आदि पर्व
(आदिपर्व या पानावरून पुनर्निर्देशित)
आदि पर्व हे महाभारतातील पहीले आणि सर्वांत मोठे पर्व आहे. या पर्वात मुख्यत्वे भारतवर्षाचे वर्णन असून त्यावर राज्य करणाय्रा राजांचे व त्यांच्या राज्यातील घडामोडीचे वर्णन आले आहे. नावाप्रमाणेच आदि पर्वात सर्व बाह्य घडामोडी उघड पडतात.
मुख्य पर्वांची यादी
[संपादन]महाभारतात १८ प्रमुख पर्व आहेत. ते पुढीलप्रमाणे:
| क्र. | पर्व | संदर्भ |
|---|---|---|
| १ | अनुक्रमणिक पर्व | महाभारताची सुरुवात आणि सौतिंद्वारे ते नैमिषारण्यात ऋषींना कसे सांगण्यात आले याची संपूर्ण माहिती |
| २ | पौष्य पर्व | जनमेजयाचे सर्पयज्ञ करण्याचे कारण-उतंक आणि पौष्य राजा |
| ३ | पौलोम पर्व | जनमेजयाचा सर्पयज्ञ |
| ४ | अस्तिक पर्व | अस्तिक ऋषींद्वारे सर्पांची यज्ञातून मुक्तता |
| ५ | आदिवंश-अवतरण पर्व | व्यासांनी रचलेले 'भारत' हे काव्य सौतींद्वारे शौनकाला सांगण्यात आले |
| ६ | संभव पर्व | सृष्टीनिर्माणाची कथा व कुरुवंशाची संपूर्ण कथा |
| ७ | जतुगृह-दाहन पर्व | पांडवांना नैमिषारण्यात कौरवांद्वारे करन्यात आलेला जाळण्याचा प्रयत्न |
| ८ | हिडिंब वध पर्व | वनात हिडिंब राक्षसाचा भीमाने केलेला वध आणि भीम-हिडिंबा विवाह |
| ९ | बक-वध पर्व | बकासुराचा भीमाने केलेला वध |
| १० | चैत्ररथ पर्व | पांडवांच्या सांगण्यावरून गंधर्वराज चित्ररथ्आने केलेले दुर्योधनाच्या पत्नींचे हरण |
| ११ | स्वयंवर पर्व | पांचाल नरेश पुत्री द्रौपदीचे स्वयंवर आणि अर्जुनाशी विवाह |
| १२ | वैवाहिक पर्व | पांडवांशी द्रौपदीचे लग्न |
| १३ | विदुरगमन पर्व | विदुराचा महामंत्रीपदाचा त्याग व विदुराने पांडवांना दिलेली भेट |
| १४ | राज्यलाभ पर्व | युधिष्ठिराचा युवराज म्हणून केलेला अभिषेक |
| १५ | अर्जुन वनवास पर्व | अर्जुनाचा नियमोल्लंघन केल्यामुळे झालेला वनवास |
| १६ | सुभद्रा हरण पर्व | श्रीकृष्णाच्या सांगण्यावरून अर्जुनाने केलेले सुभद्रा हरण |
| १७ | हरण-हरिक पर्व | कृष्ण आणि पांडवांची भेट |
| १८ | खांडव दाह पर्व | खांडवप्रस्थाचे दहन करून त्याचे इंद्रप्रस्थात केलेले रूपांतर |