इंडियन प्रीमियर लीग

भारतीय प्रीमियर लीग
भारतीय प्रीमियर लीगचा लोगो
देश	भारत
आयोजक	बीसीसीआय
प्रकार	२०-२० सामने
प्रथम	२००८
शेवटची	२०२१
स्पर्धा प्रकार	दुहेरी साखळी सामने आणि बाद फेरी
संघ	८
सद्य विजेता	चेन्नई सुपर किंग्ज (४ वेळा)
यशस्वी संघ	मुंबई इंडियन्स (५ वेळा)
पात्रता	२०-२० चॅंपियन्स लीग
सर्वाधिक धावा	विराट कोहली (5८७८) रॉयल चॅलेंजर्स बंगलोर
सर्वाधिक बळी	लसिथ मलिंगा (१७०) मुंबई
संकेतस्थळ	www.iplt20.com
२०२१ इंडियन प्रीमियर लीग

माहिती

इंडियन प्रिमिअर लीग (आय.पी.एल) ही भारतातील ट्वेंटी-ट्वेंटी क्रिकेट विजेतेपदासाठीची साखळी स्पर्धा आहे. भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाने (बीसीसीआय) तिचा प्रारंभ केला. तिचे मुख्यालय मुंबईत आहे. बीसीसीआयचे उपाध्यक्ष राजीव शुक्ला हे या साखळी स्पर्धेचे चेअरमन आणि कमिशनर या नात्याने स्पर्धेचे पर्यवेक्षण करतात सन २००८ मध्ये पहिल्यांदा ही स्पर्धा घेण्यात आली. राजस्थान रॉयल्स या संघाने आय.पी.एल.चे पहिले विजेतेपद पटकावले. २०१२ मध्ये खेळवल्या गेलेल्या या स्पर्धेत नऊ संघांनी सहभाग घेतला. या संघांमध्ये जगभरातील खेळाडू सहभागी झाले.

सामने

{{Main|२००८ भारतीय प्रीमियर लीग|२००९ भारतीय प्रीमियर लीग|२०१० भारतीय प्रीमियर लीग|२०११ भारतीय प्रीमियर लीग|२० भारतीय प्रीमियर लीग

सत्रानुसार आयपीएलचा निकाल

सत्र	अंतिम सामना			अंतिम सामन्याचे स्थळ	संघांची संख्या	सत्रातील सर्वोत्तम खेळाडू
	विजेता	विजयातील फरक	उपविजेता
२००८	राजस्थान रॉयल्स १६४/७ (२० षटके)	३ गडी राखून जिंकले (धावसंख्या)	चेन्नई सुपर किंग्ज १६३/५ (२० षटके)	डी.वाय. पाटील स्टेडियम, नवी मुंबई	8	शेन वॉटसन (राजस्थान रॉयल्स)
२००९	Deccan Chargers 143/6 (20 overs)	Won by 6 runs (Scorecard)	Royal Challengers Bangalore 137/9 (20 overs)	Wanderers Stadium, Johannesburg (South Africa)	8	Adam Gilchrist (Deccan Chargers)
2010 Details	Chennai Super Kings 168/5 (20 overs)	Won by 22 runs (Scorecard)	Mumbai Indians 146/9 (20 overs)	DY Patil Stadium, Navi Mumbai	8	Sachin Tendulkar (Mumbai Indians)
2011 Details	Chennai Super Kings 205/5 (20 overs)	Won by 58 runs (Scorecard)	Royal Challengers Bangalore 147/8 (20 overs)	M. A. Chidambaram Stadium, Chennai	10	Chris Gayle (Royal Challengers Bangalore)
2012 Details	Kolkata Knight Riders 192/5 (19.4 overs)	Won by 5 wickets (Scorecard)	Chennai Super Kings 190/3 (20 overs)	M. A. Chidambaram Stadium, Chennai	9	Sunil Narine (Kolkata Knight Riders)
2013 Details	Mumbai Indians 148/9 (20 overs)	Won by 23 runs (Scorecard)	Chennai Super Kings 125/9 (20 overs)	Eden Gardens, Kolkata	9	Shane Watson (Rajasthan Royals)
2014 Details	Kolkata Knight Riders 200/7 (19.3 overs)	Won by 3 wickets (Scorecard)	Kings XI Punjab 199/4 (20 overs)	M. Chinnaswamy Stadium, Bengaluru	8	Glenn Maxwell (Kings XI Punjab)
2015 Details	Mumbai Indians 202/5 (20 overs)	Won by 41 runs (Scorecard)	Chennai Super Kings 161/8 (20 overs)	Eden Gardens, Kolkata	8	Andre Russell (Kolkata Knight Riders)
2016 Details	Sunrisers Hyderabad 208/7 (20 overs)	Won by 8 runs (Scorecard)	Royal Challengers Bangalore 200/7 (20 overs)	M. Chinnaswamy Stadium, Bengaluru	8	Virat Kohli (Royal Challengers Bangalore)
2017 Details	Mumbai Indians 129/8 (20 overs)	Won by 1 run (Scorecard)	Rising Pune Supergiant 128/6 (20 overs)	Rajiv Gandhi International Cricket Stadium, Hyderabad	8	Ben Stokes (Rising Pune Supergiant)
2018 Details	Chennai Super Kings 181/2 (18.3 overs)	Won by 8 wickets (Scorecard)	Sunrisers Hyderabad 178/6 (20 overs)	Wankhede Stadium, Mumbai	8	Sunil Narine (Kolkata Knight Riders)
2019 Details	Mumbai Indians 149/8 (20 overs)	Won by 1 run (Scorecard)	Chennai Super Kings 148/7 (20 overs)	Rajiv Gandhi International Cricket Stadium, Hyderabad	8	Andre Russell (Kolkata Knight Riders)
2020 Details	Mumbai Indians 157/5 (18.4 overs)	Won by 5 wickets (Scorecard)	Delhi Capitals 156/7 (20 overs)	Dubai International Cricket Stadium, Dubai	8	Jofra Archer (Rajasthan Royals)

संघांची कामगिरी

सत्र (संघांची संख्या)(S	२००८ (8)	२००९ (8)	२०१० (8)	2011 (10)	2012 (9)	2013 (9)	2014 (8)	2015 (8)	2016 (8)	2017 (8)	2018 (8)	2019 (8)	2020 (8)
यजमान देश
राजस्थान रॉयल्स	1st	6th	7th	6th	7th	3rd	5th	4th	Suspended		4th	7th	8th
चेन्नई सुपर किंग्स	2nd	SF	1st	1st	2nd	2nd	3rd	2nd	Suspended		1st	2nd	7th
कोलकाता नाइट रायडर्स	6th	8th	6th	4th	1st	7th	1st	5th	4th	3rd	3rd	5th	5th
मुंबई इंडियन्स	5th	7th	2nd	3rd	4th	1st	4th	1st	5th	1st	5th	1st	1st
दिल्ली कॅपिटल्स	SF	SF	5th	10th	3rd	9th	8th	7th	6th	6th	8th	3rd	2nd
किंग्स XI पंजाब	SF	5th	8th	5th	6th	6th	2nd	8th	8th	5th	7th	6th	6th
रॉयल चॅलेंजर्स बंगलोर	7th	2nd	3rd	2nd	5th	5th	7th	3rd	2nd	8th	6th	8th	4th
सनरायझर्स हैदराबाद	संघ अस्तित्वात नव्हता					4th	6th	6th	1st	4th	2nd	4th	3rd
डेक्कन चार्जर्स†	8th	1st	4th	7th	8th	Team defunct
पुणे वॉरियर्स इंडिया†	संघ अस्तित्वात नव्हता			9th	9th	8th	Team defunct
कोची टस्कर्स केरळ†	संघ अस्तित्वात नव्हता			8th	Team defunct
रायझिंग पुणे सुपरजायंट†	संघ अस्तित्वात नव्हता								7th	2nd	Team defunct
गुजरात लायन्स†	संघ अस्तित्वात नव्हता								3rd	7th	Team defunct

^† No longer exists.

दूरचित्रवाणी करार

दूरचित्रवाहिनी	प्रादेशिक विभाग	माहिती
सोनी वाहिनी/वर्ल्ड स्पोर्ट्‌स ग्रुप	विश्व हक्क, भारत	१० वर्ष, USD 1.026 Billion
नेटवर्क टेन	ऑस्ट्रेलिया	५ वर्ष, १०-१५ दशलक्ष ऑस्ट्रेलियन डॉलर .
सेटंटा स्पोर्ट्‌स	इंग्लंड आणि आयर्लंड	५ वर्ष
अरब डिजिटल डिस्ट्रीब्युशन	मध्य-पूर्वेतील देशांमध्ये प्रसारणाचे हक्क अरब डिजिटल डिस्ट्रीब्युशनच्या एआरटी प्राइम स्पोर्ट वाहिनी कडे आहेत. ही वाहिनी पुढील देशांमध्ये प्रसारण करेल: संयुक्त अरब अमिराती, बहारीन, इराण, इराक, जॉर्डन, कुवेत, लेबेनॉन, ओमान, कतार, पॅलेस्टाइन, सौदी अरेबिया, सीरिया, तुर्कस्तान, अल्जीरिया, मोरोक्को, ट्यूनिशिया, इजिप्त, सुदान आणि लीबिया.	१० वर्ष.
विलो टीवी	उत्तर अमेरिकेत दूरदर्शन, रेडियो, ब्रॉड-बॅन्ड तसेच इंटरनेट प्रसारणाचे हक्क.	५ वर्ष
सुपरस्पोर्ट्‌स	दक्षिण आफ्रिका
जीइओ सुपर	पाकिस्तान
एटीएन/सीबीएन	कॅनडा

after that 2018-2019 star sport network deal of brodcast india and globaly to Rs. 6138.1 crore.

संघ

फ्रॅंचाईजी	मालक	किंमत (USD)
मुंबई इंडियंन्स	मुकेश अंबानी and रिलायन्स इंडस्ट्रीज लिमिटेड	$111.9 million
बंगलोर रॉयल चॅलेंजर्स	डॉ. विजय मल्ल्या and यू.बी. समूह	$111.6 million
डेक्कन चार्जर्स	डेक्कन क्रॉनिकल	$107 million
चेन्नई सुपर किंग्ज	इंडिया सिमेंट आणि एन. श्रीनिवासन	$91 million
दिल्ली डेअरडेव्हिल्स	जी.एम.आर. होल्डिंग्स	$84 million
किंग्स XI पंजाब	प्रीती झिंटा, नेस वाडिया, करन पॉल (अपीजे सुरेंद्र समूह) आणि मोहित बर्मन (डाबर)	$76 million
कोलकाता नाईट रायडर्स	शाहरुख खान, जुही चावला आणि जय मेहता	$75.09 million
राजस्थान रॉयल्स	इमर्जिंग मीडिया: (मनोज बडाळे, लाचलन म्युड्रॉक आणि सुरेश चेलाराम)	$67 million

खेळाडू करार

फेब्रुवारी २० २००८ रोजी खेळाडूंचा लिलाव करण्यात आला. राहुल द्रविड, सचिन तेंडुलकर, सौरभ गांगुली, युवराजसिंग आणि वीरेंद्र सेहवाग यांना आयकॉन खेळाडूचे पद देण्यात आले.

नियम

एखादा संघाला खेळाडू समाविष्ट करण्यासाठी पाच मार्ग आहेत.

१. वार्षिक खेळाडू लिलावातून

२. इतर संघातील भारतीय खेळाडूंना 'विकत' घेऊन.

३. कोणत्याही संघात नसलेल्या खेळाडूंना कंत्राट देऊन.

४. इतर संघांशी खेळाडूंची अदलाबदल करून.

५. असलेल्या एखाद्या खेळाडूच्या बदली इतर खेळाडू घेऊन.

प्रत्येक खेळाडूचा व्यवहार त्याच्या संमतीने हा ठरवलेल्या व्यापारी चौकटीत केला जाऊ शकतो. संघमालकला जुन्या व नवीन करारातील फरक द्यावा लागेल. जर नवीन करार हा पूर्वीच्या करारापेक्षा कमी किमतीचा असेल तर पूर्वीच्या संघमालक व खेळाडू हे फरक सोसतात.

संघाच्या बांधणीसाठीचे काही नियम असे आहेत:

• संघात किमान १६ खेळाडू आणि एक संघ फिजियो व एक संघ प्रशिक्षक असणे आवश्यक आहे.
• संघात ८ पेक्षा जास्त परदेशी खेळाडू व खेळताना ४ पेक्षा जास्त परदेशी खेळाडू खेळवले जाऊ नयेत.

२००९ पासून परदेशी खेळाडूंची संख्यामर्यादा १० करण्यात आली आहे.

• प्रत्येक संघात किमान ८ स्थानिक खेळाडू असणे बंधनकारक आहे.
• प्रत्येक संघामध्ये खालील २२ भारतीय संघांतील किमान २ खेळाडू असावेत.

राहुल द्रविड, सचिन तेंडुलकर, सौरव गांगुली, युवराजसिंग आणि वीरेंद्र सेहवाग यांना आयकॉन खेळाडूचे पद देण्यात आले. खेळाडूंच्या लिलावाकरिता संघाला५ दशलक्ष डॉलरचे बंधन घालण्यात आले. २२ वर्षाखालील किमान वार्षिक मानधन $२०००० निश्चित करण्यात आले, तर बाकीच्यांना $५०००० निश्चित करण्यात आले. आयकॉन खेळाडूंना त्या-त्या संघात सर्वांत महाग बोली लागलेल्या खेळाडूंपेक्षा १५% अधिक रक्कम द्यावी लागेल.

स्पर्धेचे नियम असे आहेत. here.

संघांची कमाई

इंडियन प्रीमियर लीगचे पहिले पर्व १ जून २००८ ला संपले, पहिल्या पर्वात भरमसाठ भांडवली गुंतवणूक असल्याने, संघ फायद्यात असतील असे कोणालाही वाटले नव्हते. खालील सारणीत दाखवल्याप्रमाणे फायदा-तोटा आहे.

संघ	मिळकत	खर्च	नफा/तोटा (Rs. करोड)
मुंबई इंडियन्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 20 क. तिकीट विक्री - 14 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 69	अ.संघ फीज - 45 ब.संघ खर्च- 20 क.प्रचार आणि संचालन - 20 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 85	तोटा - 16(To be profitable in season 2)
[[]]	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 0 क. तिकीट विक्री - 10 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 45	अ.संघ फीज - 48 ब.संघ खर्च - 22 क.प्रचार आणि संचालन - 18 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 88	तोटा - 43
डेक्कन चार्जर्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 17 ; क. तिकीट विक्री - 12 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 64	अ.संघ फीज - 45 ब.संघ खर्च - 24 क.प्रचार आणि संचालन- 13 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 82	तोटा - 18
चेन्नई सुपर किंग्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 25 क. तिकीट विक्री - 12.8 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 72.8	अ.संघ फीज - 36 ब.संघ खर्च - 24 क.प्रचार आणि संचालन - 13 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 73	तोटा - 0.2(To be profitable in season 2)
दिल्ली डेरडेव्हिल्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 20 क. तिकीट विक्री - 15.4 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 70.4	अ.संघ फीज - 34 ब.संघ खर्च - 23 क.प्रचार आणि संचालन - 20 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 77	तोटा - 6.6(To be profitable in season 2)
किंग्स XI पंजाब	अ. प्रक्षेपण अधिकार- 35 ब. संघ प्रायोजक - 22 क. तिकीट विक्री - 9 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 66	अ.संघ फीज - 30.4 ब.संघ खर्च - 25 क.प्रचार आणि संचालन - 13 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 68.4	तोटा - 2.4(To be profitable in season 2)
कोलकाता नाईट रायडर्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 34 क. तिकीट विक्री - 20 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 89	अ.संघ फीज - 31 ब.संघ खर्च - 25 क.प्रचार आणि संचालन - 20 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 76	नफा - 13
राजस्थान रॉयल्स	अ. प्रक्षेपण अधिकार - 35 ब. संघ प्रायोजक - 16 क. तिकीट विक्री - 8 एकूण मिळकत(अ+ब+क) - 59	अ.संघ फीज - 27 ब.संघ खर्च - 13 क.प्रचार आणि संचालन - 13 एकूण खर्च(अ+ब+क) - 53	नफा - 6

• सर्व आकडे कोटीमध्ये आहेत. (1 कोटी = 10,000,000)

Source: Refer 16 in reference section

==हेसुद्धा पहा== in 2019 delhi teams name changed as delhi capitals. Delhi and chennai qualify in ipl 2019 season.

बाह्य दुवे

• Official Indian Premier League Site
• League Cricket Coverage in India - IPL and ICL
• cricket20 Coverage of the IPL