Jump to content

बौद्ध संस्कृती

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून


बौद्ध कला, बौद्ध वास्तुशास्त्र, बौद्ध संगीत आणि बौद्ध पाककृती यांच्याद्वारे बौद्ध संस्कृती आहे. भारतीय उपखंडात बौद्ध धर्माचा विस्तार झाला आहे. आशिया खंडातील इतर देशांतील कलात्मक आणि सांस्कृतिक घटकांचा त्यांनी अवलंब केला आहे.

बौद्ध संस्कृतीची वैशिष्ट्ये

[संपादन]

बौद्ध अर्थशास्त्र

[संपादन]

अर्थशास्त्र किंवा ज्या प्रकारे कार्यचे व्यवस्थित केले जाते आणि उत्पादनांच्या मागण्या पूर्ण केल्या जातात त्या कोणत्याही संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहेत.बौद्ध अर्थशास्त्र ही बौद्ध संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहे.बौद्ध अर्थशास्त्र हे जास्तीत जास्त उपभोग करण्याचे काम करत नाही.मानवी कल्याण, जे एक साधे, हेतूपूर्ण आहे. तसेच कर्तव्यदक्ष जीवन, ज्यात योग्य ती उपजीविका मिळते.मानवांनी त्यांच्या वारशावर खरे असले पाहिजे आणि भौतिकवादी पाठपुरावा टाळा.

बौद्ध आणि आरोग्य सेवा

[संपादन]

बौद्ध धर्मासाठी, मानसिक आरोग्यास सर्वोच्च महत्त्व आहे.अहिंसेचा सराव करून आणि लैंगिक गैरवर्तन आणि खोटे बोलण्यापासून परावृत्त करून व्यक्तींनी यात सुधारणा करण्याच्या दिशेने प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.तथापि, बौद्ध परंपरा शारीरिक दुर्दैवाची कबुली देतात.वेदना आणि दुः ख हे मृत्यूसारखे अपरिहार्य आहे, ज्यासाठी कोणत्याही प्रकारची औषधे घेणे प्रतिबंधित घालता येत नाही. घेतलेल्या औषधांमध्ये  मादक असू नयेत किंवा मनाच्या स्पष्टतेवर कोणत्याही प्रकारे परिणाम करणार नाही याची काळजी  घेतली जाते. कोणतीही शारीरिक दुर्बलता, धैर्य आणि स्थिरतेने सहन करणे गरजेचे आहे. कारण कोणत्याही प्रकारची शारीरिक पीडा, आत्म-चिंतन आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी वेळ मान्यता देते.एखाद्या आजारावर उपचार करण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे शाकाहाराचा अभ्यास करून एखाद्याचा आहार सुधारणे. म्हणजेच अहिंसक जीवनशैली प्रतिबिंबित करणे. बौद्ध धर्मामध्ये देखील विशेष दिवसांवर उपवास ठेवण्यावर मोठा ताण पडतो. ज्यामुळे शारीरिक आणि आध्यात्मिक अस्तित्वाचे पुनरुज्जीवन होण्यास मदत होते.अवयव प्रत्यारोपणाच्या कोणत्याही रूपात देखील उदारतेचे सर्वोच्च स्वरूप पाहिले गेले आहे.

बौद्ध कला

[संपादन]

बौद्ध कलेचा उगम भारतीय उपखंडात झाला आहे. इ.स.पू. सहाव्या ते पाचव्या शतकात,  इतर संस्कृतींच्या संपर्कातून विकसित होण्यापूर्वी आणि उर्वरित आशिया आणि जगामध्ये या संस्कृतीचा  प्रसार झाला.प्रथम, मूलत: भारतीय, अ‍ॅनिकॉनिक टप्पा(बुद्धांचे थेट प्रतिनिधित्व करणे टाळणे),त्यानंतर इ.स. १ शतकाच्या अखेरीस एक मूर्तिपूजक टप्पा आला. त्यानंतर बुद्धांचे थेट प्रतिनिधित्व घेऊन अनुसरण केले गेले. त्या वेळेपासून, जेथे विश्वास वाढ होत आहे अशा नवीन देशांशी जुळवून घेत बौद्ध कला वैविध्यपूर्ण आणि विकसित झाली. पूर्व आशियात बौद्ध कलेची उत्तर शाखा तयार केली आणि पूर्वेस दक्षिण-पूर्व आशियापर्यंत बौद्ध कलेची दक्षिण शाखा तयार केली. नंतर ही संस्कृती  मध्य आशियामार्गे उत्तरेकडे विकसित झाली.