जळगाव

हा लेख जळगाव शहराविषयी आहे. जळगाव जिल्ह्याच्या माहितीसाठी येथे टिचकी द्या

?जळगाव महाराष्ट्र • भारत
—  शहर  —
जळगाव
गुणक: 21.0167°N 75.5667°E / 21.0167; 75.5667
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
क्षेत्रफळ • उंची	• २०९ मी
जिल्हा	जळगाव
लोकसंख्या	३,८४,५९० (२०12)
कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड	• + • MH 19

गुणक: 21.0167°N 75.5667°E / 21.0167; 75.5667

जळगाव शहर महाराष्ट्र राज्यातील एक मोठे शहर आहे. जळगाव जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय असलेले जळगाव शहर एक महत्त्वाचे कृषी व्यापार केंद्र आहे. कापूस, खाद्यतेले, केळी इ. बाजारपेठा येथे असून जळगाव शहर हे सोन्याची बाजारपेठ म्हणून नावाजलेले आहे. येथील सोने शुद्धतेबद्दल प्रसिद्ध आहे. जळगाव शहरात ठिबक-सिंचन, पाण्याचे पाईप, दाळ व कापड इत्यादी उद्योग आहेत.

जळगाव शहरात उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ, जैन इरिगेशन सिस्टिम्स लि. व गांधी संग्रहालय या प्रसिद्ध संस्था आहेत. येथून जवळच जगप्रसिध्द अजिंठा लेणी आहेत.

इतिहास

जळगाव शहराची स्थापना मराठी सरदार तुळाजीराव भोईटे यांनी केली. सरदार तुळाजीराव भोईटे हे सातार्‍याचे संस्थानिक होते. भोईटे कुटुंबाचे पूर्वज दुर्गोजीराव भोईटे हे छत्रपती शाहू महाराजांचे निष्ठावंत सेवक असल्याकारणाने महाराजांकडून त्यांना नशीराबाद आणि जवळील प्रांत अनुदान म्हणून मिळाले होते. भोईटे बर्‍याच काळापर्यंत जळगावचे राज्यकर्ते राहिले. त्यांनी जळगाव येथे एक वाडा बांधला. आज त्या वाडयाला भोईटे गादी म्हणून ओळखले जाते.

भूगोल

जळगाव शहर हे समुद्र सपाटीपासून साधारणतः २०९ मीटर उंचीवर आहे. गिरणा नदी शहराच्या पश्चिमी भागातून वाहते.

काव्य रत्‍नावली चौक

जळगाव जिल्ह्याचा नकाशा

उपनगरे व विभाग

• जिल्हा पेठ
• जुने जळगाव
• नवी पेठ
• पिंप्राळा उपनगर
• बळीराम पेठ
• महाबळ उपनगर
• राम पेठ
• शनी पेठ
• शाहूनगर
• मुक्तताईनगर
• आदर्शनगर
• शंकररावनगर
• निमखेडी उपनगर

प्रशासन

नागरी प्रशासन

जळगाव शहर हे महानगर असून येथील प्रशासकीय कारभार महापालिकेमार्फत चालविला जातो. महापालिकेची प्रशासकीय इमारत १७ मजली आहे.

जिल्हा प्रशासन

अधिक माहितीसाठी पहा - जळगाव जिल्हा

जळगाव शहर हे महाराष्ट्राच्या जळगाव जिल्ह्यात आहे. जिल्ह्याचा प्रमुख जिल्हाधिकारी हा असतो व त्याचे काम सातबारा, जमीनजुमल्याच्या नोंदी ठेवणे, राज्य सरकारकरिता सारावसुली, करवसुली व निवडणुकांचे व्यवस्थापन करणे हे असते.

महानगर पोलीस यंत्रणा

राज्याच्या गृह मंत्रालयाने नियुक्त केलेला एक आय. पी. एस. अधिकारी हा जळगाव पोलीस खात्याचा मुख्य आहे. त्यामुळे इथली पोलीसव्यवस्था महाराष्ट्र राज्याच्या गृहमंत्रालयाच्या अखत्यारीत ये्ते.

वाहतूक व्यवस्था

लोहमार्ग

जळगाव हे एक जिल्ह्यातले महत्वाचे रेल्वे जंक्शन असून ते भारतातल्या मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, कोलकाता, अलाहाबाद, चेन्नई यासारख्या मोठ्या शहरांसोबत रेल्वेमार्गाने जोडले गेले आहे. तसेच जिल्ह्यातले भुसावळ, चाळीसगाव व पाचोरा हीही रेल्वे जंक्शने आहेत, त्यांपैकी भुसावळ रेल्वे स्थानक हे महाराष्ट्रातले मोठे जंक्शन म्हणून ओळखले जाते.

हवाई मार्ग

जळगाव शहरात विमानतळ असून त्यास नुकतीच प्रवासी विमान उड्डानाची परवानगी मिळाली आहे.

रस्ते

जळगाव शहरातून राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ६ (सुरत-धुळे-एदलाबाद-नागपूर) जातो. तसेच जिल्ह्यातली महत्वाची शहरेही राज्य महामार्गांनी जोडली गेली आहेत.

लोकजीवन

जळगावात मराठी बोलली जाते. अनेकजण मराठी ऐवजी अहिराणी नावाची बोलीभाषा बोलतात.

संस्कृती

चित्रपट

जळगाव अनेक मल्टिप्लेक्स आहेत. त्यांत मराठी, हिंदी भाषा व इंग्रजी चित्रपट दाखविले जातात. जळगाव स्थानकाजवळील रिगल, मेट्रो , नटवर इत्यादी मल्टीप्लेक्स आहेत. मराठी चित्रपट प्रामुख्याने अशोक आणि राजकमल या चित्रपटगृहांत पहायला मिळतात.

धर्म- अध्यात्म

• संत मुक्तताई
• चांगदेव
• मनुदेवी
• ओमकारेश्वर मंदिर

खाद्यसंस्कृती

वांग्याचे भरीत आणि बाजरीची भाकरी, शेव भाजी याचबरोबर विविध धार्मिक सणांच्या वेळी देण्यात येणाऱ्या भंडाऱ्यात वरण बट्टी आणि वांग्याची घोटलेली भाजी खूप प्रसिद्ध आहे.

प्रसारमाध्यमे

• जळगाव लाइव

शिक्षण

उ.म.विद्यापीठ

उच्च शिक्षण

जळगावातील महत्त्वाची महाविद्यालये

महाविद्यालये मुलजी जेठा महाविद्यालय

अभियांत्रिकी महाविद्यालये शासकीय अभियांत्रिकी महाविद्यालय

वैद्यकीय महाविद्यालये

व्यवस्थापन महाविद्यालये KCE's Institute of Management and Research

इतर

शाळा लालजी नारायनजी विद्यालय रावसाहेब रूपचंद विद्यालय

पर्यटन स्थळे

उनपदेव-सुनपदेव हे गरम पाण्याचे झरे, पाल व यावल अभयारण्य, पद्मालय येथील गणेश मंदिर, चाळीसगाव तालुक्यातील कालीमठ, पाटणादेवी, वालझिरी व गंगाश्रम, पाल थंड हवेचे ठिकाण.

जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी जळगावपासून दक्षिणेस ५५ km अंतरावर स्थित आहे.

संदर्भ

• जळगाव लाइव
• इंग्रजी विकिपीडियावरील जळगावावरचा लेख

बाह्य दुवे

• Aamch Jalgaon Facebook Fan Page
• जळगाव लाइव
• जळगाव संकेतस्थळ
• उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ संकेतस्थळ
• विकिट्रॅव्हेल- जळगाव पर्यटन
• जळगाव गॅझेटियर
• जळगाव : अधिकृत संकेतस्थळ
• शासकीय तंत्रनिकेतन, जळगाव
• जळगाव विकिमॅपिया
• जळगाव हवामान