भारतातील जागतिक वारसा स्थाने

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

संयुक्त राष्ट्रांची शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटना (UNESCO) ही सांस्कृतिक किंवा नैसर्गिक वारशासाठी उत्कृष्ट वैश्विक मूल्य असलेल्या जागतिक वारसा स्थळांना नियुक्त करते. ही यादी १९७२ मध्ये स्थापन झालेल्या युनेस्को जागतिक वारसा अधिवेशनावर स्वाक्षरी करणाऱ्या देशांनी नामांकित केलेल्या स्थळांमधून तयार केली जाते.[१]

सांस्कृतिक वारशात स्मारके (जसे की वास्तुशिल्प, स्मारकशिल्प किंवा शिलालेख), इमारतींचे गट आणि स्थळे (पुरातत्त्व स्थळांसह) यांचा समावेश होतो. नैसर्गिक वैशिष्ट्ये (भौतिक आणि जैविक रचनांचा समावेश असलेला), भूगर्भीय आणि भौतिक रचना (प्राणी आणि वनस्पतींच्या धोक्यात आलेल्या प्रजातींच्या अधिवासांसह), आणि नैसर्गिक स्थळे जी विज्ञान, संरक्षण किंवा नैसर्गिक सौंदर्याच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाची आहेत, त्यांना नैसर्गिक म्हणून परिभाषित केले जाते.[२] भारताने १४ नोव्हेंबर १९७७ रोजी हे अधिवेशन स्वीकारले. त्यानंतर भारतातील विविध स्थळे यादीत समावेश करण्‍यासाठी पात्र ठरली.[३]

भारतातील जागतिक वारसा स्थाने is located in India
भारताच्या नकाशावर युनेस्कोची जागतिक वारसा स्थाने

भारत देशातील खालील ऐतिहासिक स्थाने युनेस्कोद्वारा तयार करण्यात आलेल्या जागतिक वारसा स्थानांच्या यादीत आहेत. भारतात अशी ४० स्थाने आहेत. यामध्ये ३२ सांस्कृतिक, ७ नैसर्गिक आणि १ मिश्रित निकष स्थान समाविष्ट आहेत. जगातील सहाव्या क्रमांकावर भारत आहे. चीन आणि इटली या दोन्ही देशांमध्ये सर्वात जास्त अशी ५५ स्थाने आहेत. त्यानंतर अनुक्रमे स्पेन (४८), जर्मनी (४६), फ्रान्स (४५) आणि भारत आहेत.

यादी[संपादन]

क्रमांक नाव प्रतिमा राज्य नोंदणीचे वर्ष युनेस्को माहिती संदर्भ
१ अजिंठा लेणी Ajanta (63).jpg महाराष्ट्र १९८३ 242; 1983; i, ii, iii, vi (सांस्कृतिक) [४]
२ वेरूळची लेणी Kailasha temple at ellora.JPG महाराष्ट्र १९८३ 243; 1983; (i)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [५]
३ आग्‍ऱ्याचा किल्ला AgraFort.jpg उत्तर प्रदेश १९८३ 251; 1983; iii (सांस्कृतिक) [६][७]
४ ताज महाल Taj Mahal at sunrise, Agra.jpg उत्तर प्रदेश १९८३ 252; 1983;i (सांस्कृतिक) [८]
५ कोणार्क सूर्य मंदिर Konark Sun Temple Front view.jpg ओडिशा १९८४ 246; 1984;(i)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [९]
६ महाबलीपुरम येथील स्मारके Mamallapuram-april2008.jpg तमिळनाडू १९८४ 249; 1984; (i)(ii)(iii)(vi) (सांस्कृतिक) [१०]
७ काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान Kazi rhino edit.jpg आसाम १९८५ 337; 1985; ix, x (नैसर्गिक) [११]
८ मानस राष्ट्रीय उद्यान Manas National Park.jpg आसाम १९८५ 338; 1985; vii, ix, x (नैसर्गिक) [१२]
९ केवलदेव राष्ट्रीय उद्यान Sarus Crane, Keoladeo National Park.jpg राजस्थान १९८५ 340; 1985; (x) (नैसर्गिक) [१३]
१० गोव्याचे चर्च आणि कॉन्व्हेंट Bom jesus.jpg गोवा १९८६ 234; 1986; (ii)(iv)(vi) (सांस्कृतिक) [१४]
११ खजुराहो येथील स्मारके Khajuraho5.jpg मध्य प्रदेश १९८६ 240; 1986; (i) (सांस्कृतिक) (iii) [१५]
१२ हंपी येथील स्मारके The elegant stone chariot.jpg कर्नाटक १९८६ 241bis; 1986; i, iii, iv (सांस्कृतिक) [१६]
१३ फत्तेपूर सिक्री Fatehput Sikiri Buland Darwaza gate 2010.jpg उत्तर प्रदेश १९८६ 255; 1986; ii, iii, iv (सांस्कृतिक) [१७]
१४ पट्टदकल येथील स्मारके Pattadakal, Virupaksa Temple (9842959473).jpg कर्नाटक १९८७ 239rev; iii, iv (सांस्कृतिक) [१८]
१५ घारापुरी (एलिफंटा) लेणी Trimurti, Cave No. 1, Elephanta Caves - 1.jpg महाराष्ट्र १९८७

244rev; i, iii (सांस्कृतिक) || [१९]

१६ चोळ राजांची मंदिरे Brihadeeswara Temple Entrance Gopurams, Thanjavur.JPG तमिळ नाडू १९८७ 250bis; ii, iii (सांस्कृतिक) [२०][२१]
१७ सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान Sundarban Tiger.jpg पश्चिम बंगाल १९८७ 452; ix, x (नैसर्गिक) [२२][२३]
१८ नंदा देवी आणि व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स राष्ट्रीय उद्यान Valley of flowers uttaranchal full view.JPG उत्तराखंड १९८८ 335bis; viii, x (नैसर्गिक) [२४][२५]
१९ सांचीचे बौद्ध स्मारके Sanchi1 N-MP-220.jpg मध्य प्रदेश १९८९ 524; i, ii, iii, iv, vi (सांस्कृतिक) [२६]
२० हुमायूनची कबर Humayun's tomb by Shagil Kannur 4.jpg दिल्ली १९९३ 232bis; ii, iv (सांस्कृतिक) [२७]
२१ कुतुब मिनार व इतर स्मारके Qutab Minar mausoleum.jpg दिल्ली १९९३ 233; iv (सांस्कृतिक) [२८]
२२ भारतातील पर्वतीय रेल्वे
(दार्जीलिंग हिमालयन रेल्वे, नीलगिरि पर्वतीय रेल्वे,
आणि कालका−सिमला रेल्वे)		 KSR Train on a big bridge 05-02-12 71.jpeg पश्चिम बंगाल,
तामिळनाडू,
हिमाचल प्रदेश		 १९९९ 944ter; ii, iv (सांस्कृतिक) [२९]
२३ महाबोधी विहार Mahabodhitemple.jpg बिहार २००२ 1056rev; i, ii, iii, iv, vi (सांस्कृतिक) [३०]
२४ भीमबेटका Rock Shelter 8, Bhimbetka 02.jpg मध्य प्रदेश २००३ 925; iii, v (सांस्कृतिक) [३१]
२५ छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस Chhatrapati shivaji terminus, esterno 01.jpg महाराष्ट्र २००४ 945rev; ii, iv (सांस्कृतिक) [३२]
२६ चंपानेर-पावागड पुरातत्व उद्यान Jama masjid in Champaner.JPG गुजरात २००४ 1101; ii, iv, v, vi (सांस्कृतिक) [३३]
२७ लाल किल्ला Red Fort in Delhi 03-2016 img1.jpg दिलली २००४ 231rev; ii, iii, vi (सांस्कृतिक) [३४]
२८ जंतर मंतर, जयपूर Yantramandir01.jpg राजस्थान २०१० 1338; iii, vi (सांस्कृतिक) [३५]
२९ पश्चिम घाट Pampadumshola.jpg कर्नाटक,
महाराष्ट्र,
केरळ,
तामिळनाडू		 २०१२ 1342rev; ix, x (नैसर्गिक) [३६]
३० राजस्थानचे डोंगरी किल्ले
(चित्तोडगढ, कुंभलगड, रणथंबोर,
गागरोन, अंबर, आणि जैसलमेर)		 Amber Fort (आमेर का किला ).jpg राजस्थान २०१३ 247rev; ii, iii (सांस्कृतिक) [३७]
३१ रानी की वाव Rani ki vav 02.jpg गुजरात २०१४ 922; i, iv (सांस्कृतिक) [३८]
३२ ग्रेट हिमालयन राष्ट्रीय उद्यान Great Himalayan National Park Mountain View.jpg हिमाचल प्रदेश २०१४ 1406rev; x (नैसर्गिक) [३९]
३३ नालंदा पुरातत्व स्थळ Temple No.- 3, Nalanda Archaeological Site.jpg बिहार २०१६ 1502; iv, vi (सांस्कृतिक) [४०]
३४ कंचनजंगा राष्ट्रीय उद्यान Abhishek532 SamitiReflections.jpg सिक्कीम २०१६ 1513; iii, vi, vii, x (मिश्र) [४१]
३५ ल कॉर्बूझीयेची वास्तुशिल्प कामे१
(चंदीगड कॅपिटल कॉम्प्लेक्स)		 Palace of Assembly Chandigarh 2006.jpg चंदीगड २०१६ 1321rev; i, ii, vi (सांस्कृतिक) [४२]
३६ अहमदाबादचे ऐतिहासिक शहर Sidi Saiyyed Mosque, Ahmedabad.jpg गुजरात २०१७ 1551; ii, v (सांस्कृतिक) [४३]
३७ मुंबईचे व्हिक्टोरियन आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प Mumbai 03-2016 40 Bombay High Court.jpg महाराष्ट्र २०१८ 1480; ii, iv (सांस्कृतिक) [४४]
३८ जयपूर शहर 20191218 Pałac Wiatrów w Jaipurze 1129 9124.jpg राजस्थान २०१९ 1605; ii, iv, vi (सांस्कृतिक) [४५]
३९ काकतीय रुद्रेश्वर (रामप्पा) मंदीर Ramappa Temple 02.jpg तेलंगणा २०२१ 1570; i, iii (सांस्कृतिक) [४६]
४० धोळावीरा Dholavira-1.jpg गुजरात २०२१ 1645; iii, iv (सांस्कृतिक) [४७]

^१ - हे अर्जेंटिना, बेल्जियम, फ्रान्स, जर्मनी, स्वित्झर्लंड आणि जपानसह सामायिक केलेले आंतरराष्ट्रीय वारसा स्थान आहे. यात फ्रँको-स्विस वास्तुविशारद ल कॉर्बूझीयेच्या १७ कामांचा समावेश आहे ज्यातील एक भारतात आहे.

तात्पुरती यादी[संपादन]

जागतिक वारसा यादीमध्ये नोंदवीलेलया स्थानांन व्यतिरिक्त, राष्ट्रे नामांकनासाठी विचारात घेऊ शकतील अशा तात्पुरत्या स्थळांची यादी बनवू शकतात. जागतिक वारसा यादीसाठी नामांकन केवळ तेव्हाच स्वीकारले जाते जेव्हा स्थान पूर्वी तात्पुरत्या यादीत सूचीबद्ध केले गेले असते.[४८] २०२२ पर्यंत, भारताने त्याच्या तात्पुरत्या यादीत ५२ स्थानांची यादी केली आहे.[४९][५०]

क्रमांक नाव प्रतिमा राज्य नोंदणीचे वर्ष युनेस्को माहिती संदर्भ
१ बिष्णुपूर येथील मंदिरे Jor Bangla Temple Arnab Dutta 2011.JPG पश्चिम बंगाल १९९८ सांस्कृतिक [५१]
२ मत्तनचेरी पॅलेस, कोची Kerala Dutch Palace1.JPG केरळा १९९८ सांस्कृतिक [५२]
३ मांडू येथील स्मारके Jahaz Mahal 10.jpg मध्य प्रदेश १९९८ सांस्कृतिक [५३]
४ सारनाथचे प्राचीन बौद्ध स्मारके
(धमेक स्तूप, अशोकस्तंभ, चौखंडी स्तूप)		 Sarnath1.jpg उत्तर प्रदेश १९९८ सांस्कृतिक [५४]
५ सुवर्णमंदिर Amritsar Golden Temple 3.JPG पंजाब २००४ सांस्कृतिक [५५]
६ ब्रह्मपुत्रा नदीतील माजुली बेट Majuli Island.jpg आसाम २००४ सांस्कृतिक [५६]
७ नामढापा अभयारण्य Forest and snow-covered mountains in the background अरुणाचल प्रदेश २००६ नैसर्गिक [५७]
८ भारतीय जंगली गाढव अभयारण्य, कच्छचे रण Wild ass india.jpg गुजरात २००६ नैसर्गिक [५८]
९ न्योरा व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान The mystic forest.jpg पश्चिम बंगाल २००९ नैसर्गिक [५९]
१० मरु राष्ट्रीय उद्यान A view on Sams sand dunes.JPG राजस्थान २००९ नैसर्गिक [६०]
११ भारतातील रेशीम मार्गावरील वसाहती
(१२ वसाहती)		 VikramshilaRuins.jpg बिहार, जम्मू आणि काश्मीर, महाराष्ट्र, पुडुचेरी, पंजाब, तामिळनाडू, उत्तर प्रदेश २०१० सांस्कृतिक [६१]
१२ शांतिनिकेतन Santiniketan Prayer Hall.jpg पश्चिम बंगाल २०१० सांस्कृतिक [६२]
१३ हैदराबादची कुतुबशाही स्मारके
(गोवळकोंडा, कुतुबशाही कबरी, चारमिनार)		 Qutb Shahi Tomb 5.jpg तेलंगणा २०१० सांस्कृतिक [६३]
१४ काश्मीरमधील मुघल बाग
(६ बागा - चश्मेशाही बाग, शालीमार बाग, परी महाल, वेरीनाग, अचबल बाग आणि निशात बाग)		 Shalimar Bagh 1.jpg जम्मू आणि काश्मीर २०१० सांस्कृतिक [६४]
१५ दिल्ली शहर Jama Masjid,Delhi,India 05.jpg दिल्ली २०१२ सांस्कृतिक [६५]
१६ दख्खन सल्तनतची स्मारके आणि किल्ले
(गुलबर्गा, बीदर, विजापूर, व हैदराबाद मधील स्मारके आणि किल्ले)		 Gateway to Bidar fort.jpg कर्नाटक, तेलंगणा २०१४ सांस्कृतिक [६६]
१७ सेल्युलर जेल Cellular Jail, Andaman and Nicobar.JPG अंदमान आणि निकोबार २०१४ सांस्कृतिक [६७]
१८ भारतातील प्रतिष्ठित साडी विणकामाचा समूह
(८ गावांचा समूह)		 Styles of Sari.jpg मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, आसाम २०१४ सांस्कृतिक [६८]
१९ अपतानी सांस्कृतिक भूप्रदेश A cross section of luch green valley of Ziro.jpg अरुणाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [६९]
२० रंगनाथस्वामी मंदिर Srirangam Temple Gopuram View.jpg तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [७०]
२१ श्रीरंगपट्टणचे स्मारके Gumbaz- Srirangapatna-Karnataka-DSC 1533.jpg कर्नाटक २०१४ सांस्कृतिक [७१]
२२ चिल्का सरोवर Chilika Bhubaneswar.me.jpg ओडिशा २०१४ नैसर्गिक [७२]
२३ पद्मनाभपुरम महाल Padmanabhapuram Palace 1.jpg तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [७३]
२४ होयसळ वास्तुशिल्प
(बेलूर व हळेबीडु येथील वास्तुशिल्पांचा समूह)		 View of the Gopuram from inside the courtyard of the Chennakesava Temple - Belur.jpg कर्नाटक २०१४ सांस्कृतिक [७४]
२५ भारताची सत्याग्रह चळवळीतील स्थाने
(२२ स्थानांचा समूह)		 GANDHI ASHRAM 03.jpg गुजरात, महाराष्ट्र, पश्चिम बंगाल, तमिळनाडू, केरळ, बिहार, उत्तर प्रदेश, दिल्ली २०१४ सांस्कृतिक [७५]
२६ थेमबांग गाव Northern gate of Thembang fort.jpg अरुणाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [७६]
२७ नर्कोन्दम बेट Narcondam Hornbill DSCN1242 15.jpg अंदमान आणि निकोबार २०१४ नैसर्गिक [७७]
२८ मैदाम
(आहोम साम्राज्यातील थडग्यावर रचलेले मातीचे ढीग)		 Maidams (N-AS-24).jpg आसाम २०१४ सांस्कृतिक [७८]
२९ एकमरा क्षेत्र, भुवनेश्वर Lingaraj Temple Complex.jpg ओडिशा २०१४ सांस्कृतिक [७९]
३० बुर्झाहोम पुरातत्व स्थळ Horned figure on pottery. Pré-Indus civilization. Kashmir.jpg जम्मू आणि काश्मीर २०१४ सांस्कृतिक [८०]
३१ लोथल The drainage system at Lothal 2.JPG गुजरात २०१४ सांस्कृतिक [८१]
३२ भारतातील पर्वतीय रेल्वे (विस्तार)
(माथेरान डोंगरी रेल्वे व कांगडा व्हॅली रेल्वे)		 Train to Matheran.JPG महाराष्ट्र, हिमाचल प्रदेश २०१४ सांस्कृतिक [८२]
३३ चेट्टिनाड येथील तमिळ व्यापाऱ्यांचे गावांचे समूह
(११ गावांचा समूह)		 Chettinad palatial house.jpg तामिळनाडू २०१४ सांस्कृतिक [८३]
३४ लोटस टेंपल A temple in the shape of a lotus flower दिल्ली २०१४ सांस्कृतिक [८४]
३५ बादामी चालुक्य वास्तुकला
(ऐहोळे, बादामी, व पट्टदकल येथील वास्तुकला)		 A Hindu temple in red stone कर्नाटक २०१५ सांस्कृतिक [८५]
३६ भारतातील थंड वाळवंट सांस्कृतिक भूप्रदेश Kee monastery Spiti Valley (edited).jpg लडाख, हिमाचल प्रदेश २०१५ मिश्र [८६]
३७ ग्रांड ट्रंक रोडवरील स्थाने
(९३ स्थाने)		 Ambala-Kos Minar.jpg पंजाब, हरियाणा, उत्तराखंड, दिल्ली, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड, पश्चिम बंगाल २०१५ सांस्कृतिक [८७]
३८ कैबुल लामजो राष्ट्रीय उद्यान Lake with some floating plants मणिपूर २०१६ मिश्र [८८]
३९ गारो हिल्स राष्ट्रीय उद्यान GARO TRADITIONAL DRESS-9.jpg मेघालय २०१८ मिश्र [८९]
४० ओरछाचे वास्तुशिल्प OrchhaPalace.jpg मध्य प्रदेश २०१९ सांस्कृतिक [९०]
४१ वाराणसीचे घाट Ahilya Ghat by the Ganges, Varanasi.jpg उत्तर प्रदेश २०२१ सांस्कृतिक [९१]
४२ कांचीपुरमची मंदिरे Ekambareswarar5.jpg तामिळनाडू २०२१ सांस्कृतिक [९२]
४३ हायर बेनकलचे महापाषाण स्थान Pre-historic tombs-1.JPG कर्नाटक २०२१ सांस्कृतिक [९३]
४४ नर्मदा खोऱ्यातील भेडाघाट-लामेटाघाट Marble Rocks - Jabalpur.jpg मध्य प्रदेश २०२१ नैसर्गिक [९४]
४५ सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प Amazing Landscape @Satpura Tiger Reserve.jpg मध्य प्रदेश २०२१ नैसर्गिक [९५]
४६ महाराष्ट्रातील मराठा लष्करी वास्तुकला
(१४ किल्ले)		 Raigad fort towers.jpg महाराष्ट्र २०२१ सांस्कृतिक [९६]
४७ कोकण विभागातील कातळ खोदशिल्प Usgalimal.PNG महाराष्ट्र, गोवा २०२२ सांस्कृतिक [९७]
४८ जिवंत मूळांचे पूल Living root bridges, Nongriat village, Meghalaya2.jpg मेघालय २०२२ सांस्कृतिक [९८]
४९ वीरभद्र मंदिर व अखंड नंदी, लेपाक्षी Front side of Veerabhadra Temple, Lepakshi.jpg आंध्र प्रदेश २०२२ सांस्कृतिक [९९]
५० मोढेराचे सूर्य मंदिर Surya mandhir.jpg गुजरात २०२२ सांस्कृतिक [१००]
५१ वडनगर Vadnagar's Kirti Toran full shot with beautiful clouds.JPG गुजरात २०२२ सांस्कृतिक [१०१]
५२ उनाकोटीची दगडी शिल्पे Unakotiswara Kal Bhairava,Unakoti ( ঊনকোটি).JPG त्रिपुरा २०२२ सांस्कृतिक [१०२]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "The World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  2. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  3. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "India - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2022-04-17 रोजी पाहिले.
  4. ^ "Ajanta Caves". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on December 18, 2008. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  5. ^ "Ellora Caves". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on December 9, 2016. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  6. ^ "Agra Fort". ICOMOS. Archived from the original on July 17, 2020. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  7. ^ "Agra Fort". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 17, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Taj Mahal". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on March 15, 2021. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  9. ^ "Sun Temple, Konârak". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 3, 2015. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on December 2, 2019. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  11. ^ "Kaziranga National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 3, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  12. ^ "Manas Wildlife Sanctuary". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on February 13, 2006. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  13. ^ "Keoladeo National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on October 30, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  14. ^ "Churches and Convents of Goa". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 3, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  15. ^ "Khajuraho Group of Monuments". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 16, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  16. ^ "Group of Monuments at Hampi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 19, 2005. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  17. ^ "Fatehpur Sikri". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 14, 2011. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  18. ^ "Group of Monuments at Pattadakal". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on March 26, 2014. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  19. ^ "Elephanta Caves". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 14, 2020. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  20. ^ "Great Living Chola Temples". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on January 5, 2013. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  21. ^ "Decision 28 COM 14B.32. Extension of Properties Inscribed on the World Heritage List (Great Living Chola Temples)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 21, 2022. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  22. ^ "Sundarbans National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on March 6, 2012. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  23. ^ "The Sundarbans". UNESCO World Heritage Centre. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  24. ^ "Nanda Devi and Valley of Flowers National Parks". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on September 29, 2016. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  25. ^ "Decision 29 COM 8B.14. Nominations of Natural Properties to the World Heritage List (Nanda Devi National Park)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 21, 2022. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  26. ^ "Buddhist Monuments at Sanchi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 3, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  27. ^ "Humayun's Tomb, Delhi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 27, 2019. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  28. ^ "Qutb Minar and its Monuments, Delhi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 27, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  29. ^ "Mountain Railways of India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 3, 2006. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  30. ^ "Mahabodhi Temple Complex at Bodh Gaya". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 5, 2020. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  31. ^ "Rock Shelters of Bhimbetka". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on March 8, 2007. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  32. ^ "Chhatrapati Shivaji Terminus (formerly Victoria Terminus)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 27, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  33. ^ "Champaner-Pavagadh Archaeological Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 4, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  34. ^ "Red Fort Complex". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on August 3, 2009. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  35. ^ "The Jantar Mantar, Jaipur". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on October 5, 2010. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  36. ^ "Western Ghats". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 4, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  37. ^ "Hill Forts of Rajasthan". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on June 25, 2013. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  38. ^ "Rani-ki-Vav (the Queen's Stepwell) at Patan, Gujarat". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on December 26, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  39. ^ "Great Himalayan National Park Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 4, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  40. ^ "Archaeological Site of Nalanda Mahavihara at Nalanda, Bihar". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on September 27, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  41. ^ "Khangchendzonga National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 11, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  42. ^ "The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 24 November 2018. 10 December 2020 रोजी पाहिले.
  43. ^ "Historic City of Ahmadabad". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 4, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  44. ^ "Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 7, 2018. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  45. ^ "Jaipur City, Rajasthan". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 10, 2020. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  46. ^ "Kakatiya Rudreshwara (Ramappa) Temple, Telangana". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 25, 2021. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  47. ^ "Dholavira: a Harappan City". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 17, 2017. 3 April 2022 रोजी पाहिले.
  48. ^ "Tentative Lists". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 1 April 2016. 7 October 2010 रोजी पाहिले.
  49. ^ Bureau, The Hindu (2022-12-20). "Vadnagar town, Modhera Sun Temple, Unakoti sculptures added to UNESCO's tentative list of World Heritage Sites". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2022-12-21 रोजी पाहिले.
  50. ^ "India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 12, 2021. 27 March 2022 रोजी पाहिले.
  51. ^ "Temples at Bishnupur, West Bengal". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  52. ^ "Mattanchery Palace, Ernakulam, Kerala". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 17, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  53. ^ "Group of Monuments at Mandu, Madhya Pradesh". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  54. ^ "Ancient Buddhist Site, Sarnath, Varanasi, Uttar Pradesh". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 26, 2021. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  55. ^ "Sri Harimandir Sahib, Amritsar, Punjab". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  56. ^ "River Island of Majuli in midstream of Brahmaputra River in Assam". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  57. ^ "Namdapha National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  58. ^ "Wild Ass Sanctuary, Little Rann of Kutch". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  59. ^ "Neora Valley National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 17, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  60. ^ "Desert National Park". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  61. ^ "Silk Road Sites in India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 1, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  62. ^ "Santiniketan". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  63. ^ "The Qutb Shahi Monuments of Hyderabad Golconda Fort, Qutb Shahi Tombs, Charminar". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on February 1, 2018. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  64. ^ "Mughal Gardens in Kashmir". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  65. ^ "Delhi - A Heritage City". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 24, 2018. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  66. ^ "Monuments and Forts of the Deccan Sultanate". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on February 28, 2018. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  67. ^ "Cellular Jail, Andaman Islands". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 17, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  68. ^ "Iconic Saree Weaving Clusters of India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 10, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  69. ^ "Apatani Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on August 10, 2019. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  70. ^ "Sri Ranganathaswamy Temple, Srirangam". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  71. ^ "Monuments of Srirangapatna Island Town". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  72. ^ "Chilika Lake". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on August 24, 2019. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  73. ^ "Padmanabhapuram Palace". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 17, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  74. ^ "Sacred Ensembles of the Hoysala". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on December 4, 2018. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  75. ^ "Sites of Saytagrah, India's non-violent freedom movement". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  76. ^ "Thembang Fortified Village". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  77. ^ "Narcondam Island". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  78. ^ "Moidams – the Mound-Burial system of the Ahom Dynasty". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  79. ^ "Ekamra Kshetra – The Temple City, Bhubaneswar". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on October 1, 2018. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  80. ^ "Burzahom archaeological site". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  81. ^ "Archaeological remains of a Harappa Port-Town, Lothal". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  82. ^ "Mountain Railways of India (Extension)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  83. ^ "Chettinad, Village Clusters of the Tamil Merchants". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 18, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  84. ^ "Bahá'í House of Worship at New Delhi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on August 26, 2016. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  85. ^ "Evolution of Temple Architecture – Aihole-Badami-Pattadakal". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 May 2022 रोजी पाहिले.
  86. ^ "Cold Desert Cultural Landscape of India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 27, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  87. ^ "Sites along the Uttarapath, Badshahi Sadak, Sadak-e-Azam, Grand Trunk Road". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on January 17, 2018. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  88. ^ "Keibul Lamjao Conservation Area". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 15, 2017. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  89. ^ "Garo Hills Conservation Area (GHCA)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on November 12, 2018. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  90. ^ "The historic ensemble of Orchha". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on July 6, 2019. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  91. ^ "Iconic Riverfront of the Historic City of Varanasi". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 25, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  92. ^ "Temples of Kanchipuram". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 8, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  93. ^ "Hire Benkal, Megalithic Site". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on April 26, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  94. ^ "Bhedaghat-Lametaghat in Narmada Valley". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on March 31, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  95. ^ "Satpura Tiger Reserve". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on June 7, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  96. ^ "Serial Nomination of Maratha Military Architecture in Maharashtra". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 8, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  97. ^ "Geoglyphs of Konkan Region of India". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 16, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  98. ^ "Jingkieng jri: Living Root Bridge Cultural Landscapes". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on June 16, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  99. ^ "Sri Veerabhadra Temple and Monolithic Bull (Nandi), Lepakshi (The Vijayanagara Sculpture and Painting Art Tradition)". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on May 17, 2022. 3 June 2022 रोजी पाहिले.
  100. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.
  101. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.
  102. ^ "Sun Temple, Modhera and its adjoining monuments". UNESCO World Heritage Centre. 21 December 2022 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे[संपादन]

Commons-logo.svg


"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=भारतातील_जागतिक_वारसा_स्थाने&oldid=2223492" पासून हुडकले