जळगाव
कृपया स्वत:च्या शब्दात परिच्छेद लेखन करून या लेखाचा / विभागाचा विस्तार करण्यास मदत करा. अधिक माहितीसाठी या लेखाचे चर्चा पान, विस्तार कसा करावा? किंवा इतर विस्तार विनंत्या पाहा. |
?जळगाव महाराष्ट्र • भारत | |
— शहर — | |
गुणक: 21°01′00″N 75°34′00″E / 21.0167°N 75.5667°E | |
प्रमाणवेळ | भाप्रवे (यूटीसी+५:३०) |
क्षेत्रफळ • उंची |
• २०९ मी |
जिल्हा | जळगाव |
लोकसंख्या | ३,८४,५९० (२०12) |
कोड • दूरध्वनी • आरटीओ कोड |
• +त्रुटि: "91(257)" अयोग्य अंक आहे • MH 19 |
गुणक: 21°01′00″N 75°34′00″E / 21.0167°N 75.5667°E
जळगाव शहर महाराष्ट्र राज्यातील एक मोठे शहर आहे. जळगाव जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय असलेले जळगाव शहर एक महत्त्वाचे कृषी व्यापार केंद्र आहे. कापूस, खाद्यतेले, केळी इ. बाजारपेठा येथे असून जळगाव शहर हे सोन्याची बाजारपेठ म्हणून नावाजलेले आहे. येथील सोने शुद्धतेबद्दल प्रसिद्ध आहे. जळगाव शहरात ठिबक-सिंचन, पाण्याचे पाईप, डाळ व कापड इत्यादी उद्योग आहेत.
जळगाव शहरात उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ, जैन इरिगेशन सिस्टिम्स लि. व गांधी संग्रहालय या प्रसिद्ध संस्था आहेत. येथून जवळच जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी आहेत.जळगावला मराठवाड्याचे प्रवेशद्वार म्हणतात.
अनुक्रमणिका
- १ भूगोल
- २ इतिहास
- ३ पेठा
- ४ उपनगरे व विभाग
- ५ हवामान
- ६ जैवविविधता
- ७ अर्थकारण
- ८ नागरी प्रशासन
- ९ जिल्हा प्रशासन
- १० महानगर पोलीस यंत्रणा
- ११ लोहमार्ग
- १२ लोकजीवन
- १३ संस्कृती
- १४ रंगभूमी
- १५ चित्रपटगृहे
- १६ मंदिरे
- १७ वर्तमानपत्रे
- १८ प्राथमिक व विशेष शिक्षण
- १९ जळगावातील महत्त्वाची महाविद्यालये
- २० अभियांत्रिकी महाविद्यालये
- २१ वैद्यकीय महाविद्यालये
- २२ व्यवस्थापन महाविद्यालये
- २३ संशोधन संस्था
- २४ खेळ
- २५ पर्यटन स्थळे
- २६ संदर्भ
- २७ बाह्य दुवे
भूगोल[संपादन]
जळगाव शहर हे समुद्र सपाटीपासून साधारणतः २०९ मीटर उंचीवर आहे. गिरणा नदी शहराच्या पश्चिमी भागातून वाहते.
इतिहास[संपादन]
जळगाव शहराची स्थापना मराठी सरदार तुळाजीराव भोईटे यांनी केली. सरदार तुळाजीराव भोईटे हे सातार्याचे संस्थानिक होते. भोईटे कुटुंबाचे पूर्वज दुर्गोजीराव भोईटे हे छत्रपती शाहू महाराजांचे निष्ठावंत सेवक असल्याकारणाने महाराजांकडून त्यांना नशीराबाद आणि जवळील प्रांत अनुदान म्हणून मिळाले होते. भोईटे बऱ्याच काळपर्यंत जळगावचे राज्यकर्ते राहिले. त्यांनी जळगाव येथे एक वाडा बांधला. आज त्या वाड्याला भोईटे गादी म्हणून ओळखले जाते.
मराठा साम्राज्य[संपादन]
स्वातंत्र्ययुद्ध[संपादन]
पेठा[संपादन]
उपनगरे व विभाग[संपादन]
- आदर्शनगर
- खेडी बुद्रुक
- जिल्हा पेठ
- जुने जळगाव
- नवी पेठ
- निमखेडी
- पिंप्राळा
- बळीराम पेठ
- महाबळ
- मुक्तताईनगर
- मेहरूण
- राम पेठ
- शंकररावनगर
- शनी पेठ
- शाहूनगर
हवामान[संपादन]
जैवविविधता[संपादन]
अर्थकारण[संपादन]
नागरी प्रशासन[संपादन]
जळगाव शहर हे महानगर असून येथील प्रशासकीय कारभार महापालिकेमार्फत चालविला जातो. महापालिकेची प्रशासकीय इमारत १७ मजली आहे.
जिल्हा प्रशासन[संपादन]
अधिक माहितीसाठी पहा - जळगाव जिल्हा
जळगाव शहर हे महाराष्ट्राच्या जळगाव जिल्ह्यात आहे. जिल्ह्याचा प्रमुख जिल्हाधिकारी हा असतो व त्याचे काम सातबारा सांभाळणे, जमीनजुमल्याच्या नोंदी ठेवणे, राज्य सरकारकरिता सारावसुली, करवसुली व निवडणुकांचे व्यवस्थापन करणे हे असते.
महानगर पोलीस यंत्रणा[संपादन]
राज्याच्या गृह मंत्रालयाने नियुक्त केलेला एक आय. पी. एस. अधिकारी हा जळगाव पोलीस खात्याचा मुख्य आहे. त्यामुळे इथली पोलीसव्यवस्था महाराष्ट्र राज्याच्या गृहमंत्रालयाच्या अखत्यारीत ये्ते.
लोहमार्ग[संपादन]
जळगाव हे एक जिल्ह्यातले महत्त्वाचे रेल्वे जंक्शन असून ते भारतातल्या मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, कोलकाता, अलाहाबाद, चेन्नई यासारख्या मोठ्या शहरांशी रेल्वेमार्गाने जोडलेले आहे. जळगाव जिल्ह्यात भुसावळ, चाळीसगाव व पाचोरा हीही रेल्वे जंक्शने आहेत, त्यांपैकी भुसावळ रेल्वे स्थानक हे महाराष्ट्रातले मोठे जंक्शन म्हणून ओळखले जाते.
हवाई मार्ग[संपादन]
जळगाव शहरात विमानतळ असून जळगांव ते मुंबई ही एअर डेक्कन या एअरलाईनची विमानसेवा सुरू आहे.
रस्ते[संपादन]
जळगाव शहरातून राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ६ (सुरत-धुळे-एदलाबाद-नागपूर) जातो. तसेच जिल्ह्यातली महत्त्वाची शहरेही राज्य महामार्गांनी जोडली गेली आहेत.
लोकजीवन[संपादन]
जळगावात मराठी बोलली जाते. अनेकजण मराठी ऐवजी अहिराणी नावाची बोलीभाषा बोलतात.काही ठिकाणी वऱ्हाडी बोली भाषा सुद्धा बोलली जाते.
संस्कृती[संपादन]
रंगभूमी[संपादन]
चित्रपटगृहे[संपादन]
जळगाव अनेक मल्टिप्लेक्स आहेत. त्यांत मराठी, हिंदी भाषा व इंग्रजी चित्रपट दाखविले जातात. जळगाव स्थानकाजवळील रीगल, मेट्रो, नटवर इत्यादी मल्टिप्लेक्स आहेत. मराठी चित्रपट प्रामुख्याने अशोक आणि राजकमल या चित्रपटगृहांत पहायला मिळतात.
मंदिरे[संपादन]
- संत मुक्ताई
- चांगदेव
- खान्देश निवासिनी माता मनुदेवी
- ओंकारेश्वर मंदिर
- पद्मालय
- सप्तशृंगी माता मंदिर शिरागड़ (लहान गड)
- मंगळग्रह मंदिर (अमळनेर)
खाद्यसंस्कृती[संपादन]
जळगावचे वांग्याचे भरीत आणि बाजरीची भाकरी, तसेच शेव भाजी प्रसिद्ध आहे. याचबरोबर हिंदु लेवा पाटीदार या समाजाच्या सणांच्या वेळी देण्यात येणाऱ्या भंडाऱ्यात बनणारी वरण बट्टी आणि वांग्याची घोटलेली भाजीही खूप प्रसिद्ध आहे.
वर्तमानपत्रे[संपादन]
प्राथमिक व विशेष शिक्षण[संपादन]
- यादव देवचंद पाटील,विद्यालय, मेहरूण, जळगाव
- माध्यमिक विद्यालय, शारदा कॉलनी, जळगाव
- काशीबाई उखाजी कोल्हे विद्यालय, जुने जळगाव
जळगावातील महत्त्वाची महाविद्यालये[संपादन]
- मुळजी जेठा महाविद्यालय
- नूतन मराठा महाविद्यालय
अभियांत्रिकी महाविद्यालये[संपादन]
- शासकीय अभियांत्रिकी महाविद्यालय
- SSBT's College of Engineering and Technology
- Godavari College of Engineering
- G.H Raisoni Institute of Engineering and Management
- Shri Gulabrao Deokar College of Engineering and Polytechnic
- Government Polytechnic, Jalgaon
वैद्यकीय महाविद्यालये[संपादन]
व्यवस्थापन महाविद्यालये[संपादन]
- KCE's Institute of Management and Research
college of social work (Dncvp)
संशोधन संस्था[संपादन]
खेळ[संपादन]
पर्यटन स्थळे[संपादन]
उनपदेव-सुनपदेव हे गरम पाण्याचे झरे, पाल व यावल अभयारण्ये, पद्मालय येथील गणेश मंदिर, चाळीसगाव तालुक्यातील कालीमठ, पाटणादेवी, वालझिरी व गंगाश्रम, पाल ही थंड हवेची ठिकाणे.
जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी जळगावपासून दक्षिणेस ५५ किमी अंतरावर आहेत.
संदर्भ[संपादन]
बाह्य दुवे[संपादन]
- Aamch Jalgaon Facebook Fan Page
- जळगाव लाइव
- जळगाव संकेतस्थळ
- उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ संकेतस्थळ
- विकिट्रॅव्हेल- जळगाव पर्यटन
- जळगाव गॅझेटियर
- जळगाव : अधिकृत संकेतस्थळ
- शासकीय तंत्रनिकेतन, जळगाव
- जळगाव विकिमॅपिया
- जळगाव हवामान
|}