जळगाव

हा लेख जळगाव शहराविषयी आहे. जळगाव जिल्ह्याच्या माहितीसाठी येथे टिचकी द्या

?जळगाव महाराष्ट्र • भारत
—  शहर  —
जळगाव
गुणक: 21.0167°N 75.5667°E / 21.0167; 75.5667
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
क्षेत्रफळ • उंची	• २०९ मी
जिल्हा	जळगाव
लोकसंख्या	३,८४,५९० (२०12)
कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड	• + • MH 19

गुणक: 21.0167°N 75.5667°E / 21.0167; 75.5667

जळगाव शहर महाराष्ट्र राज्यातील एक मोठे शहर आहे. जळगाव जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय असलेले जळगाव शहर एक महत्त्वाचे कृषी व्यापार केंद्र आहे. कापूस, खाद्यतेले, केळी इ. बाजारपेठा येथे असून जळगाव शहर हे सोन्याची बाजारपेठ म्हणून नावाजलेले आहे. येथील सोने शुद्धतेबद्दल प्रसिद्ध आहे. जळगाव शहरात ठिबक-सिंचन, पाण्याचे पाईप, डाळ व कापड इत्यादी उद्योग आहेत.

जळगाव शहरात उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ, जैन इरिगेशन सिस्टिम्स लि. व गांधी संग्रहालय या प्रसिद्ध संस्था आहेत. येथून जवळच जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी आहेत.जळगावला मराठवाड्याचे प्रवेशद्वार म्हणतात.

भूगोल

जळगाव शहर हे समुद्र सपाटीपासून साधारणतः २०९ मीटर उंचीवर आहे. गिरणा नदी शहराच्या पश्चिमी भागातून वाहते.

इतिहास

जळगाव शहराची स्थापना मराठी सरदार तुळाजीराव भोईटे यांनी केली. सरदार तुळाजीराव भोईटे हे सातार्‍याचे संस्थानिक होते. भोईटे कुटुंबाचे पूर्वज दुर्गोजीराव भोईटे हे छत्रपती शाहू महाराजांचे निष्ठावंत सेवक असल्याकारणाने महाराजांकडून त्यांना नशीराबाद आणि जवळील प्रांत अनुदान म्हणून मिळाले होते. भोईटे बऱ्याच काळपर्यंत जळगावचे राज्यकर्ते राहिले. त्यांनी जळगाव येथे एक वाडा बांधला. आज त्या वाड्याला भोईटे गादी म्हणून ओळखले जाते.

स्वातंत्र्ययुद्ध

काव्य रत्‍नावली चौक

जळगाव जिल्ह्याचा नकाशा

उपनगरे व विभाग

• आदर्शनगर
• खेडी बुद्रुक
• जिल्हा पेठ
• जुने जळगाव
• नवी पेठ
• निमखेडी
• पिंप्राळा
• बळीराम पेठ
• महाबळ
• मुक्तताईनगर
• मेहरूण
• राम पेठ
• शंकररावनगर
• शनी पेठ
• शाहूनगर

नागरी प्रशासन

जळगाव शहर हे महानगर असून येथील प्रशासकीय कारभार महापालिकेमार्फत चालविला जातो. महापालिकेची प्रशासकीय इमारत १७ मजली आहे.

जिल्हा प्रशासन

अधिक माहितीसाठी पहा - जळगाव जिल्हा

जळगाव शहर हे महाराष्ट्राच्या जळगाव जिल्ह्यात आहे. जिल्ह्याचा प्रमुख जिल्हाधिकारी हा असतो व त्याचे काम सातबारा सांभाळणे, जमीनजुमल्याच्या नोंदी ठेवणे, राज्य सरकारकरिता सारावसुली, करवसुली व निवडणुकांचे व्यवस्थापन करणे हे असते.

महानगर पोलीस यंत्रणा

राज्याच्या गृह मंत्रालयाने नियुक्त केलेला एक आय. पी. एस. अधिकारी हा जळगाव पोलीस खात्याचा मुख्य आहे. त्यामुळे इथली पोलीसव्यवस्था महाराष्ट्र राज्याच्या गृहमंत्रालयाच्या अखत्यारीत ये्ते.

लोहमार्ग

जळगाव हे एक जिल्ह्यातले महत्त्वाचे रेल्वे जंक्शन असून ते भारतातल्या मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, कोलकाता, अलाहाबाद, चेन्नई यासारख्या मोठ्या शहरांशी रेल्वेमार्गाने जोडलेले आहे. जळगाव जिल्ह्यात भुसावळ, चाळीसगाव व पाचोरा हीही रेल्वे जंक्शने आहेत, त्यांपैकी भुसावळ रेल्वे स्थानक हे महाराष्ट्रातले मोठे जंक्शन म्हणून ओळखले जाते.

हवाई मार्ग

जळगाव शहरात विमानतळ असून जळगांव ते मुंबई ही एअर डेक्कन या एअरलाईनची विमानसेवा सुरू आहे.

रस्ते

जळगाव शहरातून राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ६ (सुरत-धुळे-एदलाबाद-नागपूर) जातो. तसेच जिल्ह्यातली महत्त्वाची शहरेही राज्य महामार्गांनी जोडली गेली आहेत.

लोकजीवन

जळगावात मराठी बोलली जाते. अनेकजण मराठी ऐवजी अहिराणी नावाची बोलीभाषा बोलतात.काही ठिकाणी वऱ्हाडी बोली भाषा सुद्धा बोलली जाते.

चित्रपटगृहे

जळगाव अनेक मल्टिप्लेक्स आहेत. त्यांत मराठी, हिंदी भाषा व इंग्रजी चित्रपट दाखविले जातात. जळगाव स्थानकाजवळील रीगल, मेट्रो, नटवर इत्यादी मल्टिप्लेक्स आहेत. मराठी चित्रपट प्रामुख्याने अशोक आणि राजकमल या चित्रपटगृहांत पहायला मिळतात.

मंदिरे

• संत मुक्ताई
• चांगदेव
• खान्देश निवासिनी माता मनुदेवी
• ओंकारेश्वर मंदिर
• पद्मालय
• सप्तशृंगी माता मंदिर शिरागड़ (लहान गड)
• मंगळग्रह मंदिर (अमळनेर)

खाद्यसंस्कृती

जळगावचे वांग्याचे भरीत आणि बाजरीची भाकरी, तसेच शेव भाजी प्रसिद्ध आहे. याचबरोबर हिंदु लेवा पाटीदार या समाजाच्या सणांच्या वेळी देण्यात येणाऱ्या भंडाऱ्यात बनणारी वरण बट्टी आणि वांग्याची घोटलेली भाजीही खूप प्रसिद्ध आहे.

वर्तमानपत्रे

• जळगाव लाइव्ह
• युवामत

उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ

प्राथमिक व विशेष शिक्षण

• यादव देवचंद पाटील,विद्यालय, मेहरूण, जळगाव
• माध्यमिक विद्यालय, शारदा कॉलनी, जळगाव
• काशीबाई उखाजी कोल्हे विद्यालय, जुने जळगाव

जळगावातील महत्त्वाची महाविद्यालये

• मुळजी जेठा महाविद्यालय
• नूतन मराठा महाविद्यालय

अभियांत्रिकी महाविद्यालये

• शासकीय अभियांत्रिकी महाविद्यालय
• SSBT's College of Engineering and Technology
• Godavari College of Engineering
• G.H Raisoni Institute of Engineering and Management
• Shri Gulabrao Deokar College of Engineering and Polytechnic
• Government Polytechnic, Jalgaon

व्यवस्थापन महाविद्यालये

• KCE's Institute of Management and Research

college of social work (Dncvp)

पर्यटन स्थळे

उनपदेव-सुनपदेव हे गरम पाण्याचे झरे, पाल व यावल अभयारण्ये, पद्मालय येथील गणेश मंदिर, चाळीसगाव तालुक्यातील कालीमठ, पाटणादेवी, वालझिरी व गंगाश्रम, पाल ही थंड हवेची ठिकाणे.

जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी जळगावपासून दक्षिणेस ५५ किमी अंतरावर आहेत.

संदर्भ

• जळगाव लाइव्ह
• इंग्रजी विकिपीडियावरील जळगावावरचा लेख

बाह्य दुवे

• Aamch Jalgaon Facebook Fan Page
• जळगाव लाइव
• जळगाव संकेतस्थळ
• उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ संकेतस्थळ
• विकिट्रॅव्हेल- जळगाव पर्यटन
• जळगाव गॅझेटियर
• जळगाव : अधिकृत संकेतस्थळ
• शासकीय तंत्रनिकेतन, जळगाव
• जळगाव विकिमॅपिया
• जळगाव हवामान

|}