मराठा घराणी व राज्ये
मराठा सरदार घराणी व राज्ये, १७ ते १८वे शतकात मराठा साम्राज्याच्या विस्तारासाठी व संरक्षणासाठी ज्या मराठा सरदार घराण्यांनी योगदान दिले, त्या राजघराण्यांची ही यादी आहे. मराठा ही महाराष्ट्र, कर्नाटक, गुजरात आणि शेजारील राज्यांतील क्षत्रिय जात आहे. मौर्य, सातवाहन, वाकाटक, राष्ट्रकूट, चालुक्य, शिलाहार, कदंब, यादव, होयसाळ, चौहान, गुहिल, सिसोदिया, सोळंकी, परमार, अभिर अशा उत्तर आणि दक्षिण भारतातील प्राचीन क्षत्रिय घराण्यांशी मराठ्यांची मुळे आहेत.
ठळक मराठा राजघराणी
[संपादन]भोसले घराणे
[संपादन]- भोसले घराणे हे घराणे मराठा साम्राज्यातील मुख्य व महत्त्वाचे घराणे मानले जाते. शिवाजी महाराज हे याच घराण्यातील होते. या घराण्याचा मराठा साम्राज्याच्या स्थापनेपासून ते विस्तारापर्यंत मोलाचा वाटा आहे. या घराण्याच्या महाराष्ट्रात अनेक शाखा आहेत त्यापैकी कोल्हापूरकर भोसले, सातारकर भोसले, नागपूरकर भोसले, अक्कलकोटकर भोसले, तंजावरकर भोसले या प्रमुख शाखा.
घोरपडे घराणे
[संपादन]- घोरपडे घराणे हे घराणे भोसले घराण्याची थोरली शाखा असून भोसल्यांचे भाऊबंद आहेत. बहमनी काळात घोरपडीच्या मदतीने कोकणातील किल्ला जिंकल्याने घोरपडे हे आडनाव प्राप्त झाले. हे घराणे आदिलशाहीत प्रमुख सरदारांपैकी एक होते. या घराण्यातील बाजी घोरपडे याने शहाजी राजांशी दगाफटका केल्याने, याला शिवरायांनी ठार मारले. मराठा साम्राज्याचे सेनापती संताजी घोरपडे हे याच घराण्यातील होते. या घराण्याला ममलकतमदार, हिंदुराव व अमिर-उल-उमराव हे किताब होते. या घराण्याच्या महाराष्ट्रात अनेक शाखा आहेत त्यापैकी कापशीकर घोरपडे, मुधोळकर घोरपडे, सेंदूरकर घोरपडे, दत्तवाडचे घोरपडे आणि गजेन्द्रगडकर घोरपडे या प्रमुख शाखा.
तळबीडकर मोहिते घराणे
[संपादन]- तळबीडकर मोहिते घराणे हे घराणे शिवकाळात स्वराज्यात सामील झाले. सेनापती हंबीरराव मोहिते व शिवरायांच्या पत्नी सोयराबाई ह्या याच घराण्यातील. या घराण्याला हंबीरराव हा किताब शिवरायांनी दिला. या घराण्याच्या अनेक शाखा महाराष्ट्रात आहेत, त्यापैकी तळबीड ही मुख्य मानली जाते.
कदमबांडे घराणे
[संपादन]- कदमबांडे घराणे हे एक मराठा घराणे आहे. १८व्या शतकाच्या सुरुवातीला गुजरात व खानदेश प्रांतात मराठा साम्राज्याच्या विस्तारात या घराण्याचा मोलाचा वाटा आहे.
शिंदे/सिंधिया घराणे
[संपादन]- शिंदे/सिंधिया घराणे - वंश - कुर्मी, उपवंश - शेष, गोत्र - वशिष्ठ (शाखा - कौण्डिन्यः), प्रवर - वशिष्ठ-मैत्रावरुण-कौण्डिन्यः, वेद - यजुर्वेद, उपवेद - धनुर्वेद, मंत्र - गायत्री मंत्र देवक - मृगवेल, कुळदेवी - करवीर निवासिनी श्री महालक्ष्मी आदि शक्ती जनाई देवी, कुळदैवता - श्री ज्योतिबा, चिन्ह - सर्प (नाग), ध्वज - केशरी व लाल, उत्पत्ती - सिंधदेश, मुळगाव - कण्हेरखेड़ (महाराष्ट्र), राजक्षेत्र - उज्जैन; ग्वाल्हेर; दिल्ली आदि, पदवी - पाटील (हिन्दुस्ताना चा पाटील), देशमुख, सरकार, राजे, महाराज आदि
शिन्दे घराणे अथवा हिन्दीमध्ये सिंधीया हे मध्य भारतातील ग्वाल्हेर येथील राज्यकर्ते होत. राज्यकर्ते होण्याअगोदर मराठा साम्राज्याचे मुख्य सरदार घराणे होते. मराठा साम्राज्याच्या विस्तारामध्ये यांनी मोठी कामगीरी बजावली होती. शिन्दे हे मुळचे सातारा जिल्ह्यातील नीरा नदीच्या काठावरील कण्हेरखेड़ या गावचे पाटील होते. राणोजी शिन्दे हा मूळ कर्ता होता. या शिन्दे घराण्याचे कुलदैवत म्हणजे कोल्हापूर मधील श्री महालक्ष्मी अंक वाडी रत्‍नागिरीचा दक्खनचा राजा श्री जोतिबा.या जोतिबाच्या चैत्र यात्रेमध्ये शिन्दे सरकार यांच्या शासनकाठीला पहिल्या मानाच्या अठरा शासनकाठ्या मध्ये नऊ क्रमांकचा मान आहे.सध्या शिन्दे ग्वाल्हेर याठिकाणी स्थायिक असल्यामुळे त्याची ही मानाची शासनकाठी त्यांच्या वतीने चालवण्याचा मान सांगली जिल्ह्यातील वाळवा तालुक्यातील करंजवडे गावाच्या ग्रामस्थांना शिन्देंनी फार पूर्वीपासून दिला आहे.तशी नोन्द सुद्धा सिन्धिया देवस्थान ट्रस्ट यांच्याकडे आहे. शिन्दे घराण्यातील महत्त्वाच्या व्यक्ती
- राणोजी शिंदे
- साबाजी शिंदे
- जयाप्पा शिंदे
- दत्ताजी शिंदे
- जनकोजी शिंदे
- महादजी शिंदे
- मानाजी शिंदे
- जयाजीराव शिंदे
- माधवराव शिंदे
- ज्योतिरादित्य शिंदे
धनुरकर शिंदे घराणे
[संपादन]- धनुरकर शिंदे घराणे - वंश - सुर्यवंश, उपवंश - शेष, गोत्र - विशिष्ठ (शाखा - कौण्डिन्यः), प्रवर - वशिष्ठ-मैत्रावरुण-कौण्डिन्यः, वेद - यजुर्वेद, उपवेद - धनुर्वेद, देवक - वटवृक्ष, कुळदेवी - आदि शक्ति धनदाई देवी, कुळदेवता - श्री काळभैरवः, चिन्ह - सर्प (नाग), ध्वज - केशरी व लाल, उत्पत्ती - सिंधदेश, मुळगाव - अमीरगढ़ (राजस्थान), राजक्षेत्र - धनुर ; नाशिक; डोंगरगाव; तोरणमाळ-अक्रानी आदि , पदवी - पाटील, देशमुख, रावसाहेब, राजे आदि
धनुरकर शिंदे घराणे हे महाराष्ट्र राज्यातील धुळे जिल्ह्यातील, एक मध्यकालीय धनुर गावाची क्षत्रिय कुटुंबची शाखा आहे.
धनुरकर शिंदे हे ताप्तीय-मराठा घराणे खान्देशात "खान्देश" राजकारणत वतनदार होते. नन्तर मराठा हिंदवी साम्राज्यात पेशवा बालाजी बाजीराव भट्ट च्या सैन्यात कार्य केले व त्या काळात धनुर, डोंगरगाव, अक्रानी, ताप्ती क्षेत्राचि वतनदारी, परगणाचि देशमुखी, गावांची पाटीलकी केली व रावसाहेब, सरकार हे पदवी मिळाली. त्यात गावांचे नाव धनुर, कापडणे, उमरखेड, शीरूड, जोवखेड़ा, बोरकुंड, डोंगरगाव, म्सहावद, मड़काणी, तोरणमाळ, फत्तेपुर, धडगाव, भोंगरा, डोंडवाडा, मोरतलाई, अमळनेर, धरणगांव, रावेर, अशीरगढ़, नेपागाव, बैतूल, मुलताई आदि आहेत. शिंदे-सरकार, शिंदे-देशमुख, शिंदे-पाटील हे आडनाव व ताप्तीय-मराठा हे समाज लिहून या शिंदेवंश चे १२०० घराणे खान्देशात (ताप्तीक्षेत्र) व १५०० घराणे दख्खनात राहत आहेत.
धारचे पवार घराणे
[संपादन]- धारचे पवार घराणे मूळचे सुपे येथील शिवकाळातील हे मराठा घराणे पेशवाईत उदयाला आले. १८व्या शतकात माळवा प्रांतात मराठा साम्राज्याचा विस्तार करण्यास या घराण्याचा मोलाचा वाटा आहे. या घराण्याला विश्वासराव व सेनाबारासहस्री हे किताब होते. या घराण्याच्या महाराष्ट्रात अनेक शाखा आहेत त्यापैकी सुपेकर पवार, वाघोलीकर पवार, धारचे पवार आणि देवासचे पवार या प्रमुख शाखा.
थोरात घराणे
[संपादन]- थोरात घराणे हे शिवकाळातील मराठा घराणे पेशवाईत उदयाला आले. संभाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर चाललेल्या मुघल-मराठा संघर्षात या घराण्याने विलक्षण पराक्रम गाजवला. या घराण्याला दिनकरराव, अमिरुलउमराव व जंगबहादर हे किताब होते. १८व्या शतकाच्या सुरुवातीला गुजरात, खानदेश व बागलाण प्रांतात मराठा साम्राज्याच्या विस्तारात या घराण्याचा मोलाचा वाटा आहे. या घराण्याला सूरत, संगमनेर, जुन्नर, दौंड,कडेवलीत, पुणे आणि विजापूर या प्रांतात सरंजाम होता. पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत या घराण्यातील अनेक पुरुष कामी आले. या घराण्याच्या महाराष्ट्रात अनेक शाखा आहेत त्यापैकी विरगावकर थोरात, वाळकीकर थोरात, वाळवेकर थोरात, पारनेरकर थोरात, नेवासकर थोरात आणि भूमचे थोरात,खुटबावचे थोरात,अनगरेकर थोरात ता. श्रीगोंदा या प्रमुख शाखा.तसेच सातारा जिल्ह्यातील कराड तालुक्यातही थोरात घराणे आढळते त्यातले कराड तालुक्यातील नडशी,कोर्टी,कार्वे,कालवडे,शिरवडे, सवादे,ओंड,उंडाळे येथे थोरात घराणे आढळते.
जगदाळे घराणे
[संपादन]- जगदाळे हे घराणे मूळचे मसूर परगण्यातील पिढीजात वतनदार होते. हे घराणे पवार घराण्याची एक शाखा आहे. शिवकाळात हे घराणे आदिलशाहीच्या सेवेत होते. अफजल खानाच्या स्वारीच्या वेळी या घराण्यातील महादजी जगदाळे हा अफजल खानाला येऊन मिळाला होता. प्रतापगडाच्या पायथ्याशी झालेल्या लढाईत हा ठार झाला, पुढे शाहू राजांच्या काळात हे घराणे मराठा साम्राज्यात सामील झाले.
ढमढेरे घराणे
[संपादन]- ढमढेरे हे मराठा साम्राज्यातील प्रसिद्ध घराणे आहे. तळेगाव ढमढेरे हे या घराण्याचे मूळ ठिकाण आहे. छत्रपती संभाजी महाराज ते पेशवाई कालखंडापर्यंत या घराण्याने उत्तम कामगिरी बजावली आहे. ढमढेरे हे पेशव्यांच्या हुजुरात सैन्यातील प्रमुख सरदारांपैकी एक होते.
देवळालीकर कदम घराणे
[संपादन]- देवळालीकर कदम देवळाली प्रवरा येथील कदम हे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या वेळेस राजगड किल्याचे तट-सरनौबत होते. राजाराम छत्रपतींच्या जिंजीच्या प्रवासातही बाजी कदम आणि खंडोजी कदम देवळालीकर हे बरोबर होते.
रणनवरे/रणवरे घराणे
[संपादन]- रणनवरे/रणवरे घराणे
रणनवरे/रणवरे हे शिवपूर्वकालीन प्रतिष्ठित मराठा घराणे आहे, रणामध्ये लढण्यासाठी अग्रेसर साळुंखे चालुक्यांची एक शाखा,मराठ्यांच्या प्राचीन ९६ कुळांमधील एक प्रतिष्ठित असे घराणे. तंजावर येथील प्रसिद्ध शिलालेखातील शहाजी राजांना मदत करणाऱ्या ९६ कुळांच्या यादीत या घराण्याचे नाव आहे. महाराष्ट्रात रणनवरे/रणवरे परिवाराच्या शाखा असलेली गावे... पुणे जिल्हा:निमसाखर, मळद (दौंड),राख, सणसर, रणनवरेवाडी, हिंजवडी. मांडकी, निंभोरे, जिंती (सातारा), जवळगाव (अंबाजोगाई),शिंदेवाडी, बोथे, लोणी (सातारा), सिंदुरजन (कोल्हापुर), काटी (विदर्भ), सेलू (वर्धा), पाणीपत (हरियाणा), बदामी (कर्नाटक).
महाडीक घराणे
[संपादन]● महाडीक - तारळे(सातारा जिल्हा), नागपूर, कोल्हापूर (महाराष्ट्र) कोकण, महाड, नेवरी,येलूर,ग्वाल्हेर, तंजावर, कर्नाटक.
माने घराणे
[संपादन]●माने -गौर राजवंश वंशज, गौर यांनी माने 'ख़िताब मिळवला.[[ कुळ: सूर्यवंशी, देवक: गरुड पक्षी, गरुडाचे पंख. रहिमतपूर माने आणि म्हसवड राजेमाने सातारा जिल्हा, माने-पाटील विसापूर,सावर्डे तासगाव सांगली, महाराष्ट्र , वेळापूर् माने-देशमुख , कारेपूर, ता-लातूर, माने-भिमबहादुर कसबा सांगाव, मांगूर, चरेगाव, उदगाव. माने(भुजबळराव)आंबव,व भुजबळराव,घाटीवळे, माने, कुरचुम,सर्व गावे ता.संगमेश्वर (रत्‍नागिरी जिल्हा), सरकार-रुकडी, भादोले, भेंडवडे. यवतमाळ आणि नागपूर येथील माने. ठोमासे गांव चे माने पाटील. माने सरकार (पतंगराव) गाव- खानापूर , जि-सांगली .
घाटगे|राजे-घाडगे घराणे
[संपादन]- राजे-घाटगे || राजे-घाडगे (वंश: सूर्यवंश गोत्र:कश्यप देवकः-सूर्यफुल)[-राष्ट्रकुट - राठोड-घाटगे उर्फ घाडगे वंश], बूध, राजापूर, डिस्कळ(दिसकळ), मलवडी, निमसोड ता.खटाव, रायगाव, कोळ, (कराड भाग), खटाव मान काही भागात केंजळगड (सातारा जिल्हा), कुमठे,बोरगांव(बहे)(जिल्हा सागली) कागल (कोल्हापूर जिल्हा) (महाराष्ट्र, कर्नाटक).
मोरे घराणे
[संपादन]- मोरे -सुर्यवंश, लक्षमणपुत्र चंद्रकेतूचे वंशज, (मौर्यखंड), जावळी, रायगड किल्ल्याचा परिसर, खटाव (सातारा जिल्हा) या गावाजवळचा वर्धनगड (महाराष्ट्र).
मोहिते घराणे
[संपादन]- मोहिते -अग्नीवंशी, हाडा चव्हानकुळी, तळबीड, गोवेे(सातारा) येेेथील 'मोहिते इनामदार' [पोखले-ता.पन्हाळा येथील-मोहिते पाटील]
मानकर घराणे
[संपादन]- मानकर : सेनापती खंडोजी दादजी मानकर (छत्रपती शाहू पर्व) यांचे सरदार घराणे. (सरखेल तुळाजी आंग्रे यांचे सासरे)
मानकर वाडा-खरवली, ता.माणगांव,जि.रायगड, पुणे जिल्हा : सांगरुण, ता.हवेली (शूर दादजी मानकर-सरपाटील, कातवडी-मोसे खोरे) कासार आंबोली व आंबवणे, ता.मुळशी, पारगाव तर्फे खेड, ता.आंबेगाव, जुन्नर प्रांत, किल्ले रोहिडा-बाजारवाडी,भोर संस्थान (महाराष्ट्र) (ऐतिहासिक संदर्भ:गॅझेटीअर डिपार्टमेंट,कुुलाबा गणराज्य,मराठा रियासत इ. संशोधन:श्री.गणेश संभाजीराव मानकर,पुणे यांनी केले असे.पुणे ०९ सप्टेंबर २०२३)
मारणे घराणे
[संपादन]आंदगाव येथील 'मारणे देशमुख'
शिर्के घराणे
[संपादन]- शिर्के - कोकण, श्रीरंगपूर, (महाराष्ट्)
- शिर्के घरण्यामध्ये घोटकुले घराण्याचा समावेश होतो.
शिवले घराणे
[संपादन]- शिवले - हे प्रतिष्ठित मराठा घराणे आहे, "देवक वडाचे, वढू बुद्रुक तुळापूर, म्हाळुंगे, किवळे, शिवली - भडवली व रेडगाव (नाशिक) महाराष्ट्र. शिवले देशमुख, शिवले पाटील, शिवले चौगुले, शिवले (शिवळे ) -इनामदार ई. पदावर काम केलेले आहे. महत्त्वाचे कार्य म्हणजे छत्रपती संभाजी महाराज याचे अंतिम क्रिया याच घराण्यातील वीर पुरुषांनी केली." https://www.facebook.com/Shivale070419810704981/ संभाजी महाराजांची समाधी स्थळ वढू बुद्रुक गावी आहे.
सावंत घराणे
[संपादन]- सावंत - सावंतवाडी, (कोकण विभाग महाराष्ट्र आणि गोवा राज्य)
गायकवाड घराणे
[संपादन]- गायकवाड देवगीरीच्या यादवांचा वंश, - सोमवंश, गोत्र गौतम, देवक सुर्यफूल राजगड, सासवड, पुरंदर, भोर, नीरा, नेतवड (शिवनेरी जुन्नर जवळ),चांदखेड, मुंढवा, कोल्हापूर, कटगुण, आरळे, पन्हाळा, कौळाने(महाराष्ट्र) आणि बडोदे (गुजरात).पुणे जिल्हा १) चांदखेड २) मुंढवा ३)कोंढापूरी ४)नेतवड ५)जुन्नर ६) औंध ७) कोलवडी ८) आहीरे ९) डोंगरगाव १०) पिंपरे ११) करंदी १२) वडकी १३) दिघी १४) मसनेरवाडी १५) बहूली १६) कांब्रे १७) जांबे १८) गुळानी १९) हिवरे २०) कडूस २१) म्हाळूंगे २२) पाटस २३) कोंढवा २४) भांडगाव २५) डाळज नं ३. २६) माळेगांंव बु।।
सातारा जिल्हा १) विहे २) वाठार किनई ३) निनाम पाडळी ४) आसनगाव ५) भुपाळगड ६)तरडगाव ७) कटगुन ८) अमृतवाडी सोलापूर जिल्हा १) रिधोरे बार्शी २) मोहोळ ३) वडगाव करंमाळा ४) मालेगाव म्हाडा ५) कोंडी ६) शिरसी ७) कडलास ८) निमगाव ९) अक्कलकोट १०) शेळगाव ११) वरवडे माढा १२) औझेवाडी धाराशिव जिल्हा १) इड अंतरगाव २) मोह ३) सांगली जिल्हा १) बलवडी २) रामापूर ३) शेटफळे ४) चिंचाळे ५) विसापूर नाशिक जिल्हा १) कौळाने २) विठ्ठलवाडी ३) चाळीसगाव ४) तळवाडे नागपूर जिल्हा १) रेहाना परभणी १) झारी बारी कोल्हापूर जिल्हा १) आरळे २) सुपात्रे ३) मसुद माले ४) पन्हाळा बीड जिल्हा १) सुकळी
गरुड घराणे
[संपादन]- गरुड -महाराष्ट्र बेलसर, (मावळ) सांगिसे, टाकवे(खुर्द).
शेलार घराणे
[संपादन]- शेलार/ शिलाहार अपरांत- यांचे कोल्हापूर व कोकण (महाराष्ट्र).
जगताप घराणे
[संपादन]- जगताप देवक वडाच, गोत्र अत्री, चंद्रवंशी- सासवड, बारामती (ढाकळे-पांढरे), शिरुर, सातारा, पिं.चिं नखाते, पुणे, महाराष्ट्र. भरतपूर मूळ गादी.
जाधव घराणे
[संपादन]- जाधव चंद्रवंशी,कुळ-यदुकुळ, देवक पानकणीस, गोत्र अत्री- सिंदखेड राजा, विदर्भ,शिंदे-पळसे नाशिक,वाशिम जिल्हा उंब्रज, सासवड, सातारा जळगावजाधव इनामदार येथील भुईंज,निनाम, बहे,अतीत,परिचे, साताऱ्याच्या उत्तरेस सहा कोसावर असलेले गोवे गाव आर्वीकर जाधव-पाटील इनामदार
कड देशमुख घराणे
[संपादन]- कड देशमुख-संग्रामदुर्ग. चाकण,सासवड येथील मूळ देशमुख. (चव्हाण कुळ) नायगाव (सिदोबाचे), नानगाव ता. दौंड, सोरतापवाडी. छत्रपती शाहू आणि पेशवे कालीन सरदार घराणे.
सरदार थोरात घराणे
[संपादन]- थोरात - देवक सुर्यफूल, सूर्यवंशी, गोत्र वशिष्ठ, कोल्हापूर, सांगली, सातारा, अकोले, सिन्नर, पारनेर, वाळकी, वीरगाव, पिंपळगाव, खुटबाव, वाळवणे, अष्टा, भूम, ओंड, कार्वे, बहे, वाळवे, येळवी, थोरातवाडी कौठा , अनगरें ता श्रीगोंदा. छत्रपती शिवाजी महाराजांपासून पेशवेकाळापर्यंतचे सरदार घराणे.
तुंवर-पाटील घराणे
[संपादन]- [राजेतौर,तुंवर-पाटील ठाकुर] -कुंतलवंशीय पांडवातील अर्जुनाचे व दिल्लीपती आणि ग्वाल्हेरचा तोमर,तंवर यांचे वंशज आणि साडेबावीस गावे गोदावरी नदीच्या काठी जहागिरदार जिल्हा जालना आणि बीड यांच्या सीमेवर आणि कोल्हापूर येथे भोज राजाची राजधानी कसबा बीड येथील पाटीलकी आणि सावकार
घोरपडे घराणे
[संपादन]- घोरपडे,सिसोदीया वंश, राजे घोरपडे - मुधोळ, (महाराष्ट्र, कर्नाटक).
देवाक पाच पालवी,कुळ दैवत पाली चा खंडोबा
गावे -भाडळे,जांब ,चिचंणी,डिस्कळ कआंबळएश्वर,एकाब,शिरढोण नांदगाव, तासगांव
घार्गे-देसाई (देशमुख) घराणे
[संपादन]- घर्गे-देसाई (देशमुख) शिरोळ आणि निमसोड- महाभारतातील यशोवर्धन राजाचे वंशज
परिहार-(पऱ्हाड) घराणे
[संपादन]- परिहार-(पऱ्हाड)]]- साडे बारा गावे (वंश सूर्यवंश) गोदरी, अंचरवाडी, भालगाव, पिंप्री, डिग्रस बु, यवता, माळशेंबा, केंदूर
- पाटील - मूळचे सरदेसाई-सध्याचे वतनदार पाटील बसरेवाडी - भुदरगड (कोल्हापूर), देशमुख घराणे, [कोल्हापूर][बेळगांव][गडहिंग्लज]
फरगडे घराणे
[संपादन]- फरगडे कुळ चितौडगड घराणा, यमाजी फरगडे मूळ पुरूष, पेमगिरी किल्ला, वरवंड, संगमनेर
कडु घराणे
[संपादन]- कडु- देशमुख घराणे- शिराळा जि.अमरावती
काळे-देशमुख घराणे
[संपादन]१) राशीन, ता.कर्जत, जि.नगर
२)घोडेगाव, ता.आबेगाव,जि.पुणे
3) कुवर बहाद्दूर-देशमुख(काळे), सिन्नर, जि.नाशिक
शिळीमकर देशमुख घराणे
[संपादन]- शिळीमकर देशमुख :(मूळ शिंदे)सरदार घराणे,देशमुख गुंजन मावळ(भोर - राजगड परिसर)
काटकर घराणे
[संपादन]- काटकर घराणे :- नरवणे, वडजल, कुकुडवाड ता. माण, त्रिपुटी ता. कोरेगाव, हिंगणगाव, टाकोबाईचीवाडी, साखरवाडी ता. फलटण
- हिरोजी काटकर, जैताजी काटकर यांचा उल्लेख छावा पुस्तकात आहे.
पालकर घराणे
[संपादन]पालकर - मूळचे आताच्या विदर्भ मराठवाडा सीमेवरील मोहलाई सातगाव पाल शृंगरपुर या ठिकाणी पुतळाबाईचे माहेर मोहालाई
शिरोळे (पाटील) घराणे
[संपादन]- शिरोळे (पाटील) घराणे - शिवाजीनगर (भांबुर्डे) पुणे शहर, पानिपत वीर शेखोजी शिरोळे (पाटील).
शिरोळे हे पुणे जिल्ह्यातील एक प्रमुख कुटुंब आहे. या कुटुंबाचे आडनाव मूळचे शिरवले होते. शिरवळे बुरुज हे रोहिडा किल्ल्याच्या सात बुरुजांपैकी एक आहे, त्यामुळे या कुटुंबाचे आडनाव शिरवळे या बुरुजावरून आले आहे. या कुटुंबाचा इतिहास मराठा साम्राज्यासाठी शौर्य आणि सेवेने चिन्हांकित आहे
शिरोळे कुटुंबाचा धर्म आणि जात -- हिंदू, क्षत्रिय मराठा, कुलदेव - जेजुरीचा खंडोबा, कुल देवी - तुळजापूरची तुळजाभवानी, गोत्र - शांडिल्य, देवक - सूर्यफुल (सूर्यफुल). येकोजी - १ शिरोळे (शिरावळे) हे या घराण्याचे मूल पुरुष.
शिरोळे वंशवृक्ष - येकोजी - (मुल पुरुष) -- शेखोजी -- राणोजी (पावनखिंडीच्या लढाईत लढले) -- रत्नोजी -- येकोजी - २ आणि मोराजी, येकोजीला तीन मुलगे होते -- जेसोजी, जोगोजी, गिरजोजी आणि मोराजी. पाच पुत्र - सुलतानजी, राणोजी, शेखोजी, आनंदराव, गोविंदराव.
शिरोळे कुटुंबातील ओळखीच्या व्यक्ती आहेत -- डीआयजी अधिकारी कै.दिनकरराव आबुराव शिरोळे, महापौर व आमदार कै.भाऊसाहेब लक्ष्मणराव शिरोळे, आमदार कै.मालतीबाई माधवराव शिरोळे, माजी महापौर श्री. बाळासाहेब लक्ष्मणराव शिरोळे, आर्मी मेजर कै.कृष्णराव माधवराव शिरोळे, फर्ग्युसन महाविद्यालयाचे उपप्राचार्य कै.बाबुराव गणपतराव शिरोळे, आयआरएस अधिकारी कै.माधवराव कृष्णराव शिरोळे, डॉक्टर कै.धैर्यशील बाबुराव शिरोळे, डॉक्टर कै.धैर्यशील बाबुराव शिरोळे, अधिकारी डॉ. डॉक्टर श्री. श्रीरंग धैर्यशील शिरोळे, माजी खासदार श्री. अनिल गुलाबराव शिरोळे, मारोतीराव लक्ष्मणराव शिरोळे, माजी नगरसेवक श्री. श्रीकांत भाऊसाहेब शिरोळे, आमदार श्री. सिद्धार्थ अनिल शिरोळे, राजकीय नेते श्री. रणजित श्रीकांत शिरोळे,
गोळे घराणे
[संपादन]- गोळे घराणे, भुजजी गोळे,धाकलोजी गोळे, रुद्रजी गोळे १५३ गावात सरनौबत गोळे
दाभाडे घराणे
[संपादन] | या लेखातील मजकूर मराठी विकिपीडियाच्या विश्वकोशीय लेखनशैलीस अनुसरून नाही. आपण हा लेख तपासून याच्या पुनर्लेखनास मदत करू शकता.
नवीन सदस्यांना मार्गदर्शन हा साचा अशुद्धलेखन, अविश्वकोशीय मजकूर अथवा मजकुरात अविश्वकोशीय लेखनशैली व विना-संदर्भ लेखन आढळल्यास वापरला जातो. |
- चऱ्होलीकर सरदार दाभाडे
बजाजी दाभाडे पाटील तळेगाव दाभाडे यांना दोन मुले होती पहिले येसाजीराव व दुसरे सोमाजीराव होय सोमाजी बिन बजाजी दाभाडे च-होली गावच्या वतनावर आले च-होली सरदार दाभाडे घराण्यातील सोमाजीराव दाभाडे हे मूळ पुरुष होय सोमाजी दाभाडे यांना दोन मुले होती थोरले कृष्णाजी व धाकटे बाबुराव होय कृष्णाजी दाभाडे यांचा अनेक ऐतिहासिक पत्रांमध्ये उल्लेख आढळतो
छत्रपती_शाहू_महाराज शाहू महाराज १६९० पासून महाराणी येसुबाईसाहैब यांचे सोबत औरंगजेब च्या कैदेत होते. औरंगजेबच्या शेवटच्या काळात शाहू राजांना सोडवण्यासाठी ज्या मराठा सरदारांनी प्रयत्नांची शिकस्त केली त्यामध्ये सरदार कृष्णाजी दाभाडे चऱ्होलीकर ही होते. छत्रपती शाहू महाराज यांनी सुटकेनंतर दाभाडे घरण्यावर महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्या सोपविल्या होत्या स्व पराक्रमाचा जोरावर त्यांनी त्या सार्थ केल्या । शाहू महाराजांनी खंडेराव दाभाडे यांना सेनापती पदी नियुक्त केले तर कृष्णाजी दाभाडे यांना सुभेदार व सेनाबारासहश्री म्हणून नेमले . महाराणी येसूबाई यांची दिल्लीहून सुटका करण्यासाठी गेलेल्या मराठा सैन्यात कृष्णाजी दाभाडे हे सुभेलष्कर म्हणून सामील होते। सातारा व कोल्हापूर छत्रपतींमधील वारणेच्या तहात ते उपस्थित होते।
गुजरात, खान्देश, मिरज, बारामती, कोकण, दिल्ली, मधील, लढ्यात त्यांचा सहभाग होता त्यांच्या पराक्रमावर खुश होऊन शाहू छत्रपती कडून त्यांना अनेक गावची वतनदारी मिळाले होती त्यांना बारा गावांची जहागिरी होती त्यापैकी चऱ्होली हे प्रमुख वतनाचे गाव आहे
इ स 1725 मध्ये चऱ्होली येथील डोंगरावर वाघेश्वर महादेवाचे मंदिर सुभेदार कृष्णाजी दाभाडे यांनी बांधले
श्रीमंत सुभेदार श्री कृष्णाजी दाभाडे यांचा कार्याचा सन्मान म्हणून चऱ्होली ग्रामस्थ च्या वतीने व श्री सागर दाभाडे आणि दाभाडे घराणे यांच्या विशेष प्रयत्नांमधून चऱ्होली येथील प्रमुख चौकाला "श्रीमंत सुभेदार कृष्णाजी दाभाडे" चौक असे नामकरण पूर्वी करण्यात आले होते.शिवाय मरकड रोडला इंद्रायणी नदीवर असणाऱ्या पुलाला!"श्रीमंत सरसेनापती खंडेराव दाभाडे सरकार"पूल असे नामकरण करण्यात आले आहे.
मराठा राज्ये
[संपादन]ब्रिटिशांच्या भारतातील आगमनापूर्वी भारतावर मराठ्यांचे साम्राज्य होते. भारत देशावर ब्रिटिश सत्ता येण्यापुर्वी भारताच्या अटक ते कटक (पुर्व-पश्चिम दिशा), पंजाब-हरियाना ते तंजावर (उत्तर-दक्षिण दिशा) या भूभागावर सातारा(चक्रवर्ती राजधानी) अंकीत अनेक मराठी महाराजांची बडोदा, धार, ईंदौर, ग्वाल्हेर, तंजावर अशी राज्ये तसेच मराठी सरदारांची संस्थाने होती.*
- अक्कलकोट
- इचलकरंजी
- इंदूर
- औंध
- कुरुंदवाड
- कोल्हापूर
- ग्वाल्ह.र
- धनुर
- जत
- जव्हार
- झांशी
- तंजावर
- देवास (थोरली पाती, धाकटी पाती)
- धार
- नागपूर
- फलटण
- बडोदे
- भोर
- मुळशी
- मुधोळ
- सांदूर - कर्नाटक
- सांगली
- सातारा
- सावंतवाडी
- म्हसवड.
- मलवडी
- बुध
- (कागल )
- (जावळी)
- भाळवणी
- भूम (थोरात दिनकरराव)
- तळेगाव दाभाडे
- वाळकी ( थोरात दिनकरराव)
- खुटबाव( थोरात दिनकरराव )
- वीरगाव ( थोरात दिनकरराव)
| राज्यकर्ते | | |
|---|---|---|
| पेशवे | ||
| अष्टप्रधानमंडळ | ||
| प्रमुख स्त्रिया | ||
| सेनापती | ||
| इतर व्यक्ती | ||
| प्रमुख मोहिमा | ||
| लढाया | ||
| प्रमुख तह | ||
| शत्रुपक्ष | ||
| शत्रू | ||
| प्रमुख किल्ले | ||
| इतर | ||
| नाणे | ||
दांडाईत घराणे
[संपादन]@गोविंदा देवराव दांडाईत@{पट्टेदार-जमिनदार}
ई.१८ ते १९ व्या शतकात भारत स्वातंत्र्य होण्याच्या अगोदर दांडाईत घराणे हे निजामकालीन शुरविर -दानविर मराठा घराणे आहे.या घराण्याला निजामकालीन पट्टेदार(जमिनदार)हि उपाधी होती.दांडाईत घराणे हे मुळचे पुरातन ब्राम्हणखेडा कल्याणी तिरावर वसलेले गावचे (पुरातन ब्राम्हणखेडा).
ई.स.१८६७-६८ साली पुरातन ब्राम्हणखेडा हे गाव कल्याणी नदीला महापुर आल्याने या महापुरात नेस्तनाबूत झाले.आज इ.स.२०२४ रोजी सुद्धा या पुरातन ब्राम्हणखेडा या गावाचे आवशेस सापडते पहायला मिळतात येथे पुरातन गाव स्थीर होते याची साक्ष म्हणुन पवन पुत्र मारोतीरायाचे मंदिर येथे पहावयास मिळते तसेच गावगढीचे आवशेस पांढरी माती पहावयास मिळते. गाव महापुरात वाहुन गेले पण मारोतीरायाचे मंदिर येथे स्थिर उभे राहिले म्हणुन गोविंदा देवराव दांडाईत यांनी त्यांच्या मोठ्या मुलांचे नाव( मारोती गोविंदा दांडाईत) ठेवले.
त्या महापुरात नंतर पुन्हा गाव वस्ती स्थीरवण्यासाठी गोविंदा देवराव दांडाईत यांनी नविन ब्राम्हण खेडा या गाव उभारण्यासाठी आपली स्वतःची २३ एक्कर जमिन गावांसाठी दानपत्र करून दिली.हे दानपत्रक पुरविच्या निजामकालीन हैद्राबाद संस्थानात कडे आहे.
*गोविंदा देवराव दांडाईत यांची वंशवाळ*
ता.जालना जि.औरंगाबाद महाराष्ट्र भारत.[१]
[अपत्ये: ४ मुल]
१#)मारोती गोविंदा दांडाईत(अपत्ये नाही)
२) आबाजी गोविंदा दांडाईत(अपत्ये २ मुलं)
३)मंजाजी गोविंदा दांडाईत(अपत्ये २मुली)
४)लहानूजी गोविंदा दांडाईत (अपत्ये नाही)
२#) आबाजी गोविंदा दांडाईत(अपत्ये २मुल)
१#)बाबुराव आबाजी दांडाईत(अपत्ये ३मुल २मुली)
१/तुकाराम बाबुराव दांडाईत (अपत्ये १मुलगी)
२)भाऊराव बाबुराव दांडाईत(अपत्ये ३ मुलं २मुली)
३) बाबासाहेब बाबुराव दांडाईत (अपत्ये २मुल १मुलगी)
२#)(२/पिराजी आबाजी दांडाईत(अपत्ये ३ मुलं १मुलगी)
१)त्र्यंबकराव पिराजी दांडाईत(अपत्ये ४मुल १मुलगी)
२)लिंबाजी पिराजी दांडाईत(अपत्ये २मुल)
३)जनार्दन पिराजी दांडाईत(अपत्ये २मुल १मुलगी)
३#)३/मंजाजी गोविंदा दांडाईत( २मुली )