केरळचे मुख्यमंत्री

केरळचे मुख्यमंत्री ; കർണാടക സംസ്ഥാന മുഖ്യമന്ത്രി; Chief Minister of The State of Kerala
	केरळची राजमुद्रा
	भारतीय ध्वजचिन्ह
	विद्यमान; विजयन मारोली कोरन 'पिनराई'; (भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)); २५ मे २०१६ पासून
शैली	राज्यसरकार प्रमुख
सदस्यता	केरळ विधानसभा
वरिष्ठ अधिकारी	केरळचे राज्यपाल
निवास	'क्लिफ', तिरुवनंतपुरम
मुख्यालय	मुख्यमंत्री सचिवालय, विधानभवन, तिरुवनंतपुरम
नियुक्ती कर्ता	केरळचे राज्यपाल
कालावधी	५ वर्ष
निर्मिती	५ एप्रिल १९५७
पहिले पदधारक	ईएमएस नंबुद्रीपाद
उपाधिकारी	केरळचे उपमुख्यमंत्री

केरळचे मुख्यमंत्री हे भारताच्या केरळ राज्याचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी आहेत. केरळ विधानसभेच्या निवडणुकांनंतर, राज्याचे राज्यपाल बहुसंख्य जागा असलेल्या पक्षाला (किंवा युतीला) मुख्यमंत्री बनवण्यासाठी आमंत्रित करतात, ज्यांची मंत्री परिषद एकत्रितपणे विधानसभेला जबाबदार असते. त्यांना विधानसभेचा विश्वास आहे हे पाहता मुख्यमंत्रिपदाचा कार्यकाळ हा पाच वर्षांचा असतो आणि त्याला मुदतीची मर्यादा नसते. ^[१]

एतिहासीक प्रमुख

त्रावणकोरचे पंतप्रधान (१९४८-४९)

क्र.^[a]	चित्र	नाव	कार्यालयाची मुदत			विधानसभा	(मोनार्क) द्वारे नियुक्त	पक्ष
१		पट्टम ए. थानू पिल्लई	२४ मार्च १९४८	१७ ऑक्टोबर १९४८	० वर्षे, &0000000000000210.000000२१० दिवस	प्रतिनिधी मंडळ (१९४८-४९)	चित्रा थिरुनल बलराम वर्मा	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
२		परावूर टी.के. नारायण पिल्लई	२२ ऑक्टोबर १९४८	१ जुलै १९४९	० वर्षे, &0000000000000253.000000२५३ दिवस	प्रतिनिधी मंडळ (१९४८-४९)	चित्रा थिरुनल बलराम वर्मा	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस

कोचीनचे पंतप्रधान (१९४७-१९४९)

क्र.^[a]	नाव	कार्यालयाची मुदत			विधानसभा	नियुक्त केले (सम्राट)	पक्ष
१	पनमपिल्ली गोविंद मेनन	१४ ऑगस्ट १९४७	२२ ऑक्टोबर १९४७	० वर्षे, &0000000000000051.000000५१ दिवस	६ वी परिषद (१९४५-४८)	ऐक्य केरलं थंपुरण	अपक्ष
२	टी.के. नायर	२७ ऑक्टोबर १९४७	२० सप्टेंबर १९४८	० वर्षे, &0000000000000334.000000३३४ दिवस	६ वी परिषद (१९४५-४८)
३	इ. इक्कांडा वॉरियर	२० सप्टेंबर १९४८	३० जून १९४९	० वर्षे, &0000000000000283.000000२८३ दिवस	विधानसभा (१९४८-४९)

त्रावणकोर-कोचीनचे मुख्यमंत्री (१९४९-१९५६)

१९४७ मध्ये भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर, १ जुलै १९४९ रोजी त्रावणकोर आणि कोचीनचे विलीनीकरण करून त्रावणकोर-कोचीनच्या नव्या राज्यची स्थापना झाली.

क्र.^[a]	नाव	कार्यालयाची मुदत			विधानसभा	नियुक्त केले ( राजप्रमुख )	पक्ष^[b]
१	परावूर टी.के. नारायण पिल्लई	१ जुलै १९४९	१ मार्च १९५१	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000243.000000२४३ दिवस	१ली	चित्रा थिरुनल बलराम वर्मा	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
२	सी. केसवन	३ मार्च १९५१	१२ मार्च १९५२	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000011.000000११ दिवस	१ली
३	ए.जे. जॉन	१२ मार्च १९५२	१६ मार्च १९५४	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000004.000000४ दिवस	२री (१९५१ निवडणूक)
४	पट्टम ए. थानू पिल्लई	१६ मार्च १९५४	१० फेब्रुवारी १९५५	० वर्षे, &0000000000000331.000000३३१ दिवस	३ री (१९५४ निवडणूक)		प्रजा सोशलिस्ट पार्टी
५	पनमपिल्ली गोविंद मेनन	१० फेब्रुवारी १९५५	२३ मार्च १९५६	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000042.000000४२ दिवस	३ री (१९५४ निवडणूक)		भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
-	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	२३ मार्च १९५६	३१ ऑक्टोबर १९५६	० वर्षे, &0000000000000222.000000२२२ दिवस	विसर्जित	-	-

केरळच्या मुख्यमंत्र्यांची यादी

भारत सरकारच्या १ नोव्हेंबर १९५६ च्या राज्य पुनर्रचना कायद्याने सध्याच्या केरळ राज्याचे निर्माण केले. त्या नव्या विधानसभेसाठी १९५७ मध्ये निवडणुका झाल्या.

क्र.^[a]	नाव	मतदारसंघ	कार्यकळ			विधानसभा (मतदान)	पक्ष ^[b]
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	१ नोव्हेंबर १९५६	५ एप्रिल १९५७	० वर्षे, &0000000000000155.000000१५५ दिवस	विसर्जित	-
१	ईएमएस नंबुद्रीपाद	निलेश्वरम विधानसभा मतदारसंघ	५ एप्रिल १९५७	३१ जुलाई १९५९	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000117.000000११७ दिवस	१ ली (१९५७ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष
–	रिकत^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	३१ जुलाई १९५९	२२ फेब्रुवारी १९६०	० वर्षे, &0000000000000206.000000२०६ दिवस	विसर्जित	-
२	पट्टम ए. थानू पिल्लई	त्रिवेंद्रम २ विधानसभा मतदारसंघ	२२ फेब्रुवारी १९६०	२६ सप्टेंबर १९६२	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000216.000000२१६ दिवस	2nd (1960 निवडणूक)	प्रजा सोशलिस्ट पार्टी
३	आर. शंकर	कॅन्नोर १ विधानसभा मतदारसंघ	२६ सप्टेंबर १९६२	१० सप्टेंबर १९६४	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000350.000000३५० दिवस	2nd (1960 निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	१० सप्टेंबर १९६४	२५ मार्च १९६५	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000177.000000१७७ दिवस	विसर्जित	-
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	२५ मार्च १९६५	६ मार्च १९६७		विसर्जित (१९६५ निवडणूक)^[d]	-
(१)	ईएमएस नंबुद्रीपाद	पट्टांबी विधानसभा मतदारसंघ	६ मार्च १९६७	१ नोव्हेंबर १९६९	&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000240.000000२४० दिवस	3rd (१९६७ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
४	सी. अच्युत मेनन	कोट्टरक्करा विधानसभा मतदारसंघ	१ नोव्हेंबर १९६९	३ ऑगस्ट १९७०	० वर्षे, &0000000000000275.000000२७५ दिवस	3rd (१९६७ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	४ ऑगस्ट १९७०	३ ऑक्टोबर १९७०	० वर्षे, &0000000000000060.000000६० दिवस	विसर्जित	-
(४)	सी. अच्युत मेनन	कोडकरा विधानसभा मतदारसंघ	४ ऑक्टोबर १९७०	२५ मार्च १९७७	&0000000000000006.000000६ वर्षे, &0000000000000172.000000१७२ दिवस	४ थी (१९७० निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष
५	के. करुणाकरन	माला विधानसभा मतदारसंघ	२५ मार्च १९७७	२७ एप्रिल १९७७	० वर्षे, &0000000000000033.000000३३ दिवस	5th (१९७७ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
६	ए.के. अँटनी	Kazhakkuttom	२७ एप्रिल १९७७	२९ ऑक्टोबर १९७८	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000185.000000१८५ दिवस		भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
७	पी.के. वासुदेवन नायर	अलप्पुळा विधानसभा मतदारसंघ	२९ ऑक्टोबर १९७८	१२ ऑक्टोबर १९७९	० वर्षे, &0000000000000348.000000३४८ दिवस		भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष
८	सी.एच. मोहम्मद कोया	मलप्पुरम विधानसभा मतदारसंघ	१२ ऑक्टोबर १९७९	४ डिसेंबर १९७९	० वर्षे, &0000000000000053.000000५३ दिवस		इंडियन युनियन मुस्लिम लीग
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	५ डिसेंबर १९७९	२५ जानेवारी १९८०	० वर्षे, &0000000000000051.000000५१ दिवस	विसर्जित	-
९	एरांबला कृष्णन नयनार	मलमपुळा विधानसभा मतदारसंघ	२५ जानेवारी १९८०	२० ऑक्टोबर १९८१	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000268.000000२६८ दिवस	6th (१९८० निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	२१ ऑक्टोबर १९८१	२८ डिसेंबर १९८१	० वर्षे, &0000000000000068.000000६८ दिवस		-
(५)	के. करुणाकरन	माला विधानसभा मतदारसंघ	२८ डिसेंबर १९८१	१७ मार्च १९८२	० वर्षे, &0000000000000079.000000७९ दिवस		भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
–	रिक्त^[c] (राष्ट्रपती राजवट)	-	१७ मार्च १९८२	२३ मे १९८२	० वर्षे, &0000000000000067.000000६७ दिवस	विसर्जित	-
(५)	के. करुणाकरन	माला विधानसभा मतदारसंघ	२४ मे १९८२	२६ मार्च १९८७	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000306.000000३०६ दिवस	७ वी (१९८२ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
(९)	एरांबला कृष्णन नयनार	त्रिकारीपूर विधानसभा मतदारसंघ	२६ मार्च १९८७	२४ जून १९९१	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000090.000000९० दिवस	८ वी (१९८७ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
(५)	के. करुणाकरन	माला विधानसभा मतदारसंघ	२४ जून १९९१	२२ मार्च १९९५	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000271.000000२७१ दिवस	९ वी (१९९१ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
(६)	ए.के. अँटनी	थिरुरंगडी विधानसभा मतदारसंघ	२२ मार्च १९९५	२० मे १९९६	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000059.000000५९ दिवस	९ वी (१९९१ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
(९)	एरांबला कृष्णन नयनार	थॅलसेरी विधानसभा मतदारसंघ	२० मे १९९६	१७ मे २००१	&0000000000000004.000000४ वर्षे, &0000000000000362.000000३६२ दिवस	१० वी (१९९६ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
(६)	ए.के. अँटनी	चेर्थला विधानसभा मतदारसंघ	१७ मे २००१	३१ ऑगस्ट २००४	&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000106.000000१०६ दिवस	११वी (२००१ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
१०	उम्मन चंडी	पुथुपल्ली विधानसभा मतदारसंघ	३१ ऑगस्ट २००४	१८ मे २००६	&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000260.000000२६० दिवस	११वी (२००१ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
११	व्ही.एस. अच्युतानंदन	मलमपुळा विधानसभा मतदारसंघ	१८ मे २००६	१८ मे २०११	&0000000000000005.000000५ वर्षे, ० दिवस	१२ वी (२००६ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
(१०)	उम्मन चंडी	पुथुपल्ली विधानसभा मतदारसंघ	१८ मे २०११	२५ मे २०१६	&0000000000000005.000000५ वर्षे, &0000000000000007.000000७ दिवस	१३वी (२०११ निवडणूक)	भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
१२	पिनाराई विजयन	धर्मादम विधानसभा मतदारसंघ	२५ मे २०१६	१९ मे २०२१	&0000000000000008.000000८ वर्षे, &0000000000000172.000000१७२ दिवस	१४ वी (२०१६ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)
१२	पिनाराई विजयन	धर्मादम विधानसभा मतदारसंघ	२० मे २०२१	पदस्थ		१५वी (२०२१ निवडणूक)	भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष (मार्क्सवादी)

तळटीप

^ ^a ^b ^c ^d कंसातील क्रमांक सूचित करतो की पदावर असलेल्या व्यक्तीने यापूर्वी पद भूषवले आहे.
^ ^a ^b या स्तंभात फक्त मुख्यमंत्र्यांच्या पक्षाची नावे आहेत. ते ज्या राज्य सरकारचे नेतृत्व करतात ते अनेक पक्ष आणि अपक्षांची जटिल युती असू शकते; जे येथे सूचीबद्ध नाही.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h राष्ट्रपती राजवट लादली जाऊ शकते जेव्हा एखाद्या राज्यातील सरकार राज्यघटनेनुसार कार्य करू शकत नाही, जी बहुतेक वेळा घडते कारण विधानसभेत कोणत्याही पक्षाला किंवा युतीला बहुमत नसते. जेव्हा एखाद्या राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू होते, तेव्हा तिची मंत्रिमंडळ विसर्जित होते. अशा प्रकारे मुख्यमंत्र्यांचे पद रिक्त होते, आणि प्रशासन राज्यपालांच्या ताब्यात असते, जे केंद्र सरकारच्या वतीने काम करतात.^[२]
^ १९६५ च्या निवडणूकीत कोणत्याही पक्षाच्या किंवा युतीच्या बाजूने स्पष्ट जनादेश नसल्याने, कोणतीही विधानसभा स्थापन झाली नाही आणि राष्ट्रपती राजवट पुन्हा लागू करण्यात आली.

संदर्भ

^ Durga Das Basu. Introduction to the Constitution of India. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. आयएसबीएन 978-81-8038-559-9.
^ Amberish K. Diwanji. "A dummy's guide to President's rule". Rediff.com. 15 March 2005.

पुढील वाचन

Chief Ministers, Ministers, and Leaders of Opposition of Kerala (PDF), Thiruvananthapuram: Secratriat of Kerala Legislature, 2018
Chandran, VP (2018). Mathrubhumi Yearbook Plus – 2019 (Malayalam ed.). Kozhikode: P. V. Chandran, Managing Editor, Mathrubhumi Printing & Publishing Company Limited, Kozhikode.
Menon, A. Sreedhara (2007). A Survey of Kerala History. DC Books. ISBN 9788126415786.

[BR-2] कंसातील क्रमांक सूचित करतो की पदावर असलेल्या व्यक्तीने यापूर्वी पद भूषवले आहे.

[party-3] या स्तंभात फक्त मुख्यमंत्र्यांच्या पक्षाची नावे आहेत. ते ज्या राज्य सरकारचे नेतृत्व करतात ते अनेक पक्ष आणि अपक्षांची जटिल युती असू शकते; जे येथे सूचीबद्ध नाही.

[PR-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h राष्ट्रपती राजवट लादली जाऊ शकते जेव्हा एखाद्या राज्यातील सरकार राज्यघटनेनुसार कार्य करू शकत नाही, जी बहुतेक वेळा घडते कारण विधानसभेत कोणत्याही पक्षाला किंवा युतीला बहुमत नसते. जेव्हा एखाद्या राज्यात राष्ट्रपती राजवट लागू होते, तेव्हा तिची मंत्रिमंडळ विसर्जित होते. अशा प्रकारे मुख्यमंत्र्यांचे पद रिक्त होते, आणि प्रशासन राज्यपालांच्या ताब्यात असते, जे केंद्र सरकारच्या वतीने काम करतात.^[२]

[6] १९६५ च्या निवडणूकीत कोणत्याही पक्षाच्या किंवा युतीच्या बाजूने स्पष्ट जनादेश नसल्याने, कोणतीही विधानसभा स्थापन झाली नाही आणि राष्ट्रपती राजवट पुन्हा लागू करण्यात आली.

[term1-1] Durga Das Basu. Introduction to the Constitution of India. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. आयएसबीएन 978-81-8038-559-9.

[5] Amberish K. Diwanji. "A dummy's guide to President's rule". Rediff.com. 15 March 2005.

[१]

[a]

[b]

[c]

[d]

[२]