मध्वाचार्य

श्रीमन्मध्वाचार्य हे थोर्भ हिंदू भक्तिसंप्रदाय उद्धारक होते. ते पूर्णप्रज्ञ होते असे मानले जाते. त्यांचा जन्म उडुपीपासून जवळ असलेल्या पाजक नावाच्या गावी विजयादशमीच्या दिवशी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव मध्यगेह व आईचे नाव वेदवती असे होते. त्यांनी अनेक वेळा भारताचा दौरा केला, बंगाल, वाराणसी, द्वारका, गोवा आणि कन्याकुमारी या ठिकाणांना भेटी दिल्या. मुक्ती, भगवंताच्या कृपेनेच प्राप्त होते, असे मध्वाचार्य यांनी प्रतिपादन केले. माधवाने उपनिषदांचा आणि अद्वैत साहित्याचा अभ्यास केला, परंतु मानवी आत्मा आणि देव यांच्या एकत्वाच्या अद्वैतवादाच्या तत्त्वज्ञानावर ते सहमत नव्हते, त्याचे त्याच्या गुरूशी वारंवार मतभेद होत असत.

कार्य[संपादन]

इ.स. १२८५ मध्ये द्वारका गुजरात मधून मिळवलेल्या मुर्तीसह उडुपी येथे कृष्ण मठाची स्थापना केली. मन्मध्वाचार्ययांनी द्वैतमताच्या प्रचारासाठी आठ मठांची स्थापना केली. यात उत्तरादी मठ हा मुख्य असून तो स्वतंत्र मठ आहे. हिंदू धर्मप्रसारासाठी व मतप्रचाराठी हा मठ कार्यरत आहे. त्यांनी स्थापन केलेल्या द्वैत विद्यालयाचा वैष्णव धर्मावर प्रभाव पडला, मध्ययुगीन भारतातील भक्ती चळवळ , आणि अद्वैत वेदांत आणि विशिष्टाद्वैत वेदांतासह तीन प्रभावशाली वेदांत तत्त्वज्ञानांपैकी एक आहे. द्वैतवादाच्या आवारावर आधारित स्वतःची द्वैत चळवळ सुरू केली - मानवी आत्मा आणि देव (विष्णू म्हणून) या दोन भिन्न गोष्टी आहेत असे प्रतिपादन केले.

लेखन[संपादन]

त्यांनी ३७ प्रमुख ग्रंथ लिहिले. ब्रह्मसूत्रभाष्य, अनुव्याख्यान, गीताभाष्य, गीतातात्पर्यनिर्णयं, भागवततात्पर्यनिणर्यं, ऋग्वेदभाष्य, महाभारततात्पर्य निर्णयं, तत्त्वविवेक, उपाधिखंडनं हे त्यापैकी काही आहेत.

शिकवण[संपादन]

निर्दोष भक्ती हाच मोक्षप्राप्तीचा उपाय असून तिच्यामुळे जिवांचा उद्धार होतो. स्वतःच्या वास्तव स्वरूपाची अनुभूती म्हणजे मोक्ष ही त्यांची प्रमुख शिकवण होय. मध्वाचार्य हे आदि शंकराचार्यांच्या अद्वैत वेदांत आणि रामानुजांच्या विशेषाद्वैत वेदांत शिकवणीचे समीक्षक होते .

शिष्य परंपरा[संपादन]

मध्वाचार्यांचे प्रमुख चार शिष्य पुढील प्रमाणे पद्मनाभतीर्थ, नरहरीतीर्थ, अक्ष्योभ्यतीर्थ व माधवतीर्थ.

चमत्कार[संपादन]

माधवाने त्याच्या हयातीत अनेक चमत्कार केले, ज्यात चिंचेचे दाणे नाण्यांमध्ये रूपांतरित करणे, दरोडेखोर आणि जंगली प्राण्यांविरुद्ध लढणे आणि जिंकणे, ओले कपडे न घालता गंगा पार करणे , आणि त्याच्या मोठ्या बोटांच्या नखांमधून आपल्या विद्यार्थ्यांना प्रकाश देणे यासह अनेक चमत्कार केले.

पुस्तके[संपादन]

सुमध्वविजय - लेखक संतकवी श्रीदासगणू महाराज (ओवीबद्ध रचना)
मध्वाचार्य व तत्त्वज्ञान - लेखक रा.बा. अवधानी
देणे प्राणाशाचे मध्वचरित्र - लेखक वादिराज लिमये

चित्रपट[संपादन]

इस. १९८६ मध्ये जीव्ही अय्यर दिग्दर्शित मध्वाचार्य नावाच्या चित्रपट तयार झाला, तो पूर्णपणे कन्नड भाषेत बनलेल्या चित्रपटांपैकी एक होता .

ब च सं हिंदू धर्म
श्रुति	ऋग्वेद • यजुर्वेद • सामवेद • अथर्ववेद • उपनिषद •
स्मृति	इतिहास (रामायण • महाभारत • भगवद्गीता) • आगम (तंत्र • यंत्र) • पुराण • सूत्र • वेदान्त
संकल्पना	अवतार • आत्मा • ब्राह्मण • कोसस • धर्म • कर्म • मोक्ष • माया • इष्ट-देव • मूर्ति • पुनर्जन्म • संसार • तत्त्व • त्रिमूर्ती • कतुर्थ • गुरु
तत्त्वज्ञान	मान्यता • प्राचीन हिंदू धर्म • सांख्य • न्याय • वैशेषिक • योग • मीमांसा • वेदान्त • तंत्र • भक्ती
परंपरा	ज्योतिष • आयुर्वेद • आरती • भजन • दर्शन • दीक्षा • मंत्र • पूजा • सत्संग • स्तोत्र • विवाह • यज्ञ
गुरु	शंकर • रामानुज • मध्व • रामकृष्ण • शारदा देवी • विवेकानंद • नारायण गुरु • अरबिन्दो • रमण महर्षी • चैतन्य महाप्रभू • शिवानंद • चिन्‍मयानंद • स्वामीनारायण • तुकाराम • प्रभुपाद • लोकनाथ ब्रह्मचारी • जलाराम
विभाजन	वैष्णव • शैव • शक्ति • स्मृति • हिंदू पुनरुत्थान
दैवते	हिंदू दैवते • हिंदू मिथकशास्त्र
युग	सत्य • त्रेता • द्वापार • कलि
चातुर्वर्ण्य	ब्राह्मण • क्षत्रिय • वैश्य • शूद्र