महादेवी

महादेवी
या अवताराची मुख्य देवता	Mother Goddess Para Brahman, the Supreme Being Supreme Goddess in Shaktism

महादेवी, हिला आदि पराशक्ती, आदिशक्ती आणि अभय शक्ती असेही संबोधले जाते. ही हिंदू धर्मातील शक्ती पंथातील सर्वोच्च देवी आहे. या परंपरेनुसार, सर्व हिंदू देवींना या एकमेव महान देवीचे स्वरूप मानले जाते, ज्याची तुलना परब्रह्म म्हणून विष्णू आणि शिव या देवतांशी केली जाते. वैष्णव तिला लक्ष्मी मानतात. शैव तिला पार्वती, दुर्गा आणि महाकाली मानतात. तर शाक्त तिला दुर्गा, त्रिपुर सुंदरी, भुवनेश्वरी आणि काली मानतात. लेखिका हेलन टी. बोर्सियर म्हणतात: "हिंदू तत्त्वज्ञानात, लक्ष्मी आणि पार्वती या दोघींना महान देवी — महादेवी — आणि शक्ती किंवा दैवी शक्ती म्हणून ओळखले जाते".

हिंदू धर्माशी निगडित लेख
हिंदू धर्म
हिंदू देवता त्रिमूर्ती ब्रह्मदेव · विष्णू · महेश इतर हिंदू देवता सरस्वती · लक्ष्मी · पार्वती · दुर्गा गणेश  · दत्त · राम · कृष्ण मारूती · इंद्र · अग्नी · वरूण · वायू
हिंदू तत्त्वज्ञान संज्ञा ओम · ईश्वर · आत्मा · माया · कर्म · संसार पुरूषार्थ धर्म · अर्थ · काम · मोक्ष निर्वाण
हिंदू धर्मग्रंथ वेद ऋग्वेद · यजुर्वेद · सामवेद · अथर्ववेद वेद-विभाग संहिता · आरण्यक · उपनिषद उपवेद आयुर्वेद · धनुर्वेद · गंधर्ववेद · स्थापत्यवेद पुराण ब्रह्मपुराण · वैष्णवपुराण · शैवपुराण इतर रामायण · महाभारत · भगवद्‌गीता
प्रथा उपासना पूजा · जप · भजन · तप · ध्यान · यज्ञ · होम हवन · नैवेद्य · तीर्थयात्रा · मंदीर · मूर्ति · भक्ती संस्कारविधी (सोळा संस्कार) गर्भाधान · पुंसवन · अनवलोभन · सीमंतोन्नयन · जातकर्म · नामकरण · सूर्यावलोकन · निष्क्रमण · अन्नप्राशन · वर्धापन · चूडाकर्म · अक्षरारंभ · उपनयन · समावर्तन · विवाह · अंत्येष्टी हिंदू सण (विस्तृत माहिती) नवरात्र · दसरा · दिवाळी · महाशिवरात्र · होळी · कुंभमेळा · बिहू · बैसाखी · गणेश चतुर्थी · ओणम · गुढी पाडवा · रामनवमी · जन्माष्टमी · रक्षाबंधन · मकरसंक्रांत

वैष्णव

समृद्धीची देवी, लक्ष्मी

देवी लक्ष्मीला वैष्णव परंपरेत महादेवी म्हणून पूजले जाते. तिला हजारो नावे आहेत आणि तिच्यात अनेक शक्ती आहेत. गरुड पुराण, भागवत पुराण आणि लक्ष्मी तंत्र यांसारख्या विविध ग्रंथांमध्ये लक्ष्मीचा महादेवी असा उल्लेख आहे.

सप्तशतीनुसार, लक्ष्मीची प्रतिमात्मक वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत: "तिच्याकडे असलेल्या १८ हातात ती जपमाळ, कुऱ्हाडी, गदा, बाण, वज्र, कमळ, घागर, काठी, शक्ती, तलवार, ढाल, शंख, घंटा, मद्य-कप, त्रिशूल, फंदा, चक्र आणि डिस्कस आहेत" लक्ष्मीला प्रकृती, परिपूर्ण सृष्टी म्हणून पूजले जाते. स्वावलंबी, स्वयंपूर्ण निसर्ग. तिला माया, आनंददायक भ्रम, स्वप्नासारखी दिव्यत्वाची अभिव्यक्ती म्हणून पूजली जाते जी जीवनाला समजण्यायोग्य बनवते, म्हणूनच जगण्यास योग्य आहे. ती खरी शक्ती, ऊर्जा, अमर्याद आणि विपुल आहे.

इच्छारूपां भगवतस्सच्चिदानन्दरूपिणीम् । सर्वज्ञां सर्वजननी विष्णुवक्षस्स्थलालयाम् । दयालुमनिशं ध्यायेत्सुखसिद्धिस्वरूपिणीम् ॥

मी नेहमी त्या देवीचे ध्यान करतो जिच्याकडे सुख आणि मोक्षाचे स्वरूप आहे.

भगवंताला प्रिय असलेले ते रूप जो धारण करतो, जे दिव्य आनंदाचे स्वरूप आहे, ज्याला सर्व काही माहित आहे, कोण सर्वांची आई आहे,

जो भगवान विष्णूच्या छातीवर राहतो आणि जो अत्यंत दयाळू आहे.

— महर्षी व्यास, लक्ष्मी सहस्रनाम स्तोत्रम्

शैव धर्म

शिव पुराणात असे म्हणले आहे की आदि पराशक्ती हा भगवान शिवाच्या डाव्या अर्ध्या भागातून परम प्रकृतीच्या रूपात भौतिक स्वरुपात अवतरला होता. ब्रह्मांडाच्या आरंभी परब्रह्म. लिंग पुराणात असे म्हणले आहे की आदिशक्ती प्रत्येक ब्रह्मांडातील प्रत्येक पार्वती आणि शिव यांच्या मिलनातून जीवनाची उत्क्रांती घडवून आणते.

शक्ती धर्म

दुर्गा म्हणून आदिशक्ती

शाक्तांनी देवी ही सर्व अस्तित्वाची सर्वोच्च, अंतिम, शाश्वत वास्तविकता किंवा हिंदू धर्माच्या ब्रह्मदेवाच्या संकल्पनेसारखीच कल्पना केली आहे. तिला एकाच वेळी सर्व सृष्टीचा स्रोत मानला जातो. तिचे मूर्त स्वरूप आणि उर्जा जी त्याला सजीव करते आणि नियंत्रित करते आणि ज्यामध्ये सर्व काही शेवटी मिसळते. तिने स्वतःला शिवरूपात पुरुषरूपात प्रकट केले आहे. तिच्यात अर्धा शिव आहे.