जयललिता

जयललिता
तमिळनाडूच्या मुख्यमंत्री
कार्यकाळ २३ मे २०१५ – ५ डिसेंबर २०१६ (मृत्यूपर्यंत)
राज्यपाल	कोनिजेटी रोसैय्या
मागील	ओ. पन्नीरसेल्वम
पुढील	ओ. पन्नीरसेल्वम
कार्यकाळ १६ मे २०११ – २७ सप्टेंबर २०१४
मागील	एम.करुणानिधी
पुढील	ओ. पन्नीरसेल्वम
कार्यकाळ २ मार्च, २००२ – १२ मे, २००६
राज्यपाल	पी.एस्. राममोहन राव, सुरजीत सिंह बरनाला
मागील	ओ. पन्नीरसेल्वम
पुढील	एम.करुणानिधी
कार्यकाळ १४ मे, २००१ – २१ सप्टेंबर, २००१
राज्यपाल	फातिमा देवी, सी. रंगराजन
मागील	एम.करुणानिधी
पुढील	ओ. पन्नीरसेल्वम
मतदारसंघ	निवडणूक लढवली नाही.
कार्यकाळ २४ जून, १९९१ – १२ मे, १९९६
राज्यपाल	भिष्म नरेन सिंग, एम. चन्ना रेड्डी
मागील	राष्ट्रपती राजवट
पुढील	एम.करुणानिधी
मतदारसंघ	निवडणूक लढवली नाही.
जन्म	२४ फेब्रुवारी, १९४८ मंड्या, म्हैसूरचे राज्य, (आजचा कर्नाटक)
मृत्यू	५ डिसेंबर २०१६ (वय: ६८) चेन्नई
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
राजकीय पक्ष	अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम
धर्म	हिंदू

जयललिता जयरामन (तमिळ: ஜெயலலிதா ஜெயராம்; २४ फेब्रुवारी १९४८ - ५ डिसेंबर २०१६) या भारताच्या तमिळनाडू राज्याच्या मुख्यमंत्री होत्या. त्या अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम पक्षाच्या सरचिटणीसही होत्या. राजकारणात प्रवेश करण्यापूर्वी त्यांनी अनेक तमिळ, तेलुगू, कन्नड आणि हिंदी चित्रपटामधून अभिनय केला होता. चेन्नईतील अपोलो हॉस्पिटलमध्ये ५ डिसेंबर रोजी रात्री ११:३० वाजता त्यांचे निधन झाले.

संदर्भ

जयराम जयललिता [जन्म] (२४ फेब्रुवारी १९४८ - ५ डिसेंबर २०१६), ज्याला अम्मा म्हणून ओळखले जाते, त्या एक भारतीय अभिनेत्री, राजकारणी आणि परोपकारी होत्या ज्यांनी १९९१ ते २०१६ दरम्यान चौदा वर्षांहून अधिक काळ तामिळनाडूच्या मुख्यमंत्री म्हणून काम केले. [४] त्यांनी त्यांच्या मृत्यूपर्यंत मुख्यमंत्री म्हणून काम केले आणि भारतीय प्रजासत्ताकात पदावर असताना मृत्यू पावणाऱ्या पहिल्या महिला मुख्यमंत्री बनल्या. [५] त्या त्यांच्या गुरू आणि तामिळनाडूचे माजी मुख्यमंत्री एम. जी. रामचंद्रन (एम. जी. आर.) यांनी स्थापन केलेल्या द्रविड पक्ष, अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघमच्या सर्वात जास्त काळ सेवा करणाऱ्या आणि माजी सरचिटणीस होत्या. [६] जयललिता यांना स्वातंत्र्योत्तर भारतातील सर्वात प्रभावशाली राजकारण्यांपैकी एक मानले जाते. राजकारणाव्यतिरिक्त, चित्रपट व्यक्तिमत्त्व म्हणून, त्यांनी तमिळनाडू राज्य चित्रपट पुरस्कार आणि तीन फिल्मफेअर पुरस्कार दक्षिण जिंकले. [७]

१९६० च्या दशकाच्या मध्यात जयललिता एक आघाडीची चित्रपट अभिनेत्री म्हणून प्रसिद्ध झाल्या. कुटुंबाला आधार देण्यासाठी आईच्या सांगण्यावरून तिने अनिच्छेने अभिनय कारकिर्द सुरू केली असली तरी, जयललिता एक उत्तम अभिनेत्री होत्या. १९६१ ते १९८० दरम्यान तिने १४० चित्रपटांमध्ये काम केले, [8] प्रामुख्याने तमिळ, तेलुगू आणि कन्नड भाषांमधील. जयललिता यांना अभिनेत्री म्हणून तिच्या बहुमुखी प्रतिभेबद्दल आणि तिच्या नृत्य कौशल्याबद्दल प्रशंसा मिळाली, ज्यामुळे त्यांना "तमिळ चित्रपटाची राणी" असे नाव मिळाले. [8]

त्यांच्या वारंवार सहकलाकारांमध्ये एम. जी. रामचंद्रन होते. १९८२ मध्ये, जेव्हा एम. जी. रामचंद्रन मुख्यमंत्री होते, तेव्हा जयललिता त्यांनी स्थापन केलेल्या एआयएडीएमके पक्षात सामील झाल्या. त्यांचा राजकीय उदय जलद झाला; काही वर्षांतच त्या एआयएडीएमकेच्या प्रचार सचिव झाल्या आणि भारताच्या संसदेच्या वरिष्ठ सभागृह राज्यसभेवर निवडून गेल्या. १९८७ मध्ये एम.जी.आर. यांच्या निधनानंतर, जयललिता यांनी स्वतःला त्यांची राजकीय वारस म्हणून घोषित केले आणि एम.जी.आर. यांच्या विधवा व्ही.एन. जानकी रामचंद्रन यांच्या नेतृत्वाखालील गटाशी लढा देऊन, त्या एआयएडीएमकेच्या एकमेव नेत्या म्हणून उदयास आल्या. १९८९ च्या निवडणुकीनंतर, त्या त्यांच्या प्रिय नोअर, एम. करुणानिधी यांच्या नेतृत्वाखालील द्रमुक-नेत्या सरकारच्या विरोधी पक्षनेत्या झाल्या.

१९९१ मध्ये, जयललिता पहिल्यांदाच मुख्यमंत्री झाल्या आणि त्या तामिळनाडूच्या सर्वात तरुण होत्या. नोकरशहांच्या गटात राज्य सत्ता केंद्रीकृत करण्यासाठी त्यांनी ख्याती मिळवली; त्यांच्या मंत्रिमंडळात, ज्यांच्याभोवती त्या अनेकदा बदलत असत, ते मोठ्या प्रमाणात औपचारिक स्वरूपाचे होते. यशस्वी पाळणा-बाळ योजना, ज्यामुळे माता त्यांच्या नवजात बालकांना दत्तक घेण्यासाठी गुप्तपणे देऊ शकत होत्या, याच काळात उदयास आली. दरमहा फक्त एक रुपया पगार असूनही, जयललिता सार्वजनिक संपत्तीचे प्रदर्शन करत असत आणि त्याचा शेवट ७ सप्टेंबर १९९५ रोजी त्यांचा दत्तक मुलगा व्ही. एन. सुधाकरन (शशिकला यांचा पुतण्या) याच्या भव्य लग्नात झाला. १९९६ च्या निवडणुकीत, अण्णाद्रमुकचा जवळजवळ पराभव झाला होता; जयललिता स्वतः त्यांची जागा गमावून बसल्या. नवीन करुणानिधी सरकारने त्यांच्यावर २८ भ्रष्टाचाराचे खटले दाखल केले आणि त्यांना तुरुंगात वेळ घालवावा लागला. १९९८ च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत त्यांचे नशीब पुन्हा उंचावले, कारण अण्णाद्रमुक १९९८-९९ च्या पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या सरकारचा एक महत्त्वाचा घटक बनला; त्यांनी पाठिंबा काढून घेतल्याने ते सरकार पाडले आणि अवघ्या एका वर्षानंतर पुन्हा सार्वत्रिक निवडणूक झाली.

२००१ मध्ये अण्णाद्रमुक पुन्हा सत्तेत आले, जरी भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणांमुळे जयललिता यांना वैयक्तिकरित्या निवडणूक लढवण्यास बंदी घालण्यात आली. मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतल्यानंतर काही महिन्यांतच, सप्टेंबर २००१ मध्ये, त्यांना पद धारण करण्यास अपात्र ठरवण्यात आले आणि त्यांचे निष्ठावंत ओ. पन्नीरसेल्वम यांना पद सोपवण्यास भाग पाडण्यात आले. सहा महिन्यांनंतर त्यांची निर्दोष मुक्तता झाल्यानंतर, जयललिता त्यांचा कार्यकाळ पूर्ण करण्यासाठी मुख्यमंत्री म्हणून परतल्या. एम. करुणानिधी यांच्यासह राजकीय विरोधकांवर क्रूरतेने वागल्याबद्दल प्रसिद्ध, ज्यांपैकी अनेकांना मध्यरात्री छाप्यात अटक करण्यात आली होती, त्यांचे सरकार अलोकप्रिय झाले. त्यानंतर विरोधी पक्षात आणखी एक काळ (२००६-११) आला, त्यानंतर जयललिता यांनी २०११ च्या विधानसभा निवडणुकीत एआयएडीएमकेने विजय मिळवल्यानंतर चौथ्यांदा मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतली.

त्यांच्या सरकारला त्यांच्या व्यापक सामाजिक कल्याणकारी अजेंडासाठी लक्ष वेधण्यात आले, ज्यामध्ये कॅन्टीन, बाटलीबंद पाणी, मीठ आणि सिमेंट यासारख्या अनेक अनुदानित "अम्मा"-ब्रँडेड वस्तूंचा समावेश होता. त्यांच्या कार्यकाळात तीन वर्षांनी, त्यांना बेहिशेबी मालमत्तेच्या प्रकरणात दोषी ठरवण्यात आले, ज्यामुळे त्यांना पदावर राहण्यास अपात्र ठरवण्यात आले. मे २०१५ मध्ये निर्दोष मुक्त झाल्यानंतर त्या मुख्यमंत्रीपदी परतल्या. २०१६ च्या विधानसभा निवडणुकीत, १९८४ मध्ये एम.जी.आर. नंतर पुन्हा सत्तेत आलेल्या त्या पहिल्या तमिळनाडूच्या मुख्यमंत्री बनल्या. त्या सप्टेंबरमध्ये, त्या गंभीर आजारी पडल्या आणि ७५ दिवस रुग्णालयात राहिल्यानंतर, ५ डिसेंबर २०१६ रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने त्यांचे निधन झाले आणि पदावर असताना मृत्यू पावलेल्या भारतातील पहिल्या महिला मुख्यमंत्री बनल्या.

जयललिता यांनी कधीही लग्न केले नाही आणि त्यांना मुले नव्हती.[9]

२९ मे २०२० रोजी, मद्रास उच्च न्यायालयाने तिचा पुतण्या दीपक जयकुमार आणि भाची जे. दीपा यांना तिचे कायदेशीर वारस म्हणून घोषित केले. [१०] माध्यमांमधील आणि विरोधी पक्षातील तिच्या टीकाकारांनी तिच्यावर व्यक्तिमत्त्व पंथ जोपासण्याचा आणि अण्णाद्रमुकच्या आमदार आणि मंत्र्यांकडून पूर्ण निष्ठा मागण्याचा आरोप केला. [११]

सुरुवातीचे जीवन, शिक्षण आणि कुटुंब जयललिता यांचा जन्म २४ फेब्रुवारी १९४८ रोजी म्हैसूर राज्यातील (आता कर्नाटक) पांडवपुरा तालुक्यातील मेलुकोटे येथे जयराम आणि वेदवल्ली (संध्या) या हिंदू तमिळ अय्यंगार ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांचा एक भाऊ जयकुमार होता. [12][13][14][15][16]

त्यांचे आजोबा, नरसिंह रेंगाचारी, म्हैसूर राज्याच्या सेवेत सर्जन म्हणून होते आणि म्हैसूरचे महाराजा कृष्ण राजा वाडियार चतुर्थ यांच्या दरबारातील वैद्य म्हणून काम करत होते. त्यांचे आजोबा, रंगास्वामी अय्यंगार, हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेडमध्ये काम करण्यासाठी श्रीरंगमहून म्हैसूरला गेले. त्यांना एक मुलगा आणि तीन मुली होत्या - अंबुजवल्ली, वेदवल्ली आणि पद्मवल्ली. वेदवल्ली यांचे लग्न नरसिंह रेंगाचारी यांचे पुत्र जयराम यांच्याशी झाले. जयराम आणि वेदवल्ली या दाम्पत्याला दोन मुले होती: एक मुलगा, जयकुमार आणि एक मुलगी, जयललिता.[17] तिची आई, तिचे नातेवाईक आणि नंतरचे सहकलाकार आणि मित्र तिला अम्मू म्हणून संबोधत.[18]

ती के. टी. भश्याम (म्हैसूर राज्याचे माजी मंत्री आणि म्हैसूर विधान परिषदेचे अध्यक्ष) आणि प्रसिद्ध वकील एल. एस. राजू यांच्या वंशातील आहे, ज्यांनी म्हैसूर राज्याच्या (आता कर्नाटक) इतिहासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.[19]

जयललिता यांचे वडील जयराम वकील होते परंतु त्यांनी कधीही काम केले नाही आणि कुटुंबाची बहुतेक संपत्ती वाया घालवली. जयललिता दोन वर्षांच्या असताना त्यांचे निधन झाले. विधवा वेदवल्ली १९५० मध्ये बंगळुरू येथील तिच्या वडिलांच्या घरी परतल्या.[11] वेदवल्ली १९५० मध्ये कुटुंबाला आधार देण्यासाठी लिपिक पद स्वीकारण्यासाठी लघुलेखन आणि टंकलेखन शिकल्या. त्यांची धाकटी बहीण अंबुजवल्ली मद्रासला एअर होस्टेस म्हणून काम करत होती. तिने विद्यावती या पडद्यावरील नावाने नाटक आणि चित्रपटांमध्येही अभिनय करण्यास सुरुवात केली. अंबुजवल्लीच्या आग्रहास्तव, जयललिता यांच्या आई वेदवल्ली देखील मद्रासला स्थलांतरित झाल्या आणि १९५२ पासून त्यांच्या बहिणीसोबत राहिल्या. वेदवल्ली मद्रासमधील एका व्यावसायिक कंपनीत काम करत होत्या आणि १९५३ पासून संध्या या पडद्यावरील नावाने अभिनयात उतरू लागल्या. जयललिता १९५० ते १९५८ पर्यंत म्हैसूरमध्ये त्यांच्या आईची बहीण पद्मवल्ली आणि आजी-आजोबांच्या देखरेखीखाली राहिल्या. [११][१७] बंगळुरूमध्ये असताना, जयललिता बंगळुरूच्या बिशप कॉटन गर्ल्स स्कूलमध्ये शिक्षण घेत होत्या. [२०]

१९५८ मध्ये त्यांच्या काकू पद्मवल्ली यांच्या लग्नानंतर, जयललिता त्यांच्या आईसोबत राहण्यासाठी मद्रासला गेल्या. त्यांनी सेक्रेड हार्ट मॅट्रिक्युलेशन स्कूल (ज्याला चर्च पार्क प्रेझेंटेशन कॉन्व्हेंट किंवा प्रेझेंटेशन चर्च पार्क कॉन्व्हेंट म्हणून ओळखले जाते) येथे शिक्षण पूर्ण केले. [१७][२१] त्यांनी शाळेत उत्कृष्ट कामगिरी केली आणि पुढील शिक्षण घेण्यासाठी त्यांना सरकारी शिष्यवृत्ती देण्यात आली. [२०] तामिळनाडू राज्यात दहावीत प्रथम आल्याबद्दल तिला सुवर्ण राज्य पुरस्कार मिळाला. त्यानंतर तिने चेन्नईतील स्टेला मॅरिस कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला; तथापि, तिच्या आईच्या दबावामुळे तिने तिचे शिक्षण थांबवले आणि ती चित्रपट अभिनेत्री बनली.[22][23]

पोएस गार्डनचा भूखंड जयललिता आणि तिच्या आईने १ जुलै १९६७ रोजी सुमारे २४,००० चौरस फूट (१० मैदाने) आणि २१,६६२ चौरस फूट बांधलेल्या क्षेत्रफळाच्या ₹१.३२ लाख किमतीला विकत घेतला.[24][25] जयललिता यांच्या आई वेदवल्ली यांचे नोव्हेंबर १९७१ मध्ये वयाच्या ४७ व्या वर्षी निधन झाले.[26] जयललिता यांनी १५ मे १९७२ रोजी सकाळी लवकर त्यांच्या वेद निलयम (त्यांच्या प्रिय आई वेदवल्ली उर्फ ​​संध्या यांच्या नावावरून नाव देण्यात आलेले) या निवासस्थानी गृहप्रवेश समारंभ आयोजित केला होता, त्यानंतर रात्रीचे जेवण आणि संध्याकाळी शास्त्रीय संगीतकार चित्ती बाबू यांचे वीणा गायन झाले. [२७] त्यांच्या भावाचे लग्न १९७२ मध्ये पोएस गार्डनमधील त्यांच्या वेद निलयम घरी झाले. [२८][२९] त्यांचा भाऊ जयकुमार, त्यांची पत्नी विजयालक्ष्मी आणि त्यांची मुलगी दीपा जयकुमार हे १९७८ पर्यंत जयललिता यांच्यासोबत पोएस गार्डनमध्ये राहत होते [३०] आणि नंतर मद्रासमधील टी. नगर येथे 'संध्या इल्लम' या बंगल्यामध्ये गेले, जो जयललिता यांच्या आईने विकत घेतला होता. [३१] जयललिता यांचा दत्तक मुलगा म्हणून शशिकला यांचा नातेवाईक सुधाकरन याला दत्तक घेतल्याने त्यांचा भाऊ नाराज होता. [३२] जयललिता यांनी १९९५ मध्ये शशिकला यांचा पुतण्या सुधाकरन याला दत्तक घेतले होते आणि १९९६ मध्ये त्यांना सोडून दिले होते.[33] त्यांच्या भावाचे १९९५ मध्ये हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले.[34]

जयललिता तमिळ, तेलगू, कन्नड, हिंदी, मल्याळम आणि इंग्रजीसह अनेक भाषांमध्ये अस्खलित होत्या.[35] त्या अनेकदा कर्नाटकच्या मुख्यमंत्र्यांशी कन्नडमध्ये संवाद साधत असत. कर्नाटकचे माजी सिंचन मंत्री आणि नंतरचे मुख्यमंत्री बसवराज बोम्मई म्हणाले, "त्यांच्या कन्नड भाषेतील बोलीभाषा आणि अस्खलितपणा पाहून मी आश्चर्यचकित झालो."[36][37] त्यांना कुत्रे पाळीव प्राणी म्हणून खूप आवडत होते. परंतु १९९८ मध्ये ज्युलीच्या मृत्युनंतर, त्यांना हे नुकसान सहन झाले नाही आणि त्यांनी घरी पाळीव कुत्रे पाळणे बंद केले.[38]