बुलढाणा जिल्हा

बुलढाणा जिल्हा बुलढाणा जिल्हा
महाराष्ट्र राज्याचा जिल्हा
महाराष्ट्रच्या नकाशावरील स्थान
देश	भारत
राज्य	महाराष्ट्र
विभागाचे नाव	अमरावती विभाग
मुख्यालय	बुलढाणा
तालुके	खामगांव * चिखली * जळगाव जामोद * देउळगांव राजा * नांदुरा * बुलढाणा तालुका मलकापूर * मेहकर * मोताळा * लोणार * शेगांव * संग्रामपूर * सिंदखेड राजा
क्षेत्रफळ	९,६४० चौरस किमी (३,७२० चौ. मैल)
लोकसंख्या	२५,८८,०३९ (२०११)
लोकसंख्या घनता	२६८ प्रति चौरस किमी (६९० /चौ. मैल)
साक्षरता दर	८५%
लिंग गुणोत्तर	१.०१ ♂/♀
लोकसभा मतदारसंघ	बुलढाणा (लोकसभा मतदारसंघ)
खासदार	प्रतापराव जाधव
पर्जन्यमान	९४६ मिलीमीटर (३७.२ इंच)
संकेतस्थळ

हा लेख बुलढाणा जिल्ह याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, बुलडाणा.

हा लेख बुलढाणा जिल्ह्याविषयी आहे. बुलढाणा शहराच्या माहितीसाठी येथे टिचकी द्या

.

भौगोलिक रचना

बुलढाणा जिल्हा (किंवा बुलडाणा जिल्हा) हा महाराष्ट्र राज्याच्या अमरावती विभागात आहे विदर्भातील या जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ ९६८० चौ.किमी इतके असून लोकसंख्या २२,३२,४८० इतकी आहे. जिल्ह्याच्या पूर्व, पश्चिम व दक्षिण दिशेस अनुक्रमे अकोला-वाशीम, जळगाव-जालना व परभणी हे जिल्हे आहेत. तर उत्तरेस नेमाड जिल्हा(मध्य प्रदेश) आहे.

शेगांव येथील आनंदसागर बागेचे प्रवेशद्वार

विदर्भाच्या नकाशात जिल्ह्याचे स्थान

जिल्ह्याचे प्रशासकीय कार्यालय बुलढाणा शहरात असून ते १३ तालुक्यांशी राज्य महामार्गानी जोडले गेले आहे. मुंबई ते हावडा हा महत्त्वाचा रेल्वे मार्ग तसेच पूर्व-पश्चिम भारतास जोडणारा राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ६ या जिल्ह्यातून गेला आहे. जिल्ह्याच्या उत्तरेकडील सर्व नद्या पश्चिम दिशेस वाहणार्‍या आहेत व त्या तापी नदीला जाऊन मिळतात तर दक्षिणेकडील नद्या पैनगंगा नदीच्या उपनद्या आहेत. कापूस, ज्वारी, सोयाबीन, सूर्यफूल ही या जिल्ह्यातील महत्त्वाची पिके आहेत. जिल्ह्यात खामगाव, मलकापूर ही औद्योगिक शहरे आहेत.

जिल्ह्यातील पर्यटनस्थळे

• शेगाव येथे श्री संत गजानन महाराजाचे मंदिर आहे व आनंदसागर हा प्रसिद्ध बगीचा आहे.
• लोणार येथील उल्कापाताने निर्मिलेले खार्‍या पाण्याचे सरोवर प्रसिद्ध आहे.
• जिल्ह्यातील सिंदखेड राजा हे गांव छत्रपती शिवाजी राजांच्या मातोश्री जिजाबाई यांचे जन्मस्थान आहे.
• नांदुरा येथे जगातील सर्वात मोठी हनुमान मूर्ती आहे.
• देऊळगाव राजा हे गाव तेथील बालाजीच्या मंदिरासाठी लोकांना माहीत असते.
• लोणार पासून दक्षिणेला १५ किमी अंतरावर (लोणार-आघाव-वझर रोडवर) पार्डा दराडे नावाचे गाव आहे. तेथे पांडवकालीन महादेवाचे मंदिर आहे
• लोणार पासून ७ किमी वर पांगरा (डोले) गाव आहे. तेथे भगवान बाबाचे मंदिर आहे.
• बुलडाणा जिल्ह्यातच पैनगंगा या नदीचा उगम झालेला आहे ते ठिकाण बुधनेश्वर हे असून बुलढाणा अजिंठा या रोडवर बुलडाण्यापासून २० किमी अंतरावर आहे.
• जिल्ह्यातील चिखली तालुक्यामध्ये चिखली पासून फक्त १२ किलोमीटर च्या अंतरावर साकेगाव या गावामध्ये जुने (हेमाडपंथी शिवमंदिर) आहे. निसर्गरम्य असे हे साकेगाव चिखली ते सैलानी या रोडवर आहे.

जिल्ह्यातील तालुके

• खामगांव
• चिखली
• जळगाव जामोद
• देउळगांव राजा
• नांदुरा
• बुलढाणा तालुका
• मलकापूर
• मेहकर
• मोताळा
• लोणार
• शेगांव
• संग्रामपूर
• सिंदखेड राजा

संदर्भ

बाहेरील दुवे

• गजानन महाराज संस्थानाचे संकेतस्थळ
• लोणार क्रेटर संकेतस्थळ

 [योगेश डोले]