बर्टन रिश्टर
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
| बर्टन रिश्टर | |
 बर्टन रिश्टर | |
| पूर्ण नाव | बर्टन रिश्टर |
| कार्यक्षेत्र | भौतिकशास्त्र |
| पुरस्कार |  भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक
|
बर्टन रिश्टर ( २२ मार्च, इ.स. १९३१ ब्रुकलिन, अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने - हयात) हे शास्त्रज्ञ आहेत. भौतिकशास्त्रातील योगदानासाठी त्यांना इ.स. १९७६ सालच्या नोबेल पारितोषिकाने सन्मानित करण्यात आले.
जीवन आणि संशोधन
[संपादन]मूळचे न्यू यॉर्क शहरातील,रिश्टरचा जन्म ब्रूकलिनमधील ज्यू कुटुंबात झाला आणि फर रोकावेच्या क्वीन्स शेजारमध्ये वाढला होता.त्याचे आई-वडील फॅनी (पोलॅक) आणि अब्राहम रिश्टर हे कापड कामगार होते.त्यांनी फर रॉकवे हायस्कूलमधून पदवी प्राप्त केली,बार्च सॅम्युअल ब्लंबरबर्ग आणि रिचर्ड फेनमॅन या सहकारी विद्यार्थ्यांनीही अशी शाळा निर्माण केली.तो पेनसिल्व्हेनिया मधील मर्सर्सबर्ग अ‍ॅकॅडमीमध्ये शिकला,नंतर मॅसेच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी येथे अभ्यास चालू ठेवला, जेथे त्यांनी १९५२ मध्ये पदवी प्राप्त केली. आणि १९५६ मध्ये पीएचडी केली.त्यानंतर ते स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाच्या विद्याशाखेत रुजू झाले आणि १९६७ मध्ये पूर्ण प्राध्यापक झाले.रिश्टर हे १९८४ ते १९९९ पर्यंत स्टॅनफोर्ड रेखीय प्रवेगक केंद्र (एसएलएसी)चे संचालक होते.ते फ्रीमन स्पोगली इन्स्टिट्यूट फॉर इंटरनॅशनल स्टडीजचे वरिष्ठ साथीदार होते आणि पॉल पिगॉट स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाच्या भौतिक विज्ञान इमेरिटसमध्ये प्राध्यापक.स्टॅनफोर्ड येथे प्राध्यापक म्हणून,रिक्टरने स्टॅनफोर्ड भौतिकशास्त्राचे दुसरे प्रोफेसर डेव्हिड रिटसन यांच्या मदतीने स्पियर (स्टॅनफोर्ड पॉझिट्रॉन-इलेक्ट्रॉन इलेक्ट्रॉन असिमेट्रिक रिंग) कण प्रवेगकची रचना तयार केली.जेव्हा अखेरीस संसाधने सुरक्षित केली गेली,यू.एस. आण्विक ऊर्जा आयोगाच्या समर्थनासह रिश्टरने स्पीयरच्या इमारतीचे नेतृत्व केले.त्याद्वारे त्याने एका संघाचे नेतृत्व केले ज्याला एक नवीन अणूपेक्षाही लहान असणारा कण सापडला ज्याला त्याने ψ (पीएसआय) म्हणले.हा शोध ब्रुकहावेन नॅशनल लॅबोरेटरी येथे सॅम्युअल टिंग यांच्या नेतृत्वात संघानेही केला होता,पण त्याने त्या कणाला जे कण असे नाव दिले.अशा प्रकारे कण जे / ψ मेसॉन म्हणून ओळखला जाऊ लागला.रिश्टर आणि टिंग यांना त्यांच्या कार्यासाठी १९७६ मध्ये भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार संयुक्तपणे देण्यात आले.
१९७५ च्या दरम्यान रिश्टरने सीईआरएन येथे शब्दाटिकल वर्ष घालवले जेथे त्याने आयएसआर प्रयोग आर ७०२ वर काम केले.रिश्टर जेसन सल्लागार गटाचा सदस्य होता आणि अमेरिकेच्या ध्वनी विज्ञानाला प्रोत्साहन देण्यावर लक्ष केंद्रित करणारी संस्था अमेरिकेच्या वैज्ञानिक आणि अभियंता संचालक मंडळावर काम करीत होती.मे २००७ मध्ये त्यांनी इराण आणि शरीफ तंत्रज्ञान विद्यापीठाला भेट दिली.२०१२ मध्ये, अध्यक्ष बराक ओबामा यांनी जाहीर केले की बर्टन रिश्टर यांनी मिल्ड्रेड ड्रेसेल्ससह एनरिको फर्मी पुरस्काराचा सह-प्राप्तकर्ता आहे.२०१४ मध्ये राष्ट्राध्यक्ष ओबामा यांनी रिश्टरला २०१२चा राष्ट्रीय विज्ञान पदक देखील प्रदान केला.त्यांचे उद्धरण वाचले, "इलेक्ट्रॉन प्रवेगकांच्या विकासात अग्रगण्य योगदानासाठी,परिपत्रक आणि रेखीय टक्करधारकांसह,सिंक्रोट्रॉन प्रकाश स्रोत आणि प्राथमिक कण भौतिकशास्त्रातील शोध आणि ऊर्जा धोरणामध्ये योगदान यासाठी.