रेशीम मार्गाद्वारे बौद्ध धर्माचा प्रसार
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
| बौद्ध धर्माची शाखा |
| महायान बौद्ध धर्म |
|---|
 |
 महायान बौद्ध धर्म |
बौद्ध धर्माचा पहिल्या किंवा दुसऱ्या शतकाच्या सुरुवातीस रेशीम मार्गाने चीन मध्ये प्रवेश झाला.[१][२]
चीनमधील बौद्ध भिक्खू (सर्व परदेशी) प्रथम दस्तऐवजीकरण अनुवादाच्या प्रयत्नांत कुषाण साम्राज्याच्या विस्ताराने कनिष्कच्या खाली असलेल्या तारीम बेसिनच्या चिनी प्रदेशात प्रवेश केला.[३][४] मध्य आशिया आणि चिनी बौद्ध धर्माच्या दरम्यान थेट संपर्क ३ ते ७ व्या शतकात संपूर्णपणे चालू राहिला, तसेच तांग साम्राज्याच्या कालावधीत. चौथ्या शतकापासून फॅक्सन याने भारताची भेटीत (३९५-४१४) आणि नंतर जुआनझांग याने भारत भेटीद्वारे (६२९-६४४) उत्तर भारतात स्वतःहून प्रवास करण्यास सुरुवात केली. बौद्ध धर्म आणि मूळ ग्रंथ मिळविण्यासाठी त्यांचा उद्देश होता. उत्तर भारतातील (मुख्यतः गांधार) जो चीनबरोबर जोडतो त्यापैकी बहुतेक मार्ग) म्हणजे कुषाण आणि हेफतलीत साम्राज्याखाली होता.
७ व्या शतकात भारतातील बौद्ध तंत्र (वज्रयान) चीनला पोहचले. ८ व्या शतकात तिबेटी बौद्ध धर्मही वज्रयानची शाखा म्हणून स्थापित झाला. परंतु या वेळीपासून, बौद्ध धर्माचा रेशीम मार्ग प्रसार मुस्लिम राजवटीच्या ट्रान्सॉक्सियानावर विजय मिळविण्यास सुरुवात केली (इ.स. ७४०) त्यानंतर कमी झाला.[५] त्यावेळी भारतीय बौद्ध धर्माचा हिंदू धर्माच्या पुनरुत्थानामुळे आणि इतर मुस्लिम साम्राज्य वाढीमुळे ऱ्हास सुरू झाला होता. ९ व्या शतकात तांग-युगमधील चिनी बौद्धधर्म दडपण्यात आला. परंतु त्याआधीच्या काळात कोरियन व जपानी परंपरेत बौद्ध धर्म वाढत होता.
बौद्ध धर्म प्रसार
[संपादन]प्रथम प्रसार प्रारंभ
[संपादन]बौद्ध धर्माला चीनमध्ये रेशीम मार्गाने आणण्यात आले. बौद्ध भिक्खू बौद्ध धर्म प्रचार करण्यासाठी, रेशीम मार्गावरील व्यापारी काफिल्यांबरोबर प्रवास करत होते. हया राजवंश (२०६ इ.स.पू. - २२० इ.स.) दरम्यान हेलेनस्टिक राजवटी (३२३ इ.स.पू - ६३ इ.स.) आणि ग्रीक भाषेतील आधुनिक तंत्रज्ञानाचा विस्तार करणारे व्यापारी नेटवर्क यांच्या स्थापनेसह या व्यापार मार्गाच्या दरम्यान आकर्षक चीनी रेशीम व्यापार सुरू झाला. अफगाणिस्तान आणि ताजिकिस्तान हे चीनच्या सीमेवर आहेत. अफगाणिस्तानमधील ग्रीको-बॅट्रियन साम्राज्यातील (इ.स. २५० - इ.स.पू १२५) आणि नंतर-इंडो-ग्रीक साम्राज्ये (१८० इ.स.पू. - १० इ.स.) ग्रीको-बौद्ध धर्माचे आचरण करत असत आणि ३०० वर्षांपासून चीननंतर रेशीम रस्त्यावर प्रथम थांबा काढला. (ता-युआन; चीनी: 大宛; शास्त्रानुसार "ग्रेट आयोनियन" पहा). चीनला बौद्ध धर्म प्रसार रेशीम मार्गाद्वारे पहिल्या शतकाच्या प्रारंभी चीनी सम्राट मिंग (58-75 इ.स.) यांनी पश्चिमेला पाठवलेल्या दूताच्या मार्फत प्रारंभ झाल्याचे म्हणले जाते.
- असे गृहीत धरले जाऊ शकते की प्रवासी किंवा यात्रेकरूंनी रेशीम मार्गाद्वारे बौद्ध धर्मास आणले होते, परंतु हे रस्ते पहिल्यापासून खुले होते का, जेव्हा ते रस्ते खुले होते, तो कालवधी इ.स.पू . १०० असावा. इ.स. पहिल्या शतकातील बौद्ध धर्माचे सर्वात जुने प्रत्यक्ष संदर्भ, परंतु ते अनुवादात्मक घटक समाविष्ट करतात आणि ते विश्वसनीय किंवा अचूक नाहीत.[६]
दुसऱ्या शतकांदरम्यान व्यापक संपर्क सुरू झाला, कदाचित ग्रीक-बौद्ध कुशाण साम्राज्य तेरीम बेसिनच्या चीनी क्षेत्रामध्ये विस्तार करण्याच्या परिणामी चीनी देशांमधील मोठ्या संख्येने मध्य आशियाई बौद्ध भिक्षूंच्या मिशनरी प्रयत्नांसह प्रारंभ झाला. पहिले मिशनरी आणि बौद्ध धर्माचे भाषांतर चीनी भाषेत होते त्यापैकी पार्थियन, कुशन, सोग्दियन किंवा कुचेन होते.[७]
मध्य आशियायी धर्म प्रसारक
[संपादन]द्वितीय शतकाच्या मध्यात कुशाण साम्राज्यातील बौद्ध राजा कनिष्क यांचे राज्य पुरूषपुरा (आधुनिक पेशावर) या राजधानी मध्ये होते. त्यांनी येथून भारतात प्रवेश केला आणि मध्य आशियात विस्तारला आणि आधुनिक झिन्गियांगच्या तारीम बेसिनच्या तारिम बेसिनमध्ये कशगर, खोतान आणि यारकंडच्या पलीकडे राज्य विस्तारले. परिणामी, सांस्कृतिक आदान-प्रदान मोठ्या प्रमाणात वाढले, आणि मध्य आशियाई बौद्ध मिशनर्यांची सहभाग ल्योंगमधील चीनी राजधानीतील शहरांमध्ये आणि काहीवेळा नानजिंगनंतर लगेचच झाले, जेथे ते विशेषतः त्यांच्या भाषांतर कार्याद्वारे स्वतः वेगळे ठरले. त्यांनी हीनयान व महायान ग्रंथांना प्रोत्साहन दिले. बौद्ध ग्रंथांतील प्रारंभिक भाषांतरकारांपैकी सातत्याने ज्ञात आहेत.
- शिगाओ, पार्थियन राजकुमार यांनी हिनयान बौद्ध ग्रंथांचे चीनी (इ.स. १४८ ते १७०) मध्ये प्रथम भाषांतर केले.
- लोकक्षेम यांनी महायान ग्रंथांचे रूपांतर चीनी भाषेत केले(इ.स. १६७ ते १८६).
- झुअन व्यापारी हे इ.स. १८१ मध्ये चीन मध्ये भिक्षू बनले.
कलात्मक प्रभाव
[संपादन]संदर्भ आणि नोंदी
[संपादन]- ^ Zürcher (1972), pp. 22–27.
- ^ Hill (2009), p. 30, for the Chinese text from the Hou Hanshu, and p. 31 for a translation of it.
- ^ Zürcher (1972), p. 23.
- ^ Samad, Rafi-us, The Grandeur of Gandhara. The Ancient Buddhist Civilization of the Swat, Peshawar, Kabul and Indus Valleys, p. 234
- ^ Oscar R. Gómez (2015). Antonio de Montserrat - Biography of the first Jesuit initiated in Tibetan Tantric Buddhism. Editorial MenteClara. p. 32. ISBN 978-987-24510-4-2.
- ^ Loewe (1986), pp. 669–670.
- ^ Foltz, "Religions of the Silk Road", pp. 37–58
.jpg){kind=small}
