ओडिशाचे मुख्यमंत्री

ओडिशाचे मुख्यमंत्री ; ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ; Chief Minister of The State of Odisha
	ओडिशाची राजमुद्रा
	भारतीय ध्वजचिन्ह
	विद्यमान; मोहन चरण माझी; (भारतीय जनता पक्ष); १२ जून २०२४ पासून
शैली	राज्यसरकार प्रमुख
सदस्यता	ओडिशा विधानसभा
वरिष्ठ अधिकारी	ओडिशाचे राज्यपाल
नियुक्ती कर्ता	ओडिशाचे राज्यपाल
कालावधी	५ वर्ष
पूर्वाधिकारी	ओरिसाचे पंतप्रधान
निर्मिती	१५ ऑगस्ट १९४७
पहिले पदधारक	हरेकृष्ण महताब

ओडिशा या भारतीय राज्याचे मुख्यमंत्री हे ओडिशा सरकारचे प्रमुख आहेत. भारतीय राज्यघटनेनुसार, राज्यपाल हे राज्याचे न्यायमूर्ती प्रमुख आहेत, परंतु वास्तविक कार्यकारी अधिकार मुख्यमंत्र्यांकडे आहे. ओडिशा विधानसभेच्या निवडणुकांनंतर, राज्यपाल सहसा बहुमत असलेल्या पक्षाला (किंवा युती) सरकार स्थापन करण्यासाठी आमंत्रित करतात. राज्यपाल मुख्यमंत्र्यांची नियुक्ती करतात, ज्यांचे मंत्री परिषद एकत्रितपणे विधानसभेला जबाबदार असते. त्यांना विधानसभेचा विश्वास आहे हे पाहता मुख्यमंत्रिपदाचा कार्यकाळ हा पाच वर्षांचा असतो आणि त्याला मुदतीची मर्यादा नसते. ^[१]

१ एप्रिल १९३६ रोजी ओरिसा प्रांताची निर्मिती झाली. या प्रांतावर परळखेमुंडीचा राजा महाराजा कृष्णचंद्र गजपती नारायण देव यांचे नियंत्रण होते. त्यांनी जुलै १९३७ पर्यंत येथे राज्य केले. त्यानंतर अखिल भारतीय काँग्रेस पक्षाचे नेते विश्वनाथ दास यांनी आणखी दोन वर्षांसाठी पदभार स्वीकारला. १९४६ मध्ये शेवटी डॉ. हरेकृष्ण महाताब यांच्याकडे सोपवण्यापूर्वी राजाने पुन्हा ताबा घेतला.

भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर आणि राज्यघटना लागू झाल्यानंतर राज्याने लोकशाहीच्या तत्त्वांनुसार काम सुरू केले. पहिल्या निवडणुकीपर्यंत डॉ. हरेकृष्ण महाताब हे ओडिशाचे मुख्यमंत्री राहिले आणि नंतर ते नबकृष्ण चौधरी यांनी घेतले. १९४६ पासून ओडिशाच्या मुख्यमंत्र्यांची यादी येथे आहे. १९४६ पासून ओडिशाचे १४ मुख्यमंत्री झाले. २००० पासून सेवा करत असलेले, बिजू जनता दलाचे नवीन पटनायक हे विद्यमान मुख्यमंत्री आहेत, आणि ओडिशाच्या इतिहासातील सर्वात जास्त काळ सेवा देणारे मुख्यमंत्री आहेत.

ओरिसाचे पंतप्रधान

क्र.	नाव	कार्यकाळ			पक्ष	विधानसभा
१	कृष्ण चंद्र गजपती	१ एप्रिल १९३७	१९ जुलै १९३७	१०९ दिवस	अपक्ष	पहिली स्वतंत्र पूर्व विधानसभा (१९३७-१९४५)
२	बिश्वनाथ दास	१९ जुलै १९३७	६ नोव्हेंबर १९३९	२ वर्षे, १०८ दिवस	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
(१)	कृष्ण चंद्र गजपती	२४ नोव्हेंबर १९४१	३० जून १९४४	२ वर्षे, २१३ दिवस	अपक्ष
३	हरेकृष्ण महताब	२३ एप्रिल १९४६	१५ ऑगस्ट १९४७	१ वर्ष, ११४ दिवस	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस	दुसरी स्वतंत्र पूर्व विधानसभा (१९४६-१९५२)

ओडिशाचे मुख्यमंत्री

क्र.	नाव	मतदारसंघ	कार्यकाळ			विधानसभा (निवडणूक)	पक्ष ^[a]
१	हरेकृष्ण महताब	पूर्व भद्रक	१५ ऑगस्ट १९४७	१२ मे १९५०	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000270.000000२७० दिवस	दुसरी स्वतंत्र पूर्व विधानसभा (१९४६-१९५२)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
२	नबकृष्ण चौधरी	बरचना	१२ मे १९५०	२० फेब्रुवारी १९५२	&0000000000000006.000000६ वर्षे, &0000000000000160.000000१६० दिवस	दुसरी स्वतंत्र पूर्व विधानसभा (१९४६-१९५२)
२	नबकृष्ण चौधरी	बरचना	२० फेब्रुवारी १९५२	१९ ऑक्टोबर १९५६		१ ली (१९५२-५७) (१९५२ निवडणूक)
(१)	हरेकृष्ण महताब	सोरो	१९ ऑक्टोबर १९५६	२५ फेब्रुवारी १९६१	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000129.000000१२९ दिवस	१ ली (१९५२-५७) (१९५२ निवडणूक)
(१)	हरेकृष्ण महताब	सोरो	६ एप्रिल १९५७	२५ फेब्रुवारी १९६१		२ री (१९५७-६१) (१९५७ निवडणूक)
–	रिक्त ^[b]^[२] (राष्ट्रपती राजवट)	-	25 February 1961	23 June 1961			-
३	बिजू पटनायक	Choudwar	23 June 1961	2 October 1963	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000101.000000१०१ दिवस	3rd (1961-1967) (1961 election)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
४	बिरेन मित्रा	कटक शहर	2 October 1963	21 February 1965	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000142.000000१४२ दिवस
५	सदाशिव त्रिपाठी	Omerkote	21 February 1965	8 March 1967	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000015.000000१५ दिवस
६	राजेंद्र नारायण सिंह देव	Bolangir	8 March 1967	9 January 1971	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000307.000000३०७ दिवस	4th (1967-1971) (1967 election)	स्वतंत्र पक्ष
–	रिक्त ^[b] (राष्ट्रपती राजवट)	-	11 January 1971	3 April 1971			-
७	बिश्वनाथ दास	Rourkela	3 April 1971	14 June 1972	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000072.000000७२ दिवस	5th (1971-1973) (1971 election)	अपक्ष
८	नंदिनी सत्पथी	कटक	14 June 1972	3 March 1973	० वर्षे, &0000000000000262.000000२६२ दिवस	5th (1971-1973) (1971 election)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
–	रिक्त ^[b] (राष्ट्रपती राजवट)	-	3 March 1973	6 March 1974			-
(८)	नंदिनी सत्पथी	Dhenkanal	6 March 1974	16 December 1976	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000285.000000२८५ दिवस	6th (1974-1977) (1974 election)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
–	रिक्त ^[b] (राष्ट्रपती राजवट)	-	16 December 1976	29 December 1976	० वर्षे, &0000000000000013.000000१३ दिवस		-
९	बिनायक आचार्य	Berhampur	29 December 1976	30 April 1977	० वर्षे, &0000000000000122.000000१२२ दिवस		भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
–	रिक्त ^[b] (राष्ट्रपती राजवट)	-	30 April 1977	26 June 1977			-
१०	नीलमणी राउत्रे	Basudevpur	26 June 1977	17 February 1980	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000236.000000२३६ दिवस	7th (1977-1980) (1977 election)	जनता पक्ष
–	रिक्त ^[b] (राष्ट्रपती राजवट)	-	17 February 1980	9 June 1980	० वर्षे, &0000000000000113.000000११३ दिवस	-	-
११	जानकी बल्लभ पटनाईक	Athagarh	9 June 1980	10 March 1985	&0000000000000009.000000९ वर्षे, &0000000000000181.000000१८१ दिवस	8th (1980 election) (1980-1985)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
११	जानकी बल्लभ पटनाईक	Athagarh	10 March 1985	7 December 1989		9th (1985-1990) (1985 election)
१२	हेमानंद बिस्वाल	Laikera	7 December 1989	5 March 1990	० वर्षे, &0000000000000088.000000८८ दिवस	9th (1985-1990) (1985 election)
(३)	बिजू पटनायक	भुवनेश्वर	5 March 1990	15 March 1995	&0000000000000005.000000५ वर्षे, &0000000000000010.000000१० दिवस	10th (1990-1995) (1990 election)	जनता दल
(११)	जानकी बल्लभ पटनाईक	Begunia	15 March 1995	17 February 1999	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000339.000000३३९ दिवस	11th (1995-2000) (1995 election)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
१३	गिरीधर गामांग	Laxmipur	17 February 1999	6 December 1999	० वर्षे, &0000000000000292.000000२९२ दिवस
(१२)	हेमानंद बिस्वाल	Laikera	6 December 1999	5 March 2000	० वर्षे, &0000000000000090.000000९० दिवस
१४	नवीन पटनायक	हिंजली	५ मार्च २०००	१६ मे २००४	&0000000000000024.000000२४ वर्षे, &0000000000000098.000000९८ दिवस	१२वे (२०००-२००४) (२००० निवडणूक)	बिजू जनता दल
			16 May 2004	21 May 2009		13th (2004-2009) (2004 election)
			21 May 2009	21 May 2014		14th (2009-2014) (2009 election)
			21 May 2014	29 May 2019		15th (2014-2019) (२०१४ निवडणूक)
			29 May 2019	१२ जून २०२४		16th (2019-2024) (2019 election)
१५	मोहन चरण माझी	केंदूझार	१२ जून २०२४	पदस्थ	० वर्षे, &0000000000000191.000000१९१ दिवस	१७ वी (२०२४ निवडणूक)	भारतीय जनता पक्ष

^ इथे फक्त मुख्यमंत्र्यांच्या पक्षाची नावे आहेत. ते ज्या राज्य सरकारचे नेतृत्व करतात ते अनेक पक्ष आणि अपक्षांची जटिल युती असू शकते; हे येथे सूचीबद्ध नाहीत.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f जेव्हा एखाद्या राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू होते, तेव्हा तिची मंत्री परिषद विसर्जित होते. त्यामुळे मुख्यमंत्री पद रिक्त होते. काही वेळा विधानसभाही बरखास्त होते.

संदर्भ

^ Durga Das Basu. Introduction to the Constitution of India. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. आयएसबीएन 978-81-8038-559-9. Note: although the text talks about Indian state governments in general, it applies for the specific case of Odisha as well.
^ Amberish K. Diwanji. "A dummy's guide to President's rule". Rediff.com. 15 March 2005. Retrieved on 3 March 2013.

[2] इथे फक्त मुख्यमंत्र्यांच्या पक्षाची नावे आहेत. ते ज्या राज्य सरकारचे नेतृत्व करतात ते अनेक पक्ष आणि अपक्षांची जटिल युती असू शकते; हे येथे सूचीबद्ध नाहीत.

[PR-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f जेव्हा एखाद्या राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू होते, तेव्हा तिची मंत्री परिषद विसर्जित होते. त्यामुळे मुख्यमंत्री पद रिक्त होते. काही वेळा विधानसभाही बरखास्त होते.

[term1-1] Durga Das Basu. Introduction to the Constitution of India. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. आयएसबीएन 978-81-8038-559-9. Note: although the text talks about Indian state governments in general, it applies for the specific case of Odisha as well.

[4] Amberish K. Diwanji. "A dummy's guide to President's rule". Rediff.com. 15 March 2005. Retrieved on 3 March 2013.

[१]

[a]

[b]

[२]