येसूबाई भोसले

महाराणी येसूबाई साहेब या छत्रपती संभाजीराजे भोसले यांच्या पत्नी व मराठा साम्राज्याचे(स्वराज्याचे) संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या सूनबाई होत्या. त्यांचे माहेर शृंगारपूर हे होते. त्यांचे माहेरचे आडनांव शिर्के होते. त्यांचे लग्नापूर्वीचे नाव राजाऊ होते. छत्रपती महाराणी येसूबाई साहेब या मराठा साम्राज्याचे पाचवे छत्रपती शाहू महाराज यांच्या मातोश्री होत.तसेच त्याना छत्रपती शिवरायांनी स्वराज्याच्या कुलमुखत्यार पदाची शिक्के कट्यार प्रधान केले होते. त्या स्वराज्याच्या पहिल्या कुलमुखत्यार होत्या.

छत्रपती शिवाजी महाराजांची ज्येष्ठ सूनबाई, छत्रपती संभाजी महाराजांची महाराणी आणि प्रजाजनांचे आदरस्थान, अशा महाराणी येसूबाईसाहेबांच्या जीवनात जेवढी संकटे आली तेवढी राजघराण्यातील कोणत्याही स्त्रीवर आली नसावीत. एवढे सर्व राजवैभव असूनही आयुष्यात दुर्दैव त्यांच्या पाठीशी लागले आणि सुमारे तीस वर्षे मराठयांच्या या महाराणीला शत्रूच्या बंदिवासात जीवन कंठावे लागले.

पण महाराणी येसूबाईसाहेबांनी ज्या धैर्याने आणि कणखर वृत्तीने त्या खडतर जीवनाला तोंड दिले, त्याला इतिहासात तोड नाही. राजेभोसले घराण्यात सून शोभेल असेच त्या शेवटपर्यंत वागल्या.

महाराणी येसूबाईसाहेबांची मान्यता मोठी होती या थोर स्त्रीबाबत मराठेमंडळींत मोठा पूज्यभाव होता.

इ.स.४ जुलै १७१९ला राजमाता येसूबाईसाहेब मोगलांच्या कैदेतून दिल्लीहून दक्षिणेत परत आल्या. या घटनेला येत्या ४ जुलै २०२० रोजी ३०१ वर्षे पूर्ण झाली.

चरित्रे

• जिद्दीने राज्य राखिले (संभाजीची पत्नी महाराणी येसूबाई हिच्या आयु़्ष्यावरील कादंबरी, लेखिका - नयनतारा देसाई)
• महाराणी येसूबाई (डॉ. मीना मिराशी)

चित्रपट

• महाराणी येसूबाई (१९५४). प्रमुख भूमिका : [[सुलोचना], रमेश देव; दिग्दर्शक : भालजी पेंढारकर