थाट (संगीत)

सप्तकातील बारा ( सा, रे॒, रे, ग॒, ग, म, म॑, प, ध॒, ध, नि॒, नि ) पैकी खाली दर्शविलेल्या ७ स्वरांच्या एका समुदायास थाट (उत्तर हिंदूस्तानात "मेळ") म्हणतात.

स्वरांच्या कोमलते किंवा तिव्रतेतील बदला नुसार हिंदुस्थानी रागसंगीतात दहा मूळ थाट सांगितले गेले आहेत. थाटापासूनच रागाची उत्पत्ती होते.

थाटाचे प्रचलीत नियमः

• कोणताही थाट हा कमीतकमी ७ स्वरांनी तयार होतो.
• थाट हा गायनाचा प्रकार नसून थाटावर आधारीत राग गायले जातात.
• थाटाचे वर्णन करतांना स्वर मूळ क्रमानुसारच दर्शविले जातात.
• एका थाटापासून अनेक राग तयार होवु शकतात, पण एकूण थाट दहाच आहेत.

दहा थाट खालीलप्रमाणे ( कोमल स्वर अधोरेखीत (उदा. ग॒) व तीव्र स्वरांवर सरळ रेषा (उदा. म॑) )

भैरव	सा	रे॒	ग	म	प	ध॒	नि
काफी	सा	रे	ग॒	म	प	ध	नि॒
कल्याण	सा	रे	ग	म॑	प	ध	नि
तोडी	सा	रे॒	ग॒	म॑	प	ध॒	नि
बिलावल	सा	रे	ग	म	प	ध	नि
आसावरी	सा	रे	ग॒	म	प	ध॒	नि॒
पूर्वी	सा	रे॒	ग	म॑	प	ध॒	नि
मारवा	सा	रे॒	ग	म॑	प	ध	नि
खमाज	सा	रे	ग	म	प	ध	नि॒
भैरवी	सा	रे॒	ग॒	म	प	ध॒	नि॒