संभाजीनगर जिल्हा
| छत्रपती संभाजी महाराज नगर छत्रपती संभाजी महाराज ननगर जिल्हा | |
| महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हा | |
.svg) | |
| देश |  भारत
|
| राज्य | महाराष्ट्र |
| विभागाचे नाव | [छत्रपती संभाजी महाराज नगर विभाग] |
| तालुके | १ |
| क्षेत्रफळ | |
| - एकूण | १०,११० चौरस किमी (३,९०० चौ. मैल) |
| लोकसंख्या | |
| -एकूण | २८,९७,०१३ (२००१) |
| -लोकसंख्या घनता | २८६ प्रति चौरस किमी (७४० /चौ. मैल) |
| -शहरी लोकसंख्या | १०,८७,१५० |
| -साक्षरता दर | ६१.१५ |
| प्रशासन | |
| -लोकसभा मतदारसंघ | छत्रपती संभाजी महाराज नगर(लोकसभा मतदारसंघ), जालना (लोकसभा मतदारसंघ) |
| -विधानसभा मतदारसंघ | १ पैठण २.फुलंब्री ३.सिल्लोड ४ औरंगाबाद पश्चिम ५ औरंगाबाद पूर्व ६ औरंगाबाद मध्य ७ कन्नड ८ गंगापूर ९ वैजापूर |
| -खासदार | इम्तियाज जलील (छत्रपती संभाजी महाराज नगर), रावसाहेब दानवे (जालना) |
| पर्जन्य | |
| -वार्षिक पर्जन्यमान | ७३४ मिलीमीटर (२८.९ इंच) |
| प्रमुख_शहरे | पैठण, सिल्लोड, वेरूळ, अजिंठा-वेरूळची लेणी |
| संकेतस्थळ | |
छत्रपती संभाजी महाराज नगर' (प्रस्तावित छत्रपती संभाजी महाराज नगर जिल्हा) हा महाराष्ट्र राज्यातील मराठवाडा विभागातील महत्त्वाचा जिल्हा आहे. संभाजीनगर शहरात मुंबई उच्च न्यायालयाचे खंडपीठ आहे.
जगप्रसिद्ध अजंठा-वेरूळ लेणी, बीबी का मकबरा( पानचक्की),(थत्तहोद) दौलताबाद तालुक्यातील देवगिरी(दौलताबाद) किल्ला याच जिल्ह्यात आहेत. औरंगाबाद जिल्हा हा भारताच्या एकमेव जिल्हा आहे ज्यात २ जगप्रसिद्ध जागतिक वारसास्थळ (अजिंठा लेणी व वेरूळ लेण्या) आहेत.[ संदर्भ हवा ] जिल्ह्यातील पैठण हे ऐतिहासिक शहर पैठणी साड्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. हिमरू शाल ही प्रसिद्ध आहे . मुहम्मद तुघलकाने औरंगाबाद येथील दौलताबादेत आपली राजधानी वसवली होती (या मुळे औरंगाबाद हे एकेकाळी भारताची राजधानी होती असे म्हणण्यास हरकत नाही) आणि औरंगजेबाचे वास्तव्य तिथे अधिक काळ होते.[१].
जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ १०१०० चौ.कि.मी असून लोकसंख्या २८,९७,०१३ (२००१ जनगणना) इतकी आहे. शहरी भागात छावणी तर ग्रामीण भागात लासूर ही मोठी बाजारपेठ आहे. लासूर येथे देवो दाक्षायणी मातेचे मोठे मंदिर आहे. जिल्ह्यातील प्रमुख पीके - कापूस, बाजरी, मका, तूर, मूग, ज्वारी, गहू जिल्ह्यातील प्रमुख नद्या- गोदावरी, तापी, पूर्णा.
औरंगाबाद जिल्ह्यातील टेकड्या - म्हैसमाळ, शुलीभंजन, भेंडाळा, सीतापुरी, सारोळा, गौताळा, अजिंठा, गोगाबाबा टेकडी अशा आठ टेकड्या.
हवामान[संपादन]
| Aurangabad साठी हवामान तपशील | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| महिना | जाने | फेब्रु | मार्च | एप्रिल | मे | जून | जुलै | ऑगस्ट | सप्टें | ऑक्टो | नोव्हें | डिसें | वर्ष |
| सरासरी कमाल °से (°फॅ) | 29.7 (85.5) |
32.5 (90.5) |
36.1 (97) |
39.0 (102.2) |
39.9 (103.8) |
34.9 (94.8) |
30.3 (86.5) |
29.1 (84.4) |
30.4 (86.7) |
32.6 (90.7) |
30.9 (87.6) |
29.3 (84.7) |
32.89 (91.2) |
| सरासरी किमान °से (°फॅ) | 14.2 (57.6) |
16.3 (61.3) |
20.2 (68.4) |
23.7 (74.7) |
24.6 (76.3) |
23.0 (73.4) |
21.8 (71.2) |
21.1 (70) |
20.9 (69.6) |
19.7 (67.5) |
16.4 (61.5) |
14.0 (57.2) |
19.66 (67.39) |
| सरासरी वर्षाव मिमी (इंच) | 2.2 (0.087) |
2.9 (0.114) |
5.1 (0.201) |
6.3 (0.248) |
25.5 (1.004) |
131.4 (5.173) |
167.0 (6.575) |
165.0 (6.496) |
135.3 (5.327) |
52.6 (2.071) |
29.3 (1.154) |
8.4 (0.331) |
731 (28.781) |
| स्रोत: IMD[मृत दुवा] | |||||||||||||
जिल्ह्यातील पर्यटनस्थळे[संपादन]
- बिडकीन बाजार(विशेष बाजार तळात बारव आहे.)
- अजंठा- वेरूळ लेण्या-५व्या-८व्या शतकात गुफेत साकारलेल्या लेण्या,
- दौलताबाद किल्ला-तुघलकाची राजधानी ,
- खुलताबाद- मोगल औरंगजेबाची कबर,
- बीबी का मकबरा- बेगम राबीया (औरंगजेबाच्या पत्नीची) कबर,
- घृष्णेश्वर मंदीर- बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक,
- पानचक्की,
- पैठण- संत एकनाथ यांचे गाव, http://santeknath.org/paithan.html
- जायकवाडी धरण- नाथसागरम,
- औरंगाबाद गुफा
हे सुद्धा पहा[संपादन]
जिल्ह्यातील तालुके[संपादन]
- खुलताबाद तालुका
- औरंगाबाद
- सोयगांव तालुका
- सिल्लोड तालुका
- गंगापुर तालुका
- कन्नड तालुका
- फुलंब्री तालुका
- पैठण तालुका
- वैजापूर तालुका
संदर्भ[संपादन]
| राजधानी |  | |
|---|---|---|
| उपराजधानी | ||
| प्रशासकीय विभाग | ||
| विषय | इतिहास - भूगोल - अर्थव्यवस्था - पर्यटन - मराठी भाषा - मराठी लोक - मराठी साहित्य - मराठी चित्रपट - महाराष्ट्रीय भोजन | |
| जिल्हे | नागपूर • चंद्रपूर • भंडारा • गोंदिया • गडचिरोली • अमरावती • अकोला • वाशीम • हिंगोली • नांदेड • वर्धा • यवतमाळ • बुलढाणा • ठाणे • मुंबई उपनगर • मुंबई जिल्हा • रायगड • रत्‍नागिरी • सिंधुदुर्ग • नाशिक • अहमदनगर • पुणे • सातारा • सांगली • कोल्हापूर • नंदुरबार • धुळे • जळगाव • औरंगाबाद • जालना • परभणी • बीड • लातूर • उस्मानाबाद • सोलापूर• पालघर | |
| मुख्य शहरे | ||
| मुख्यमंत्री | यशवंतराव चव्हाण · मारोतराव कन्नमवार · वसंतराव नाईक · शंकरराव चव्हाण · वसंतरावदादा पाटील · शरद पवार · अब्दुल रहमान अंतुले · बाबासाहेब भोसले · शिवाजीराव निलंगेकर · सुधाकर नाईक · मनोहर जोशी · नारायण राणे · विलासराव देशमुख · सुशीलकुमार शिंदे · अशोक चव्हाण · पृथ्वीराज चव्हाण · देवेंद्र फडणवीस · उद्धव ठाकरे | |