-le-ciel.blogspot.in/2012/08/religious-identity-in-taiwan-2001-2011.html?m=1
- ^ https://hi.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE#cite_note-5
- ^ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Freedom_of_religion_in_Myanmar
- ^ https://books.google.com/books?id=nF-zCwAAQBAJ&pg=PA46&lpg=PA46&dq=90%25+buddhist+in+macau&source=bl&ots=QeL5srWTvZ&sig=Pf3e93G9iEb2DTbqm3wHeBCV6Vc&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjR1rXU_OPQAhWMuI8KHdr9BcsQ6AEIGDAB
- ^ http://www.nepalreisentrek.com/index.php?option=com_content&view=article&id=141&Itemid=434
- ^ http://m.vietnambiketours.com/?url=http://www%2evietnambiketours%2ecom%2fvietnam%2dreligion%2ehtml
- ^ a b http://siu.no/index.php/eng/Media/SIU/Highlight-countries/Vietnam-Asia
- ^ http://www.dhammawiki.com/index.php?title=Sri_Lanka
- ^ https://www.directtraveller.com/blog/buddhism-and-sri-lankan-cultural-heritage/
- ^ %http://www.gettyimages.com/detail/photo/buddhist-temple-christmas-island-royalty-free-image/496848403
- ^ http://www.dharmawheel.net/viewtopic.php?f=63&t=1850
- ^ http://www.pagef30.com/2009/04/kalmykia-too-weird-and-unique-to-remain.html?m=1
- ^ "Hindki". Encyclopædia Britannica Eleventh Edition. २००७-०९-१५ रोजी पाहिले.
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ The World Factbook
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ banbeis.gov.bd
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ [३]
- ^ state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ ibge.gov.br
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ buddhanet.net, The CIA World Factbook
- ^ The World Factbook
- ^ [४]
- ^ [५]
- ^ International Religious Freedom Report २००६ - Chile
- ^ The World Factbook
- ^ state.gov
- ^ BBC News - Survey finds ३००m China believers
- ^ chinadaily.com.cn
- ^ http://www.justchina.org/china/china-beliefs.asp
- ^ http://www.foreignercn.com/index.php?option=com_content&view=article&id=२९२९:buddhism-in-china&catid=१:history-and-culture&Itemid=११४
- ^ http://www.chinabusinessinterpreter.com/Dasiy/१६.aspx
- ^ Gach, Alpha Books, २००१
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ a b Journal of Global Buddhism, Article by Jørn Borup, Department of Study of Religion at University of Aarhus, Denmark. २००८, based on research from २००५, "There are about २०,००० Buddhists in Denmark." ०.५% of ५.५ million would be २७,५००
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ religiousintelligence.co.uk, religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ East Timor
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, [६]
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ [७]
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ International Religious Freedom Report २००७ - Hong Kong
- ^ The World Factbook, [८], [९][१०], [११]
- ^ Population by religion, denomination, religious community, etc., main age groups and sex
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ Indian Census
- ^ million Buddhists in India (२००८)
- ^ a b http://www.ucanews.com/story-archive/?post_name=/२००५/०६/१७/buddhists-reject-religious-census&post_id=४१५८
- ^ depag.go.id
- ^ beyond२०२०.cso.ie
- ^ Cox, Laurence and Griffin, Maria. "The Wild Irish girl and the 'dalai lama of little Thibet': the long encounter between Ireland and Asian Buddhism". ५३-७३in Olivia Cosgrove et al. (eds), Ireland's new religious movements. Cambridge Scholars, २०११
- ^ state.gov
- ^ Unione Buddhista Italiana - UBI: L'Ente
- ^ SGI-ITALIA.ORG: L'Istituto Buddista Italiano Soka Gakkai
- ^ http://www.db.caritas.glauco.it/caritas/dati/news/२००४-०५/२५/Scheda.pdf
- ^ religiousintelligence.co.uk, religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ Michael Martin (२००७). The Cambridge companion to atheism. Cambridge University Press. pp. [१२] - ९६%. ISBN ९७८०५२१८४२७०९ Check
|isbn=
value: invalid character (सहाय्य).According to Norris and Inglehart (२००४), ६५% of those in Japan do not believe in God. According to Demerath (२००१:१३८), ६४% do not believe in God and ५५% do not believe in Buddha. According to the १९९९ Gallup International Poll, nearly २९% of the Japanese chose 'none' as their religion. According to Johnstone (१९९३:३२३), ८४% of the Japanese claim no personal religion, but most follow 'the customs of Japanese traditional religion.'
- ^ https://books.google.co.in/books?id=४JMJP२७VasMC&pg=PA१५९&lpg=PA१५९&dq=९६%२५+buddhist+population+in+japan&source=bl&ots=९_७tRpn९v४&sig=R६lv०GCO६hBS-bPsxQZubW४tptM&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=९६%२५%२०buddhist%२०population%२०in%२०japan&f=false
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ The CIA World Factbook, state.gov
- ^ Every Culture - Culture of NORTH KOREA
- ^ CIA The World Factbook -- North Korea
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ About Korea - Religion
- ^ Every Culture - South Koreans
- ^ Every Culture - Culture of SOUTH KOREA
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ [१३]
- ^ a b state.gov
- ^ dailystar.com.lb, state.gov
- ^ state.gov, state.gov
- ^ state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk, http://religiousfreedom.lib.virginia.edu, state.gov
- ^ state.gov
- ^ Background Note: Macau
- ^ CIA Factbook - Macau
- ^ International Religious Freedom Report २००६ - Macau
- ^ International Religious Freedom Report २००७ - Macau
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, religiousintelligence.co.uk
- ^ [१४], state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ adherents.com/adhloc/Wh_२०२.html
- ^ The CIA World Factbook
- ^ The CIA World Factbook
- ^ state.gov, state.gov
- ^ state.gov
- ^ state.gov, The CIA World Factbook
- ^ state.gov
- ^ adherents.com
- ^ The World Factbook
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, state.gov
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ norway.lk
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, religiousintelligence.co.uk
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ [१५]
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ PEW Forum
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov, The World Factbook
- ^ state.gov
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ CIA Factbook - Singapore
- ^ www.state.gov
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, state.gov
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ El ७% de los fieles profesan una fe que no es la católica
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ state.gov, The CIA World Factbook
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ state.gov
- ^ The World Factbook
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ The CIA World Factbook
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu
- ^ state.gov
- ^ state.gov, religiousintelligence.co.uk
- ^ a b In Britain, २००१
- ^ American Religious Identification Survey, २००१
- ^ CIA The World Factbook - United States of America
- ^ state.gov
- ^ religiousfreedom.lib.virginia.edu, religiousintelligence.co.uk
- ^ headheeb.blogmosis.com
- ^ religiousintelligence.co.uk
- ^ vietnamembassy.us
- ^ state.gov
- ^ state.gov, mtholyoke.edu
- ^ http://m.vietnambiketours.com/?url=http://www%२evietnambiketours%२ecom%२fvietnam%२dreligion%२ehtml
- ^ http://www.customvietnamtravel.com/popup.php?id=७
- ^ http://templehobbs.org/Missions/vietnam.html
- ^ state.gov