भारतातील राजकीय पक्ष

१५ मार्च २०१९ रोजी, भारतीय निवडणूक आयोगाने जाहीर केलेल्या राजकीय पक्षांच्या यादीनुसार भारतामध्ये एकूण २,३३४ राजकीय पक्ष असून, त्यापैकी ८ राष्ट्रीय पक्ष, २६ राज्यस्तरीय पक्ष आणि इतर २,३०१ नोंदणीकृत पक्ष आहेत. यापैकी महाराष्ट्रात एकूण १४५ नोंदणीकृत पक्ष आणि २ राज्यस्तरीय (मनसे व शिवसेना) पक्ष आहेत.

भारतात २३३४ रजिस्टर्ड राजकीय पक्ष आहेत. दर महिन्याला काही पक्ष नव्याने निघतात तर काही बंद पडतात. काँग्रेस, तृणमूल काँग्रेस, राष्ट्रीय काँग्रेस, बहुजन समाज पक्ष, भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष, भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी) व भारतीय जनता पक्ष असे फक्त सात राजकीय पक्ष अखिल भारतीय स्तरावर मान्यताप्राप्त आहेत. जनता दल युनायटेड, अण्णाद्रमुक, द्रविड मुन्नेत्र कळ्हम, शिवसेना यांसारखे एकूण ५१ राजकीय पक्षांना त्यांच्या त्यांच्या राज्यात मान्यता आहे.

मान्यता नसलेल्या राजकीय पक्षांची संख्या हरियाणा राज्यात ६७, पंजाबमध्ये ५७, मध्य प्रदेशात ४८, आणि गुजराथमध्ये ४७ आहे.

राष्ट्रीय पक्ष

मान्यताप्राप्त राष्ट्रीय पक्षांची यादी

क्रमांक	निवडणूक चिन्ह	ध्वज	पक्ष	संक्षेप	वर्ष	पक्ष नेता
1.		A flag with a green, white and orange horizontal stripe, and a palm-facing hand in the center	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस	INC (काँ)	१८८५	सोनिया गांधी
२.			बहुजन समाज पक्ष	BSP (बसप/बसपा)	१९९८	मायावती
३.			भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष	CPI (भाकप)	१९२५[B]	सुरवरम सुधाकर रेड्डी
४.			भारतीय जनता पक्ष	BJP (भाजप’भाजपा)	१९८०	JP Nadda
५.			मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष	CPI (M) (मार्क्सवादी)	१९९६	प्रकाश कारत
६.			राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष	NCP (राष्ट्रवादी)	१९९९	शरद पवार

राज्यस्तरीय पक्ष

ह्या लेखाचा/विभागाचा इंग्रजी किंवा अमराठी भाषेतून मराठी भाषेत भाषांतर करावयाचे बाकी आहे. अनुवाद करण्यास आपलाही सहयोग हवा आहे. ऑनलाईन शब्दकोश आणि इतर सहाय्या करिता भाषांतर प्रकल्पास भेट द्या. कृपया, पुढील भाषांतर संकेतांचे पालन आवर्जून करा. विकिपीडिया:शीर्षकलेखन संकेत अनुसार काही अपवाद वगळता लेख शीर्षके मराठीतच असणे अभिप्रेत आहे. एकूण लेख संख्येच्या अंदाजे २% पेक्षा अधिक लेख भाषांतर प्रतिक्षेत (इंग्रजी मसुद्याच्या स्वरूपात) असू नयेत असा संकेत आहे. स्वतःच्या संपादन संख्येच्या २% पेक्षा अधिक लेखात मसुदे परभाषेत चिटकवू नयेत.

मान्यताप्राप्त राज्यस्तरीय किंवा प्रादेशिक पक्षांची यादी

Symbol	Name	Acronym	Year	Party leader	States
	ऑल झारखंड स्टुडंट्स युनियन			माहतो, सुदेशसुदेश माहतो	झारखंड
	अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम	अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम	१९७२	जे. जयललिता	तमिळनाडू, पुदुचेरी
	फॉरवर्ड ब्लॉक	एआयएफबी	१९३९	बिस्वास, देबब्रतादेबब्रता बिस्वास	पश्चिम बंगाल
	तृणमुल काँग्रेस	एआयटीसी	१९९८	बॅनरजी, ममताममता बॅनरजी	अरुणाचल प्रदेश, West Bengal
Lock & Key	ऑल इंडिया युनायटेड डेमोक्रॅटिक फ्रंट	AIUDF	२००४	बद्रुद्दिन अजमल	आसाम
Tiger	ऑल इंडिया शेरे हिंद पार्टी	STP	१९९२	सय्यद अन्वर तालिब अली हाशमी	महाराष्ट्र
Elephant	आसाम गण परिषद	AGP	1985	Mahanta, Prafulla KumarPrafulla Kumar Mahanta	आसाम
	बिजू जनता दल	BJD	1997	Patnaik, NaveenNaveen Patnaik	Orissa
Nangol	Bodoland People's Front	BPF			आसाम
	द्रवीड मुनेत्र कळघम	DMK द्रमुक	1949	Karunanidhi, MM Karunanidhi	Tamil Nadu, Puducherry
Paniharin	हरियाणा जनहित काँग्रेस (बीएल)	HJC(BL)			Haryana
	Indian National Lok Dal	INLD	1999	Chautala, Om PrakashOm Prakash Chautala	Haryana
	नॅशनल काँफरंस पक्ष	JKNC	1932	Abdullah, OmarOmar Abdullah	Jammu and Kashmir
	Jammu & Kashmir National Panthers Party	JKNPP	NA[D]	Singh, BhimBhim Singh	Jammu and Kashmir
	Jammu and Kashmir People's Democratic Party	PDP	1998	Sayeed, Mufti MohammedMufti Mohammed Sayeed	Jammu and Kashmir
	जनता दल (धर्मनिरपेक्ष)	JD (S)	1999	Deve Gowda, H.D.H.D. Deve Gowda	Karnataka, केरळ
	जनता दल (संयुक्त)	JD (U)	1999	kumar, NitishNitish kumar	Bihar
	झारखंड मुक्ति मोर्चा	JMM	1972	Soren, ShibuShibu Soren	Jharkhand, Orissa
	Jharkhand Vikas Morcha (Prajatantrik)	JVM(P)			Jharkhand
	केरळ Congress	KEC	1964	Joseph, P.J.P.J. Joseph	केरळ
	केरळ Congress (M)	KEC (M)	1979	Thomas, C.F.C.F. Thomas	केरळ
Bungalow	लोक जनशक्ति पक्ष	LJSP	2000	Paswan, Ram VilasRam Vilas Paswan	Bihar
Railway Engine	महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना	MNS	2006	Thackeray, RajRaj Thackeray	महाराष्ट्र
	महाराष्ट्रवादी गोमंतक पक्ष	MAG	1963	Kakodkar, ShashikalaShashikala Kakodkar	Goa
	मणिपूर पीपल्स पक्ष	MPP	1968	Singh, O. JoyO. Joy Singh	मणिपूर
	मिझो राष्ट्रीय दल	MDF	1959	Zoramthanga, PuPu Zoramthanga	मिझोरम
	मिझोरम पीपल्स सम्मेलन	MPC	1972	Lalhmingthanga, PuPu Lalhmingthanga	मिझोरम
	मुस्लिम लीग केरळ राज्य मंडळ	MUL	1948	Banatwalla, G.M.G.M. Banatwalla	केरळ
	नागालॅंड पीपल्स फ्रंट	NPF	2002	Rio, NeiphiuNeiphiu Rio	नागालॅंड
	National People's Party	NPP		Manipur
	पटाली मक्कल कात्ची	PMK	1989	Mani, G. K.G. K. Mani	Tamil Nadu
_	Peoples Party of Arunachal				Arunachal Pradesh
Full Sun with rays	Praja Rajyam Party	PRP	2008	Chiranjeevi	Andhra Pradesh
—	Pudhucherry Munnetra Congress	PMC	2005	Kannan, P.P. Kannan	Puducherry
Hurricane Lamp	राष्ट्रीय जनता दल	RJD			Bihar, Jharkhand, Manipur
	Rashtriya Lok Dal	RLD			Uttar Pradesh
	Revolutionary Socialist Party	RSP	1940	Chandrachoodan, T.J.T.J. Chandrachoodan	West Bengal
	समाजवादी पक्ष	SP	1992	Yadav, Mulayam SinghMulayam Singh Yadav	Uttar Pradesh
—	Save Goa Front	SGF	NA	Alemao, ChurchillChurchill Alemao	Goa
	अकाली दल	SAD	1920	Badal, Parkash SinghParkash Singh Badal	Punjab
	शिवसेना	SHS	1966	Thackeray, BalBal Thackeray[C]	महाराष्ट्र
	राष्ट्रीय समाज पक्ष	RSP	2003	Jankar, MahadevMahadev Jankar	महाराष्ट्र
	Sikkim Democratic Front	SDF	1993	Chamling, Pawan KumarPawan Kumar Chamling	Sikkim
	Telangana Rashtra Samithi	TRS	2001	Rao, K. ChandrashekarK. Chandrashekar Rao	Andhra Pradesh
	तेलुगु देशम पक्ष	TDP	1982	Naidu, N. ChandrababuN. Chandrababu Naidu	Andhra Pradesh
	United Democratic Party	UDP	NA	Roy, DonkuparDonkupar Roy	Meghalaya
	Uttarakhand Kranti Dal	UKKD	1979	Tripathi, Bipin ChandraBipin Chandra Tripathi	Uttarakhand
	Zoram Nationalist Party	ZNP	1997	Lalduhoma	Mizoram

1. तमिळ मनिला काँग्रेस
2. तेलुगु देशम पक्ष
3. हरियाणा विकास पक्ष
4. काँग्रेस (समाजवादी)
5. पुरोगामी लोकदल
6. शेतकरी कामगार पक्ष
7. राष्ट्रीय समाज पक्ष
8. मणिपूर काँग्रेस पक्ष
9. हिमाचल विकास काँग्रेस
10. तमिळ मनिला काँग्रेस
11. तेलुगू देशम पक्ष
12. हरियाणा विकास पक्ष
13. बिजू जनता दल
14. फॉरवर्ड ब्लॉक
15. काँग्रेस (समाजवादी)
16. पुरोगामी लोकदल
17. शेतकरी कामगार पक्ष
18. लोक जनशक्ति पक्ष
19. आसाम गण परिषद
20. नॅशनल काॅन्फरन्स पक्ष
21. झारखंड मुक्ति मोर्चा
22. हिमाचल विकास काँग्रेस
23. समता पक्ष
24. राष्ट्रीय जनता दल
25. अखिल भारतीय मुस्लिम लीग
26. अखिल भारतीय शेरे हिंद पार्टी
27. संत रोहिदास नवपरिवर्तन सेना महाराष्ट्र राज्य
28. सुराज्य निर्माण सेना

अन्य माहिती

२०१८ साली,

• देशातील ४०४ पक्षांच्या नावात 'भारत किंवा भारतीय' हे शब्द होते.
• देशातील १५३ पक्षांच्या नावात 'समाज' हा शब्द होता.
• देशातील १३२ पक्षांच्या नावात 'जनता किंवा प्रजा' हे शब्द होते.
• देशातील ५७ पक्षांच्या नावात 'आम किंवा युवा' हे शब्द होते.
• देशातील १२ पक्षांच्या नावात 'गांधी' हा शब्द होता.
• देशातील ६३ टक्के पक्षांच्या नावात लोकतांत्रिक, काँग्रेस किंवा आंदोलन यांपैकी एक शब्द होता.
• देशातील ४० टक्के राजकीय पक्ष उत्तर प्रदेश, दिल्ली, बिहार आणि तामिळनाडू या राज्यांत होते.
• उत्तर प्रदेश राज्याची लोकसंख्या सुमारे २० कोटी आहे. त्या राज्यात ४३३ राजकीय पक्ष होते, म्हणजे साडेचार लाख लोकांमागे एक पक्ष.
• दिल्ली राज्याची लोकसंख्या १.९ कोटी आहे; त्या राज्यात २७२ राजकीय पक्ष आहेत. म्हणजे ७०,००० लोकांमागे एक पक्ष.
• बिहारची लोकसंख्या ११ कोटी आहे, त्या राज्यात १२० पक्ष होते.
• तामिळनाडूची लोकसंख्या ७.२ कोटी आहे, त्या राज्यात १४० राजकीय पक्ष आहेत. म्हणजे पाच लाख लोकांमागे एक पक्ष.
• ४.९ कोटी लोकसंख्या असलेल्या आंध्र प्रदेशात ८३ पक्ष होते.

काही 'खास' नावांचे पक्ष :-

• अखिल भारतीय गरीब पार्टी (गाझियाबाद-उत्तर प्रदेश)
• अखिल भारतीय राष्ट्रीय परिवार पार्टी (वाराणसी-उत्तर प्रदेश)
• अंजान आदमी पार्टी (अलाहाबाद-उत्तर प्रदेश)
• आजादीका अंतिम आंदोलन दल (रायपूर-छत्तीसगड)
• आधी आबादी पार्टी (लखनौ-उत्तर प्रदेश)
• आप सबकी अपनी पार्टी (विलासपूर-छत्तीसगड)
• आर्थिक व्यवस्था परिवर्तन पार्टी (अलाहाबाद-उत्तर प्रदेश)
• ऑल इंडिया गांधी काँग्रेस (बंगलोर-कर्नाटक)
• बेरोजगार आदमी अधिकार पार्टी (फरीदाबाद-हरियाणा)
• भारत की लोक जिम्मेदार पार्टी (लखनौ-उत्तर प्रदेश)