नेपाळमधील जागतिक वारसा स्थाने

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
नेपाळमधील जागतिक वारसा स्थाने

नेपाळ मध्ये चार जागतिक वारसा स्थाने आहेत ज्यातील दोन नैसर्गिक व दोन सांस्कृतिक स्थाने आहेत. युनायटेड नेशन्स एज्युकेशनल, सायंटिफिक अँड कल्चरल ऑर्गनायझेशन (UNESCO) जागतिक वारसा अधिवेशनावर स्वाक्षरी करणाऱ्या देशांनी नामांकित केलेल्या सांस्कृतिक किंवा नैसर्गिक वारसासाठी उत्कृष्ट सार्वत्रिक मूल्य असलेल्या जागतिक वारसा स्थळांना नियुक्त करते. [१] सांस्कृतिक वारसात स्मारके (जसे की वास्तुशिल्प, स्मारक शिल्पे किंवा शिलालेख), इमारतींचे गट आणि स्थळे (पुरातत्वीय स्थळांसह) यांचा समावेश होतो. नैसर्गिक वैशिष्ट्ये (भौतिक आणि जैविक रचनांचा समावेश असलेला), भूगर्भीय आणि भौतिक रचना (प्राणी आणि वनस्पतींच्या धोक्यात आलेल्या प्रजातींच्या अधिवासांसह), आणि नैसर्गिक स्थळे जी विज्ञान, संरक्षण किंवा नैसर्गिक सौंदर्याच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाची आहेत, त्यांना नैसर्गिक म्हणून परिभाषित केले जाते. वारसा [२]

नेपाळने २० जून १९७८ रोजी या अधिवेशनाला मान्यता दिली, ज्यामुळे त्यांची ऐतिहासिक स्थळे यादीत समाविष्ट करण्यासाठी पात्र ठरली. [३]

जागतिक वारसा स्थळे[संपादन]

युनेस्कोने दहा निकषांखाली स्थळांची यादी केली आहे; प्रत्येक एंट्रीने किमान एक निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. i ते vi हे निकष सांस्कृतिक आहेत, तर vii ते x नैसर्गिक आहेत. [४]

जागा प्रतिमा स्थान वर्ष सूचीबद्ध युनेस्को माहिती वर्णन
सगरमाथा राष्ट्रीय उद्यान सोलुखुंबू जिल्हा १९७९ १२०; vii (नैसर्गिक) सगरमाथा राष्ट्रीय उद्यानमध्ये हिमालयाच्या पर्वतरांगांचा समावेश आहे ज्यामध्ये समुद्रसपाटीपासून पृथ्वीवरील सर्वात उंच पर्वत, माउंट एव्हरेस्ट (नेपाळमध्ये सागरमाथा म्हणून ओळखले जाते). [५] या उद्यानात १,२४,४०० हेक्टर (३,०७,००० एकर) जमीन आणि ६००० शेर्पा असलेल्या २० गावांचा समावेश आहे जे गेल्या चार शतकांपासून या परिसरात राहतात.[५]
काठमांडू व्हॅली काठमांडू व्हॅली १९७९ १२१; iii, iv, vi (सांस्कृतिक) या जागतिक वारसा स्थळामध्ये सात मालमत्तांचा समावेश आहे: भक्तपूर दरबार चौक, बौद्धनाथ, चांगुनारायण मंदिर, काठमांडू दरबार चौक, पशुपतिनाथ मंदिर, पाटण दरबार चौक आणि स्वयंभूनाथ मंदिर (चित्रात).[६][७][८] २००३ ते २००७ या कालावधीत सातपैकी सहा स्मारक झोनमधील पारंपारिक घटकांचे आंशिक किंवा लक्षणीय नुकसान आणि परिणामी संपूर्ण मालमत्तेची सत्यता आणि अखंडता नष्ट झाल्यामुळे काठमांडू व्हॅलीची यादीतील नोंद धोक्यात आली होती.[६]
चितवन राष्ट्रीय उद्यान चितवन जिल्हा, नवलपूर जिल्हा, पारशी जिल्हा, परसा जिल्हा आणि मकवानपूर जिल्हा १९८४ २८४; vii, ix, x (नैसर्गिक) चितवन राष्ट्रीय उद्यान, दक्षिण-मध्य नेपाळच्या उपोष्णकटिबंधीय आतील तेराई सखल प्रदेशाचा एक भाग आहे जिथे भारतीय गेंडा आणि बंगाल वाघ आढळतात.[९][१०][११] हे उद्यान आता तराई प्रदेशातील शेवटच्या उरलेल्या स्ठानांपैकी एक आहे आणि येथे ६८- पेक्षा जास्त सस्तन प्राण्यांच्या प्रजाती आहेत.[९] [१२]
लुंबिनी, भगवान बुद्धांचे जन्मस्थान रुपंदेही जिल्हा १९९७ ६६६; iii, vi (सांस्कृतिक) लुंबिनी, जिथे बौद्ध धर्माच्या संस्थापक, गौतम बुद्ध यांचा जन्म ६२३ ईसा पूर्व मध्ये झाला.[१३] लुंबिनी हे बौद्ध धर्मातील सर्वात पवित्र स्थानांपैकी एक मानले जाते.[१३] या कॉम्प्लेक्समध्ये लुंबिनी स्तंभ शिलालेख, माया देवी मंदिर आणि शाक्य टाकीचा समावेश आहे जिथे महामायाने बुद्धाला जन्म देण्यापूर्वी स्नान केले होते. [१३] [१४]

तात्पुरती यादी[संपादन]

जागतिक वारसा यादीत समाविष्ट केलेल्या स्थळांव्यतिरिक्त, सदस्य राष्ट्रे नामांकनासाठी विचारात घेतलेल्या तात्पुरत्या स्थळांची यादी ठेवू शकतात. जागतिक वारसा यादीसाठी नामांकन केवळ तेव्हाच स्वीकारले जाते जेव्हा स्थळे पूर्वी तात्पुरत्या यादीत सूचीबद्ध केली गेली असेल.[१५] २०१९ मध्ये , नेपाळने त्याच्या तात्पुरत्या यादीत १५ स्थळांची नोंद केली आहे.[३]

 
जागा प्रतिमा स्थान वर्ष सूचीबद्ध युनेस्को माहिती वर्णन
पनौतीचे सुरुवातीचे मध्ययुगीन वास्तू संकुल काभ्रेपलांचोक जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक पनौती हे रोशी नदी आणि पुण्यमती नदी या दोन पवित्र नद्यांच्या संगमावर स्थित आहे आणि असंख्य वारसा वास्तूंचे घर आहे.[१६] हिंदू आणि बौद्ध दोघेही पनौतीला एक पवित्र शहर मानतात आणि त्यात इंद्रेश्वर महादेव मंदिर आणि ब्रह्मयानी मंदिरासह अनेक वास्तू संकुल आहेत.[१६][१७][१७]
तिलौराकोट, प्राचीन शाक्य साम्राज्याचे पुरातत्व अवशेष कपिलवस्तु जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक तिलौराकोट हे प्राचीन शाक्य राज्यातील कपिलवस्तु शहराचे मुख्य बिंदू मानले जाते, जिथे गौतम बुद्धांनी त्यांच्या आयुष्याची २९ वर्षे घालवली होती.[१८][१९] ज्ञानप्राप्तीसाठी तपस्वी म्हणून जीवन जगण्यासाठी त्यांनी कपिलवस्तु येथील महाल सोडला. तिलौराकोट हे हिंदूंसाठी एक पवित्र ठिकाण आहे आणि त्या जागेवर अनेक मंदिरे आहेत.[१९]
मुस्तांगच्या मुक्तिनाथ खोऱ्यातील गुहा वास्तुकला मुस्तांग जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक मुस्तांगच्या गुहांचा वापर मूळतः दफन कक्ष म्हणून केला जात होता. ह्या लेण्या कालांतराने ध्यान कक्ष, लष्करी कक्ष किंवा लो राज्यात सामान साठवण्यासाठी वापरल्या गेल्या.[२०][२१] ह्या खोऱ्यांच्या बाजूने खोदलेल्या सुमारे १०,००० मानवनिर्मित गुहा आहेत, त्यापैकी काही हजारो वर्षे जुन्या असल्याचा अंदाज आहे.[२१]
गोरखाचा मध्ययुगीन राजवाडा संकुल गोरखा जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक गोरखा पॅलेस हा गोरखाचा राजा राम शाह याने बांधलेला १६व्या शतकातील राजवाडा आहे. पारंपारिक नेपाळी स्थापत्यशास्त्रात बांधलेले हा किल्ला, एक राजवाडा आणि मंदिर म्हणून काम करतो.[२२][२३] पृथ्वी नारायण शाहचा ह्या राजवाड्यात गोरखाचा राजा म्हणून राज्याभिषेक करण्यात आला, जो नंतर एकीकृत नेपाळचा पहिला राजा झाला. एप्रिल २०१५ मध्ये नेपाळच्या भूकंपामुळे गोरखा पॅलेसचे मोठे नुकसान झाले होते.[२२]
रामग्राम, भगवान बुद्धांचे अवशेष स्तूप परासी जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक या ठीकाणी केवळ एकमेव असे अबाधित मूळ स्तूप समाविष्ट आहे ज्यामध्ये बुद्ध संबंधित अवशेष आहे.[२४] पौराणिक कथेनुसार, मौर्य साम्राज्याचा, सम्राट अशोक यांनी इ.स.पूर्व २४९ मध्ये रामग्रामला भेट दिली, तथापि, जेव्हा त्यांनी स्तूप उघडण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा एक सर्प देव प्रकट झाला आणि त्याने तो उघडू नकोस असे सांगितले. सध्या, स्तूप उघडण्याची कोणतीही योजना नाही, आणि त्या जागेवर फक्त गवताचा ढिगारा आहे.[२५]
खोकणा, स्थानिक गाव आणि त्याचा मोहरी-तेलबियांचा औद्योगिक वारसा ललितपूर जिल्हा १९९६ सांस्कृतिक खोकणाचे वर्णन एक "जिवंत संग्रहालय" असे केले जाते कारण त्यात चौकांची व्यवस्था, पारंपारिक घरे, चैत्य, मातृदेवतेचे मंदिर आणि मोहरीचे शेत आणि त्यावर प्रक्रिया करण्याच्या ठिकाणांचा समावेश आहे.[२६][२७]आज ते मोहरीच्या तेलाच्या उत्पादनासाठी ओळखले जाते.[२८][२९]
लो मंथांगचे मध्ययुगीन मातीच्या भिंती असलेले शहर मुस्तांग जिल्हा २००८ सांस्कृतिक १४व्या शतकात लो मंथांगची स्थापना लो राज्याची राजधानी म्हणून झाली.[३०] समुद्रसपाटीपासून ३८०० मीटर उंचीवर वसलेले, हे एकेकाळी प्राचीन तिबेट-नेपाळ मीठ व्यापार मार्गाचे केंद्र होते.[३१][३२] जरी नेपाळ १९५० च्या दशकात बाह्य जगासाठी खुले करण्यात आले असले तरी, अप्पर मस्टंग हे १९९२ पर्यंत परदेशी लोकांसाठी मर्यादित होते आणि सध्या, किती पर्यटकांना भेट देण्याची परवानगी आहे यावर मर्यादा आहे.[३१][३३] त्याच्या अलिप्ततेमुळे शहराने आपली जीवनशैली जपली आहे.[३४]
वज्रयोगिनी आणि संखुचा आधीच्या वसाहती काठमांडू जिल्हा २००८ सांस्कृतिक या जागेत लिच्छवी काळातील (२रे ते ९वे शतक) सांखूची वस्ती आणि १७व्या शतकाच्या मध्यात बांधलेले वज्रयोगिनी मंदिर परिसर समाविष्ट आहे.[३५]
कीर्तिपूरची मध्ययुगीन वस्ती काठमांडू जिल्हा २००८ सांस्कृतिक या ठिकाणी चिलांचो विहार, जगत पाल विहार, बुद्ध धर्म संघ शिखर, बागभैरब मंदिर, उमामहेश्वर मंदिर, इंद्रायणी पीठ, चिटू बहेल, लोकेश्वर शिखर, बुद्ध मंदिर, छवे बहल आणि क्वे बहल या नेवार स्मारकांचा समावेश आहे.[३६]
रुरू क्षेत्राचे ऋषिकेश पल्पा जिल्हा २००८ सांस्कृतिक मुक्तिनाथ ते दामोदर कुंडा, या प्राचीन मार्ग आणि अंत्यसंस्कार स्थानांचा यात समावेश आहे.

The site includes an ancient route and cremation site between Muktinath and Damodar Kunda, the settlement of Ridi, and the entire complex.[३७]

नुवाकोट राजवाडा नूवाकोट जिल्हा २००८ सांस्कृतिक इथे नुवाकोट राजवाडा आणि भैरब मंदिरासारखी विविध मंदिरे आणि तीर्थक्षेत्रे समाविष्ट आहेत.[३८]
राम जानकी मंदिर धनूसा जिल्हा २००८ सांस्कृतिक ही जागा तटबंदीच्या घटकांसह शास्त्रीय आणि नव-शास्त्रीय रचनांनी बनलेली आहे.[३९]
तानसेनचे मध्ययुगीन शहर पल्पा जिल्हा २००८ सांस्कृतिक या ठिकाणी भैरब मंदिर, पुरणकोट दरबार, श्रीनगर दरबार (किल्ला), बनशा गोपाळ, मुकुंदेश्वर महादेव, अमर नारायण मंदिर, रण-उज्जेश्वरी भगवती मंदिर आणि तानसेन दरबार यांचा समावेश आहे.[४०]
सिंजा दरी जुमला जिल्हा २००८ सांस्कृतिक १२व्या ते १४व्या शतकातील खासा राज्याच्या राजधानीचा या ठिकाणी समावेश आहे.[४१]
दैलेखचे भुर्ती मंदिर परिसर दैलेख जिल्हा २००८ सांस्कृतिक या स्थानामध्ये पाश्चात्य मल्ल स्थापत्य शैलीतून बांधलेल्या २२ स्मारकांचा समावेश आहे.[४२]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ "The World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 27 August 2016. 21 September 2010 रोजी पाहिले.
  2. ^ "Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 1 February 2021. 3 February 2021 रोजी पाहिले.
  3. ^ a b "Nepal – Properties inscribed on the World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 29 October 2016. 6 November 2016 रोजी पाहिले.
  4. ^ "UNESCO World Heritage Centre – The Criteria for Selection". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 12 June 2016. 17 August 2018 रोजी पाहिले.
  5. ^ a b "Sagarmatha National Park". UNESCO. World Heritage Centre. Archived from the original on 18 February 2009. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  6. ^ a b "Kathmandu Valley". UNESCO. Archived from the original on 4 July 2010. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  7. ^ Moran, Kerry (1997). Nepal (इंग्रजी भाषेत). Local Colour. p. 97. ISBN 978-962-217-492-4. Archived from the original on 19 December 2021. 19 December 2021 रोजी पाहिले.
  8. ^ "Nepal's 5th Century Pashupatinath Temple Opens After Nearly 5 Months". NDTV. Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  9. ^ a b "Chitwan National Park". UNESCO. Archived from the original on 19 June 2010. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  10. ^ Royal Chitwan National Park After Twenty Years: An Assessment of Values, Threats, and Opportunities (इंग्रजी भाषेत). King Mahendra Trust for Nature Conservation. 1996. p. 17. Archived from the original on 19 December 2021. 19 December 2021 रोजी पाहिले.
  11. ^ Riley, Laura; Riley, William; Riley, Bill (2005). Nature's Strongholds: The World's Great Wildlife Reserves (इंग्रजी भाषेत). Princeton University Press. p. 241. ISBN 978-0-691-12219-9. Archived from the original on 19 December 2021. 19 December 2021 रोजी पाहिले.
  12. ^ Chitwan National Park Office (2015). "Biodiversity – Chitwan National Park". Government of Nepal Department of National Parks and Wildlife Conservation. Archived from the original on 12 August 2021. 19 December 2021 रोजी पाहिले.
  13. ^ a b c "Lumbini, the Birthplace of the Lord Buddha". UNESCO. Archived from the original on 31 July 2010. 28 May 2010 रोजी पाहिले.
  14. ^ Lohani, Mohan Prasad; Thapa, Damber Bir (1996). Nepal and the United Nations, 1956-1996 (इंग्रजी भाषेत). United Nations Association of Nepal. p. 259. Archived from the original on 19 December 2021. 19 December 2021 रोजी पाहिले.
  15. ^ "UNESCO World Heritage Centre – Tentative Lists". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 20 July 2017. 25 October 2015 रोजी पाहिले.
  16. ^ a b "The early medieval architectural complex of Panauti". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  17. ^ a b Kayastha, Vidhu Prakash. "Every day is a Heritage Day in Panauti". My Republica (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  18. ^ "Tilaurakot, the archaeological remains of ancient Shakya Kingdom". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  19. ^ a b "Tilaurakot: The ancient city of Kapilavastu". World Heritage Journeys. 2021-12-19 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  20. ^ "Cave architecture of Muktinath Valley of Mustang". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  21. ^ a b Finkel, Michael. "Sky Caves of Nepal". Archived from the original on 12 June 2013. 27 August 2013 रोजी पाहिले.
  22. ^ a b "Four years since the earthquake, Gorkha Durbar still in ruins". kathmandupost.com (English भाषेत). Archived from the original on 30 July 2020. 2021-12-19 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
  23. ^ "The medieval palace complex of Gorkha". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  24. ^ "Ramagrama, the relic stupa of Lord Buddha". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  25. ^ "Ramagrama Stupa". World Heritage Journeys. 2021-12-19 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  26. ^ "Khokana, the vernacular village and its mustard-oil seed industrial heritage". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  27. ^ Kayastha, Vidhu Prakash. "Khokana: Living museum of Nepal". My Republica (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  28. ^ Marasini, Madhavi (2020-11-19). "Survival of Khokana and its mustard fields". The Himalayan Times (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  29. ^ Bhattarai, Kamal Dev. "Khokana epitomizes how Nepal gets its development wrong". The Annapurna Express (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  30. ^ Osborne, Zoe (2019-04-06). "The 'forbidden kingdom' was hidden for centuries. Now, you can step inside". ABC News (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 12 April 2019. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  31. ^ a b "Medieval [[:साचा:Sic]] Walled City of Lo Manthang". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले. URL–wikilink conflict (सहाय्य)
  32. ^ "New roads are changing trekking in Nepal's most remote regions". Travel (इंग्रजी भाषेत). 2020-12-14. Archived from the original on 23 November 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  33. ^ "'How did it come here?': Nepal seeks to bring home lost treasures". www.aljazeera.com (इंग्रजी भाषेत). Archived from the original on 19 December 2021. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  34. ^ "A fortress in the sky, the last forbidden kingdom of Tibetan culture". Washington Post (इंग्रजी भाषेत). 2015-01-07. Archived from the original on 8 November 2020. 2021-12-19 रोजी पाहिले.
  35. ^ "Vajrayogini and early settlement of sankhu". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  36. ^ "Medieval Settlement of Kirtipur". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  37. ^ "Rishikesh Complex of Ruru Kshetra". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  38. ^ "Nuwakot Palace Complex". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  39. ^ "Ram Janaki Temple". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  40. ^ "The Medieval Town of Tansen". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  41. ^ "Sinja valley". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
  42. ^ "Bhurti Temple Complex of Dailekh". Archived from the original on 20 June 2018. 20 June 2018 रोजी पाहिले.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=नेपाळमधील_जागतिक_वारसा_स्थाने&oldid=2223275" पासून हुडकले