उरमोडी धरण
| उरमोडी धरण | |
| स्थान | परळी, सातारा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत |
|---|---|
| लांबी | १२ किलोमीटर |
| जलाशयाची माहिती | |
| निर्मित जलाशय | उरमोडी जलाशय |
उरमोडी धरण हे महाराष्ट्र राज्यातील सातारा जिल्ह्यातील एक महत्त्वाचे धरण आहे. हे धरण उरमोडी नदीवर सज्जनगडाच्या पायथ्याशी परळी या गावाजवळ १९९७ साली बांधण्यात आले आहे. या धरणाची लांबी १२ किलोमीटर आहे, आणि ते सातारा जिल्ह्यातील सिंचन आणि पिण्याच्या पाण्याच्या गरजा पूर्ण करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. धरणे सामान्यतः आर्थिक आणि सामाजिक विकासासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावतात, जसे की शेतीसाठी पाणी आणि पाणीपुरवठा.[१]
इतिहास
[संपादन]उरमोडी धरणाचे बांधकाम १९९७ साली पूर्ण झाले. परळी हे गाव एकेकाळी मोठी बाजारपेठ म्हणून ओळखले जात होते. या धरणाच्या निर्मितीमुळे परळी आणि आसपासच्या गावांना पाणीपुरवठा आणि शेतीसाठी पाण्याची सोय झाली आहे. सातारा जिल्ह्यातील हे धरण स्थानिक शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरले आहे. या धरणाच्या बांधकामामुळे १६४ एकर क्षेत्र पाण्याखाली गेले आहे, आणि त्यामुळे ६० गावांमधील पुनर्वसनाचा प्रश्न निर्माण झाला होता.[२]
भौगोलिक स्थान
[संपादन]उरमोडी धरण सातारा जिल्ह्यातील परळी गावाजवळ उरमोडी नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाच्या बाजूला परळी, वाघवाडी, यादववाडी, बणघर, कूस, खडगाव, कसरथल, नित्रल, निगुडमाळ, सांडवली, केळवली, ताकवले आदी गावे आहेत. हे धरण सज्जनगडाच्या पायथ्याशी असल्याने या परिसराला ऐतिहासिक आणि नैसर्गिक महत्त्व आहे.
उपयोग
[संपादन]उरमोडी धरणाचा मुख्य उपयोग शेतीसाठी सिंचन आणि स्थानिक गावांना पाणीपुरवठा करण्यासाठी होतो. या धरणामुळे सातारा जिल्ह्यातील अनेक गावांमधील शेतकऱ्यांना पिकांसाठी पाणी उपलब्ध झाले आहे. तसेच, या धरणामुळे पिण्याच्या पाण्याची गरजही काही प्रमाणात पूर्ण होते. पुनर्वसन झालेल्या गावांमधील रहिवाशांच्या मते, धरणामुळे आर्थिक फायदे (जसे की शेतीसाठी पाणी) मिळाले असले, तरी पिण्याच्या पाण्यासाठी अजूनही अडचणी आहेत.[२]
पुनर्वसन आणि परिणाम
[संपादन]उरमोडी धरणाच्या बांधकामामुळे ६० गावांमधील रहिवाशांचे पुनर्वसन करावे लागले. पुनर्वसनानंतर या गावांमधील रहिवाशांनी सांगितले की, धरणामुळे आर्थिक फायदे (जसे की शेतीसाठी पाणी) मिळाले असले, तरी सांस्कृतिक आणि सामाजिक सुविधांबाबत अनेक तक्रारी आहेत. उदाहरणार्थ, ५६.६% रहिवाशांना आर्थिक फायदे मिळाले, तर १६.६% रहिवाशांना या फायद्यांबाबत समाधान नाही. तसेच, पुनर्वसनानंतर सांस्कृतिक सुविधा (६.६%), आरोग्य सुविधा (२०.५%), आणि पिण्याचे पाणी (४५.६%) याबाबतीत अनेक अडचणी आहेत.[२]
संदर्भ
[संपादन]- ^ "Dams: An Essential Component of Development" (PDF). Third World Centre for Water Management. 30 January 2015. 1 April 2025 रोजी पाहिले.
- ^ a b c Y. 2008 (June 2013). "Impact of Urmodi Dam on Rehabilitated People of Satara District, Maharashtra". Research Link. XII (4). 1 April 2025 रोजी पाहिले.