कीर्तनकार

प्रवचनकार याच्याशी गल्लत करू नका.

कीर्तन करणार्‍या व्यक्तीला कीर्तनकार असे म्हणतात. महाराष्ट्रात सुमारे साडेतीन हजार प्रमुख कीर्तनकार आहेत. खानदेशात ही संख्या तीनशेच्या आसपास आहे. कीर्तनकारांना सोबत म्हणून गायनाचार्य, पखवाज वादक, हार्मोनियम मास्टर गावोगावी आहेत. कीर्तनात हिंदू कीर्तनकारच नव्हे, तर जैन, मुस्लीम, शीख, मारवाडीही आढळून येतात. दहा वर्षापूर्वी हाताच्या बोटावर मोजण्याइतके कीर्तनकार होते. आत ३० ते ३५ वर्षे वयोगटातही कीर्तनकार आहेत. महिला, बाल कीर्तनकारांची संख्या सहाशेच्या आसपास आहे.

प्रकाश महाराज बोधले हे सध्या (२०१४ साली) अखिल भारतीय वारकरी मंडळाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष व पैठणच्या संतपीठाचे पीठाचार्य आहेत. भावकथा प्रवक्ते गोविंदगिरीजी महाराज हे महर्षी वेद व्यास प्रतिष्ठानचे संस्थापक आहेत. ते ज्ञानेश्वरीच्या भावकथेचे हिंदीत निरूपण करतात.

पर्यावरण आणि कीर्तनकार

’संत वाङ्‌मयातील पर्यावरण’ या नावाचे एक पुस्तक आळंदीतील कीर्तनकार संतोष महाराज सुंबे यांनी संपादित केले आहे. ह्या पुस्तकात संत वाङ्‌मयात आलेल्या पर्यावरणविषयक संदेशांबद्दल विविध कीर्तनकारांनी लिहिलेले लेख आहेत.

वंशपरंपरा, गुरुपरंपरा आणि घराणी

जुन्या काळात कीर्तनाची कला वंशपरंपरेने आणि गुरुपरंपरेने चालत आली. अनेक घराणी तयार झाली.

कीर्तन प्रशिक्षिका

• कीर्तनचंद्र मानसी श्रेयस बडवे
  
• . प्रा. संगीता मावळे
  
• . विजया वैशंपायन
  

कीर्तन प्रशिक्षक

• कीर्तन विशारद दीपक हनुमंत जेवणे
• सुहास देशपांडे
• कीर्तनचंद्र श्रेयस मिलिंद बडवे
• प्रवचनकार शंकर सोनू सावंत
• शास्त्रीय गायक व शिक्षक प्रदीपबुवा गुरव

कीर्तन/प्रवचनाचे प्रशिक्षण देणार्‍या संस्था

• ॐ तत्त्वमसि प्रतिष्ठान द्वारा संचालित हरिकीर्तन प्रबोधिनी संस्था, ठाणे (संगणकाद्वारे ऑनलाईन शिक्षणाचीसुद्धा सोय)
• श्री हरिकीर्तनोत्तेजक संस्था, नारद मंदिर, सदाशिव पेठ, पुणे.
• अखिल भारतीय कीर्तन संस्था, विठ्ठल रखुमाई मंदिर, द.ल. वैद्य मार्ग, दादर (मुंबई)
• नारदीय कीर्तनाचे नियमित प्रशिक्षण वर्ग मराठी माध्यमातून घेणार्‍या दादर (मुंबई) तसेच पुणे व नागपूर येथील पाठशाळा

कीर्तन महोत्सव आयोजित करणार्‍या संस्था

• कीर्तन महोत्सव समिती, कुडाळ
• झुंबरलालजी खटोड सामाजिक प्रतिष्ठान, बीड
• नारदीय कीर्तन महोत्सव करणारी अखंड एकादशी कीर्तनमाला (गुरुदत्तधाम, गोंदी)
• वैष्णव विचार कीर्तन महोत्सव समिती, (पिंपरी-पुणे) : संस्थेची स्थापना इ.स. १९९८.
• संत एकनाथमहाराज संस्थान ट्रस्ट (पैठण)

वारकरी कीर्तनकार

1. . गोविंदस्वामी आफळे
2. . चारुदत्त आफळे
3. . बंडातात्या कर्‍हाडकर
4. . प्रकाशबुवा मुळे गोंदीकर
5. . रामराव महाराज ढोक
6. . चैतन्य महाराज देगलूरकर
7. . योगिराज महाराज पैठणकर
8. . प्रकाश महाराज बोधले
9. . अक्षय महाराज भोसले
10. . रामकृष्णदास लहवीतकर
11. . नारायण लक्ष्मण वाजे-अलिबागकर महाराज
12. . वै. दादामहाराज सातारकर
13. . बाबामहाराज सातारकर
14. . नामदेवशास्त्री सानप
15. . विकास महाराज सायलक
16. . संदीपान महाराज हसेगावकर
17. . किरण महाराज असवले-पाटील (पाटण,सातारा)

प्रवचनकार

1. . महादेव महाराज राऊत.बीडकर. कूटअभंगचिंतन प्रवक्ते.
2. . शिवचरित्र कथा प्रवक्ते प्रदीप महाराज नलावडे

नारदीय कीर्तनकार

• हरिहर अपामार्जने (बालकीर्तनकार)
• रामनाथबुवा अय्यर
• मकरंदबुवा कळंबेकर
• कै.विनायक केशव कुलकर्णी (जन्म १९२२, मृत्यू २००९)
• विश्वासबुवा कुलकर्णी
• नारायणशास्त्री गोडबोले
• दत्तदासबुवा घाग
• मानसी जोशी
• नीलिमा ताम्हनकर
• भास्करराव देशपांडे
• कीर्तन सौदामिनी सौ. पूजाताई देशमुख
• प्रतीकबुवा देशमुख
• कै.रामचंद्रबुवा पारनेरकर
• श्रीधरबुवा भागवत
• श्रीमती मांडके (पुणे)
• प्रकाश मुळ्ये
• युगंधरा वीरकर (मुंबई)
• गंगाधरबुवा व्यास

राष्ट्रीय कीर्तनकार

• गोविंदबुवा आफळे
• ओतुरकरबुवा (प्र. दा. राजर्षि)
• कमलाकरबुवा औरंगाबादकर
• विश्वासबुवा कुलकर्णी
• उद्धवराव गाडेकर
• उद्धवबुवा जावडेकर
• कीर्तन सौदामिनी सौ. पूजाताई देशमुख
• डॉ. दत्तोपंत पटवर्धन (आद्य राष्ट्रीय कीर्तनकार)
• कीर्तन केसरी भारतबुवा रामदासी (यवतमाळ)
• कीर्तनभूषण विनायकबुवा शाळिग्राम (यांनी महाराष्ट्र-गोवा-गुजरात-कर्नाटक-मध्य प्रदेश-ऑस्ट्रेलिया येथे कीर्तने केली आहेत.)

अलीकडील कीर्तनकार

गोविंदस्वामी आफळे आणि त्यांचे चिरंजीव चारुदत्त आफळे हे मराठीतले सुपरिचित कीर्तनकार आहेत. ओतूरकरबुवा (प्र. दा. राजर्षि) हेही त्या काळातील एक नामवंत व आदर्श राष्ट्रीय कीर्तनकार होते. तसेच दर्यापूरमधी सामदा मठाचे मठाधिपती ज्ञानेश्वर महाराज भांडे हेही प्रसिद्ध आहेत. त्यांच्याशिवाय कमीअधिक प्रसिद्ध असलेले अनेक कीर्तनकार आणि प्रवचनकार महाराष्ट्रात आहेत. त्यांपैकी काही हे :-

अजितसिंग (शीख कीर्तनकार), नरहरी अपामार्जनी (पुसद), धम्मचारी अचलशील (बौद्ध प्रवचनकार), न.चिं. अपामार्जने, "कीर्तनरत्न" विलासबुवा गरवारे, हरिहर अपामार्जने (नारदीय बालकीर्तनकार), सौ. पूजाताई देशमुख, चंद्रशेखर सदाशिव अभ्यंकर, पांडुरंग महाराज अभ्यंकर, वा.ना. अभ्यंकर (कीर्तनकार व प्रवचनकार), शंकर अभ्यंकर (प्रवचनकार), श्रीपादबुवा अभ्यंकर, अमृतनाथ महाराज, रामनाथबुवा अय्यर (नारदीय कीर्तनकार), बाळासाहेब महाराज अवसरे, किरण महाराज असवले-पाटील (हे सातारा जिल्ह्यातील पाटण येथील सुप्रसिद्ध बालकीर्तनकार आहेत) पांडुरंग महाराज अव्हाड, प्रल्हाद महाराज अहीर, सुहास आगरकर (प्रवचनकार), प्रतीकबुवा देशमुख, माधव आजेगावकर, रामेश्वर महाराज आतकरे, भरत महाराज आंबाडे, जगन्नाथ महाराज आर्वीकर, बाबा महाराज इंगळे, रामेश्वर महाराज इंगळे, माधव महाराज इंगोले, रामचंद्र इंगोले (प्रवचनकार), केशवमहाराज उखळीकर, बाळासाहेब महाराज उगले, रामभाऊ महाराज उन्हाळे, आकाश ऐनापुरे (बालकीर्तनकार), समीरबुवा ओझे, ओतूरकर, कमलाकरबुवा औरंगाबादकर, पुष्कर औरंगाबादकर, मंगलमूर्ती औरंगाबादकर, गहिनीनाथ औसेकर, माऊली महाराज कदम, ज्ञानेश्वर महाराज कदम, ओंकारबुवा कपलाने, ज्ञानेश्वरबुवा कपलाने, विश्वास करंदीकर (प्रवचनकार), अनंतबुवा कर्वे, नंदकुमार कर्वे, बंडातात्या कर्‍हाडकर (कीर्तन-प्रवचनकार), कवीश्वर, मकरंदबुवा कळंबेकर, नितीन महाराज काकडे, नारायणबुवा काणे, यशवंतबुवा कानडे, कालिदास महाराज (सुरेगाव), संजय महाराज कावळे, पोपट महाराज कासारखेडेकर (कीर्तन-प्रवचनकार), सतीश महाराज काळजे, कल्याण महाराज काळे, तुकाराम महाराज काळे (आजरेकर), शंकरराव काळे महाराज, सिद्राम महाराज काळे (प्रवचनकार), बालाजी महाराज कुथले, मोहन कुबेर, मारुती महाराज कुरेकर, परमेश्वर महाराज कुर्‍हे, अजित कुलकर्णी (प्रवचनकार), विश्वासबुवा कुलकर्णी, द्वा.वा. केळकर (दासबोध प्रचारक), आत्माराम महाराज केळे (प्रवचनकार), रामदासबुवा कैकाडी (प्रवचनकार), रघुनाथ महाराज कोकडे, लक्ष्मण महाराज कोकाटे (कण्हेरी), कोपरकर, पंडित महाराज कोल्हे, विश्वंभर कोल्हे, विष्णुमहाराज खांडेभराड, गुलाब महाराज खालकर, रामदास महाराज खिल्लारी, सतीश महाराज गव्हाणे, श्रीकांत महाराज गागरे, शांताराम महाराज गांगुर्डे (प्रवचनकार), गणेश गाडगीळ, विजयराव गाडगीळ (प्रवचनकार), उद्धवराव गाडेकर, गोविंददेव गिरी ऊर्फ किशोरजी व्यास(प्रवचनकार), पांडुरंग महाराज गिरी (घावी गावचे), आझाद महाराज गुजर, विश्वनाथ महाराज गुठ्ठे (प्रवचनकार), गणपतबाबा गुडेकर(अलिबागकर महाराज), गुरुप्रीतसिंग (शीख कीर्तनकार), सुभाष महाराज गेठे (कीर्तन-प्रवचनकार), आबा गोडसे, शरदबुवा गोडसे, प्रकाशबुवा मुळे गोंदीकर व त्यांचे चिरंजीव श्रीपादबुवा मुळे गोंदीकर, योगीराजबुवा मुळे गोंदीकर, गोविंद महाराज गोरे, नीळकंठ ज्ञानेश्वर गोरे, बाळूमहाराज गोरेगावकर, रामचंद्रबुवा गोर्‍हे, जयंतबुवा गोसावी, योगिराज महाराज गोसावी, एकनाथ महाराज गोळेकर (सिन्नरचे), श्रीदत्तदास घागबुवा, शरदबुवा घाग, सुभाष महाराज घाडगे, डॉ. मधुसूदन घाणेकर, नवनाथ महाराज घावरे (प्रवचनकार), चंद्रकांत महाराज घुंडरे (प्रवचनकार), श्यामबुवा घुमकेकर, परमेश्वर महाराज घुले, पांडुरंग महाराज घुले, चंद्रकांत महाराज घोडे (प्रवचनकार), सचिन महाराज चकवे, भानुदास महाराज चव्हाण, बाबा महाराज चाळक, दादा महाराज चौगुले, राधेश्याम महाराज चौगुले (प्रवचनकार), किसन महाराज चौधरी (प्रवचनकार), दत्तात्रेय महाराज जगताप, पाटीलबुवा जगताप, प्रमोद महाराज जगताप (कीर्तनकार-प्रवचनकार), महादेव महाराज जगताप, पुंडलिक महाराज जंगले-शास्त्री, सुधीर वसंत जठार, यशवंत जनूफाले महाराज, मुकुंद जाटदेवळेकर, अशोक महाराज जाधव (आकुर्डीचे) (कीर्तन-प्रवचनकार), गोपाळ महाराज जाधव, वै. नागनाथबुवा जाधव (६३व्या वर्षी निधन : ३ एप्रिल, २०१४), अशोक महाराज जाधव, डॉ. नारायण महाराज जाधव (कीर्तन/प्रवचनकार), निंबराज महाराज जाधव, भगवान महाराज जाधव, बाळासाहेब जाधव, गोपाळ महाराज जावळे (प्रवचनकार), जितेंद्रदास महाराज (प्रवचनकार), आदिनाथबुवा जुन्नरकर, हर्षदबुवा जोगळेकर, डॉ. अमृतदास महाराज जोशी, आनंदबुवा जोशी, प्रणव ऊर्फ ऋषिकेश जोशी(प्रवचनकार), कालिदास महाराज जोशी, चारुदत्तबुवा जोशी, नितीन जोशी (प्रवचनकार), मोहनबुवा जोशी (चर्‍होलीकर), मोरेश्वर जोशी, वासुदेवबुवा जोशी, शरद जोशी (कीर्तनकार), हरिभाऊ जोशी, गोरक्ष महाराज टाव्हरे (प्रवचनकार), ज्ञानेश्वर टेंभूकर, दत्तात्रेय महाराज टेमघरे, रमेश महाराज ढमाल, गोरक्षनाथ महाराज ढमाले, विष्णू महाराज ढेरंगे (प्रवचनकार), रामराव महाराज ढोक, संदीप महाराज डुंबरे, अर्जुन महाराज तनपुरे, बद्रीनाथ तनपुरे, ताजोद्दिन महाराज, सदानंद ताम्हणकर, सुदाम तायडे, नारायण महाराज तावरे, बापूसाहेब तुपे (कीर्तनकार व प्रवचनकार), सारंग महाराज दंडवते (देवदैठण ता श्रीगोंदा संतश्रेष्ठ निंबराज महाराजांचे १२वे वंशज), मामा उमेश महाराज दशरथे (प्रवचनकार), राजेंद्र दहिभाते (प्रवचनकार), रूपचंद महाराज दहीवदकर, मोहन दांडेकर, प्रकाश दामोदरे (प्रवचनकार), मामासाहेब दिघे(प्रवचनकार), विठ्ठल महाराज दिवेगावकर, बालयोगी हरिहर महाराज दिवेगांवकर (प्रवचनकार), डॉ. रामचंद्र देखणे, चंद्रशेखर देगलूरकर, चैतन्य महाराज देगलूरकर, प्रणव देव, नारायण महाराज देवडकर, ज्ञानेश्वर महाराज देवडे, चिन्मय देशपांडे, चंद्रकांत महाराज देशमुख, निवृत्ती महाराज देशमुख, प्रतीकबुवा देशमुख, रामदास डॉ. श्री.द. देशमुख (कोल्हापूर-मुरगूड येथील प्रवचनकार), कान्होबा महाराज देहूकर, बाळासाहेब महाराज देहूकर, गोविंददेवगिरी महाराज ऊर्फ किशोर व्यास (प्रवचनकार), रंगनाथबुवा धर्माधिकारी, श्याम धुमकेकर(?), दत्तात्रेय महाराज धुमाळ, विठ्ठल महाराज धोंड, संजय नाना धोंडगे, महाराज धोबळे, नाना महाराज नरडाणेकर, बापू महाराज नरवडे, प्रदीप महाराज नलावडे, शिवाजी महाराज नवल, विठ्ठल नाईकरे, कुंडलिक महाराज नागवडे, नाझरकर महाराज(प्रवचनकार), हरिहरबुवा नातू, डॉ. नामदेवशास्त्री, शिवाजीमहाराज नारायणगडकर, स्वामी नारायणानंद सरस्वती (प्रवचनकार), कै. बबनराव नावडीकर, कैलास महाराज निकिते, चंद्रशेखर निलाखे (प्रवचनकार), गुरुनाथ भालचंद्र नेरूरकर, भालचंद्र ग. पटवर्धन, विलासबुवा पटवर्धन, ज्ञानेश्वर महाराज पठाडे, कोंडिबा महाराज पठारे (प्रवचनकार), भगवान महाराज पठारे (प्रवचनकार), विनायक महाराज परभणीकर, परमजितसिंग (शीख कीर्तनकार), अविनाशबुवा परांजपे, कौस्तुभबुवा परांजपे, नारायण महाराज पवार, संजय महाराज पाचपोर, अशोक पांचाळ, अनिल महाराज पाटील, जगन्नाथ महाराज पाटील, पुरुषोत्तम महाराज पाटील (कीर्तनकार/प्रवचनकार), लक्ष्मण महाराज पाटील, शांताराम महाराज पाटील (प्रवचनकार), शाहू महाराज पाटील (प्रवचनकार), हेमंत महाराज पाटील (आळंदीचे), ज्ञानेश्वर महाराज पाटील (कीर्तन/प्रवचनकार), डॉ. यशवंत पाठक (प्रवचनकार), रवी पाठक (प्रवचनकार), डॉ. सुदाम पानेगावकर, गणेश महाराज पारखी (प्रवचनकार), सोपान महाराज पारखी, योगिराजमहाराज पैठणकर, बी.के. प्रकाश (प्रवचनकार), सुरेंद्र शंकरराव फडके, प्रभाकर अनंत फणसे, आदिनाथ महाराज फपाळ, दत्तात्रेय फरांदे, अर्जुन महाराज फलके, अंकुश महाराज फुगे, सोपान महाराज फुगे (कीर्तनकार व प्रवचनकार), दिनकर महाराज बकाळ, मिलिंद बडवे, श्रेयस बडवे, आसाराम बढे, बडोदेकर, डॉ. मधुसूदन बागडे (प्रवचनकार), बारगळमहाराज, प्रा. शानू पंडित बाविस्कर पाटील (प्रवचनकार), तुकाराम महाराज बुधवंत (आळंदीचे), वासुदेवबुवा बुरसे, जयवंत महाराज बोधले, प्रकाश महाराज बोधले (वारकरी मंडळाचे अध्यक्ष), सोपान महाराज बोंबले, तात्याबा महाराज बोरकर, संग्राम महाराज भंडारे (प्रवचनकार), पंढरीनाथ भाकड, पांडुरंग महाराज भांगरे, किरण महाराज भागवत, ज्ञानेश्वर महाराज भांडे, भास्करगिरी महाराज (देवगड), रामचंद्रबुवा भिडे, पंडित महाराज भुतेकर, सुनील भूमकर, किसनमहाराज भोईर, रामेश्वर भोजने, समाधान महाराज भोजेकर, रामदास भोयर गुरुजी. अक्षय महाराज भोसले, आदिवासी समाजभूषण पुरस्कार प्राप्त नथुराम मदगे. विलास मदने, संतदास महाराज मनसुख (हे अखिल भारतीय वारकरी मंडळाचे अध्यक्ष आहेत!), वै. दादामहाराज मनमाडकर (प्रवचनकार), विलास महाराज महाजन (कीर्तनकार/प्रवचनकार), संभाजी महाराज मांजरे, संदीपबुवा मांडके, प्रा. जगन्नाथ माने (प्रवचनकार), नारायण महाराज मालपूरकर, होनराज मावळे (नारदीय बालकीर्तनकार), प्रभू महाराज माळी, बापू महाराज मिंडे, डॉ. पांडुरंग महाराज मिसाळ, पारस महाराज मुथा, सुदाम महाराज मुसळे (प्रवचनकार), अनंतशास्त्री मुळे (प्रवचनकार), प्रकाशबुवा मुळे (नारदीय) व त्यांचे चिरंजीव श्रीपादबुवा मुळे गोंदीकर, योगीराजबुवा मुळे गोंदीकर, नंदकुमारबुवा मेहेंदळे, बळिराम महाराज मेहूणकर, अडव्होकेट मोघे (प्रवचनकार), खंडू महाराज मोरे (प्रवचनकार), बापूसाहेब मोरे (प्रवचनकार), वामन महाराज मोरे (कीर्तन-प्रवचनकार), डॉ.सदानंद मोरे (प्रवचनकार), रामलिंग महाराज मोहिते (प्रवचनकार), मनोहर महाराज म्हसे (प्रवचनकार), नवनाथ म्हस्के (प्रवचनकार), मनोज यादव, श्रीहरी महाराज यादव, कैलास महाराज येवले (प्रवचनकार), सुदेशमहाराज रणपिसे, इंद्रजित महाराज रसाळ (प्रवचनकार), माधव महाराज रसाळ, मच्छिंद्र महाराज राऊत, महादेव महाराज राऊत, राघवेंद्र महाराज, रामभाऊ महाराज राऊत(कीर्तन-प्रवचनकार), उद्धव महाराज राखुंडे, माधवदास महाराज राठी, लेफ्टनन्ट कर्नल माधव रानडे (प्रवचनकार), रमेश रावेतकर, श्रीराम रामदासी, पोलीस तुकाराम महाराज रासकर, ज्ञानेश्वर महाराज रासकर, दीपकबुवा रास्ते (नारदीय कीर्तनकार), पोपट महाराज राक्षे, पंढरीनाथ महाराज रोकडे, डॉ. रामकृष्णदास महाराज लहवीतकर, गजानन महाराज लहुडकर, आदिनाथ महाराज लाड, कृष्णाजी महाराज लांबे, सुहास लिमये (प्रवचनकार), साखरचंद महाराज लोखंडे (प्रवचनकार), प्रताप महाराज लोळे, अतुल वझे, अनिल महाराज वने (प्रवचनकार), चंद्रकांत महाराज वांजळे (अहिरे गावचे), मच्छिंद्र महाराज वाडीभोकरकर, अ.श. वाडेकर (प्रवचनकार), विश्वनाथ महाराज वाडेकर, सुरेश महाराज वारके (प्रवचनकार), लालचंद महाराज वाळकीकर, चंद्रकांत महाराज वाळके, विश्वंभर महाराज वाळके, साध्वी विश्वदर्शनाजी (जैन प्रवचनकार). किशोरजी व्यास ऊर्फ गोविंददेव गिरी (प्रवचनकार), गंगाधरबुवा व्यास, शेखरबुवा व्यास, समाधान महाराज शर्मा, जंगले महाराज शास्त्री (अहमदनगरचे), रामकृष्ण महाराज शास्त्री, सोपान महाराज शास्त्री, पांडुरंग महाराज शितोळे, अर्जुन महाराज शिंदे, एकनाथ शिंदे, गणेश महाराज शिंदे, जयराम महाराज शिंदे, तुकाराम महाराज शिंदे (प्रवचनकार), बबन महाराज शिंदे, मंगेश महाराज शिंदे, माउली महाराज शिंदे, संदीपान महाराज शिंदे, दादा महाराज शिरवळकर, धोंडूपंत महाराज शिरवळकर, वामनानंद महाराज शिरसाट, डॉ. रविदास महाराज शिरसाट(कीर्तन-प्रवचनकार), रूपेश महाराज शिर्के, भागोजी विश्राम शिवगण (ओझरे बुद्रुक-रामवाडी खडीकोळवण महाराज उर्फ-कोळू बुवा), दत्ताराव महाराज शिवनीकर, मारुती महाराज शेजाळ (प्रवचनकार), गोरक्षनाथ महाराज शेलार, बाळासाहेब शेवाळे, शंकर शेवाळे, सद्‌गुरुदास महाराज (प्रवचनकार), स्वामी सत्यमित्रानंदगिरी (प्रवचनकार), एकनाथ महाराज सदगीर, श्रीराम सबनीस (प्रवचनकार), सिद्धेश्वर स्वामी (प्रवचनकार), परमहंस स्वामी वेदानंद सरस्वती (प्रवचनकार), अक्रूर महाराज साखरे, किसन महाराज साखरे, यशोधन महाराज साखरे, श्रीपाद साखळकर, दत्तात्रेय महाराज साठे, सुरेश महाराज साठे (प्रवचनकार), ज्ञानेश्वर महाराज साठे (प्रवचनकार), विनायक महाराज सातव (प्रवचनकार), दादा महाराज सातारकर, ज्ञानेश्वर महाराज साधू, सुदाम महाराज सानप, दत्तात्रेय सावकार, देवीदास महाराज सावंत(प्रवचनकार), ज्ञानेश्वर महाराज सुडके, सुदर्शन महाराज, भिक्खू सुदस्सन (बौद्ध प्रवचनकार), सुधांशू महाराज (प्रवचनकार), मकरंदबुवा सुमंत, संतोष महाराज सुंबे, दत्तात्रेय महाराज सुळसकर, किशोर सूर्यवंशी, नाना सूर्यवंशी (प्रवचनकार), महावीर महाराज सूर्यवंशी (प्रवचनकार), आनंदा महाराज सूळ, गजानन महाराज सोनवणे, सोनाबुवा, अच्युत महाराज सोमण (प्रवचनकार), अच्युत महाराज सोवळे (प्रवचनकार), एकनाथ महाराज हगवणे (प्रवचनकार), हनुमान महाराज (प्रवचनकार), रवींद्र हरणे (प्रवचनकार), संदीपान महाराज हसेगावकर, दत्तात्रेय महाराज हळदे (आळंदीचे), पुंडलिकबुवा हळबे, रोहिदास महाराज हांडे, सदाशिव महाराज हिंगोलीकर, अशोक महाराज हुंबे, पंडित महाराज क्षीरसागर (आळंदी), पांडुरंग महाराज क्षीरसागर (प्रवचनकार), वगैरे.

बाल/विद्यार्थी स्त्री-कीर्तनकार

• अनीता ठाकुरदेसाई
• ईशा महल्ले
• चंदा पागे
• जयश्री कुलकर्णी
• तनुजा सुपले
• भक्ती धुपकर
• मधुरा भिडे
• माधुरी पाध्ये
• मृदुला सबनीस
• युगंधरा पाध्ये
• विनीता बर्वे
• वेदवती टाक्कर शेणॉय
• शैलजा खाडे
• श्रुती निगडे
• सुजाता सोमण
• सुवर्णा वडके

बाल/विद्यार्थी कीर्तनकार

• निखिल खांबेटे
• प्रसाद सबनीस
• मिलिंद रांजणेकर
• मोहन नातू
• सिद्धेश्वर कुलकर्णी
• सोहम आठवले

स्त्री कीर्तनकार

महाराष्ट्रात अनेक स्त्री कीर्तनकार आहेत, त्यांपैकी काही अशा :-

• ऊर्मिला अघोर
• संगीता अनारसे
• स्मिता आंजेगावकर
• प्राची आठले
• वैशाली आवटे
• अश्विनीताई इनामदार
• जयश्री उदास
• माधुरी ओ‍क
• ज्योत्स्ना हरिहर कदम (नारदीय कीर्तनकार)
• शोभा करमासे (प्रवचनकार)
• मृणाल कर्डिले
• अंजली कर्‍हाडकर (या ’अनंत युगाची जननी’ ही एकपात्री सादर करतात.)
• मंगला कांबळे (कीर्तनकार, कथाकथनकार व प्रवचनकार)
• वर्षा विलास काळे
• निशिगंधा कुंटे (बालकीर्तनकार)
• नलिनी कुलकर्णी
• लीना अविनाश कुलकर्णी (नारदीय कीर्तनकार)
• शैलजा कुलकर्णी
• श्रद्धा कुलकर्णी
• सरस्वती कुलकर्णी (नारदीय कीर्तनकार)
• सायली कुलकर्णी
• सुनीती केळकर
• विनया कोल्हटकर
• मंजुश्री खाडिलकर
• रेशीम खेडकर
• संगीता गुरव
• जयश्री गुप्ते (प्रवचनकार)
• नयना हेमंत गोखले
• कीर्तन सौदामिनी सौ. पूजाताई देशमुख
• मयूरी घेवारे
• मोहना चितळे (प्रवचनकार)
• शैलजा जतकर
• डॉ. कल्याणी जोशी (प्रवचनकार)
• पुष्पा सुधाकर जोशी (नारदीय कीर्तनकार)
• माधवी जोशी (प्रवचनकार)
• मानसी जोशी (नारदीय कीर्तनकार)
• मालती जोशी (प्रवचनकार)
• शैलजा शिवराम जोशी (नारदीय कीर्तनकार)
• अवंतिका टोळ
• हेमांगी तडसरे
• नीलिमा ताम्हनकर (नारदीय कीर्तनकार)
• श्वेता देव
• अनुराधा देशपांडे
• रुद्राणी नाईक
• कल्याणी नामजोशी (प्रवचनकार)
• माधुरी शशिकांत नेने (नारदीय कीर्तनकार)
• मृणाल नेरलेकर
• संध्या पटवर्धन (प्रवचनकार)
• रसिका परांजपे
• सुनीता पवार (प्रवचनकार)
• संपदा फडके (नारदीय कीर्तनकार)
• शुभदा प्रभाकर फणसे (नारदीय कीर्तनकार)
• अनुराधा बंगाळे
• मानसी श्रेयस बडवे
• सीमा बर्वे
• ज्ञानेश्वरीदेवी बागूल
• डॉ. माधवी महाजन (प्रवचनकार)
• मांडके
• रोहिणी माने - परांजपे
• संगीता हेमंत मावळे
• निवेदिता मेहेंदळे
• संगीता व्यवहारे
• कुसुम राजगुडे (प्रवचनकार)
• कीर्तन संजीवनी पुष्पलताबाई रानडे (जन्म १९२०; मृत्यू ११-९-२०१०). यांव्या स्मरणार्थ महिला साहस पुरस्कार, व महिला संशोधन पुरस्कार आदी पुरस्कार ठेवले आहेत.
• शोभना रानडे
• जयश्री लेंभे
• प्रज्ञा वाळिंबे
• आदिती वैद्य
• वृंदा शहाणे
• डॉ. अॅना शूल्ट्झ
• संगीता श्रोत्री (कीर्तनकार आणि भारूडकार)
• मृदुला सबनीस (बाल कीर्तनकार)
• मीराताई समाले
• भक्ती समुद्र
• सर्वेश्वरी देवी (प्रवचनकार)
• जयश्री सांगवीकर (प्रवचनकार)
• सुप्रियाताई साठे
• स्नेहलता साठे
• वंदना साठ्ये
• भगवतीबाई सातारकर
• डॉ. अपर्णा साबणे (प्रवचनकार)
• पद्माताई सुतार (प्रवचनकार)
• अश्विनी सोमण
• स्मिता हरकळ (प्रवचनकार)

खानदेशातील स्त्री कीर्तनकार

अंजनाबाई पवार (नांदगाव), उषाताई माळी (पाळधी), प्रतिभा सोनवणे (जवखेडे), प्रतिभाताई पाटील (सोनगीर), मनीषा महाराज (गोंदूर), राधाताई महाराज (भोलाणे), वंदनाताई महाराज (चिमठाणे), सुनीता महाराज (बुधगाव), इत्यादी. आणि, हयात नसलेल्या माजलगावच्या जैतुनबी.

मराठवाड्यातील कीर्तनकार

मराठवाड्यातील जालना जिल्ह्यातील अंबड तालुक्यातील गोदावरी नदीच्या किनारी असणाr^yaaश्रीक्षेत्र गोंदीच्या मुळे घराण्याने कीर्तनाची परंपरा अनेक पिढ्यांपासून टिकवली आहे. कीर्तन केसरी श्री अच्युतबुवा मुळे गोंदीकर हे स्वातंत्र्यपूर्व काळात औंध जि . सातारा येथे श्रीमंत राजेसाहेब बाळासाहेब पंतप्रतिनिधी यांच्या कीर्तन महाविद्यालयात, खास कीर्तन शिकण्यासाठी, वयाच्या १०व्या वर्षी, पायी प्रवास करत गेले होते. अच्युतबुवांच्या या कलेचे जतन पुढे त्यांचे चिरंजीव प्रकाशबुवा मुळे यांनी केले. हैदराबाद नभोवाणी केंद्रावरून अच्युतबुवा मुळे यांची कीर्तने निजामकालीन राजवटीतही प्रसारित होत असत. आज प्रकाशबुवांची ही परंपरा त्यांचे चिरंजीव श्रीपादबुवा व योगिराजबुवा चालवीत आहेत. गोंदीकर घराणे नारदीय, वारकरी, रामदासी या सर्वच पद्धतींची कीर्तनपरंपरा सांभाळीत आहे.

हेसुद्धा पहा

• कीर्तन
• प्रवचनकार