वैष्णव पंथ

वैष्णव पंथ (इंग्रजी: Vaishnavism) हा शैव, स्मार्त, शाक्त पंथ यांच्यासह हिंदू धर्मातील प्रमुख पंथांपैकी एक आहे. विष्णू हा या पंथाचा आराध्यदेव आहे.

हा पंथ विष्णूचे अवतार मुख्यतः राम आणि कृष्ण यांची आराधना करतो, विष्णू अनेक भिन्न अवतारांपैकी एकामध्ये पूज्य आहे. राम, कृष्ण, नारायण, कल्की, हरि, विठ्ठल, केशव, माधव, गोविंदा, श्रीनाथजी आणि जगन्नाथ ही समान नावे म्हणून वापरली जाणारी लोकप्रिय नावे आहेत.

आणि विशेषतः सराव भक्ती आणि भक्तीयोग संदर्भ, वैष्णव धर्म सैद्धांतिक आधार उपनिषद आणि त्यांचे संबंधित वेद आणि इतर पौराणिक पवित्र शास्त्रांवर आहे. म्हणजे भागवद्गीता, पद्मपुराण, विष्णू आणि भागवत पुराण. वैष्णव हे एक आहेत. त्यांची बहुसंख्याक भारतात राहतात. परंतु अलीकडेच भारतातील धार्मिक जागरूकता, ओळख आणि प्रजनन याव्यतिरिक्त वैष्णवांची संख्या लक्षणीय वाढली आहे. १९९० च्या दशकाच्या मध्यात वैदविवाद आंतरराष्ट्रीय पातळीवर पसरवण्यासाठी गौडिया वैष्णव शाखा महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे. मुख्यतः, इस्कॉन हरे कृष्णा चळवळीचा प्रसार आणि भौगोलिक विस्तार पसरवून हे कार्य करीत आहेत. तसेच, अलीकडेच इतर वैष्णव संघटनांनी पश्चिम भागात प्रचार करण्यास सुरुवात केली आहे. प्राचीन काळातील वैष्णव पंथाचे नाव 'भागवत धर्म' किंवा 'पांचरात्र मत' आहे.

जिवात्मा आणि परमात्मा (विष्णू किंवा कृष्णा) या चार संबंधांमध्ये स्पष्ट फरक आहे. बहुतेक वैष्णव संप्रदायतील मुख्य कल्पना एकाच प्रकारचे आहेत.

वैष्णव पंथामध्ये अनेक उप-संप्रदाय आहेत. प्रमाणे: श्रीवैष्णव, बैरागी, दास, रामानंद, वल्लभ, निंबार्क, माधव, राधावल्लभ, सखी आणि गौडीया, रुद्र संप्रदाय.

वैष्‍णव ग्रंथ  

1. ईश्वर संहिता
2. पाद्मतन्त
3. विष्णूसंहिता
4. शतपथ ब्राह्मण
5. ऐतरेय ब्राह्मण
6. महाभारत
7. रामायण
8. विष्णू पुराण

वैष्णव तीर्थ

1. बद्रीधाम
2. मथुरा
3. अयोध्या
4. तिरुपति बालाजी
5. श्रीनाथ
6. द्वारकाधीश
7. पंढरपूर

श्लोक

बलिर्बिभीषणो भीष्मः। प्रल्हादो नारदो ध्रुवः।

षडेते वैष्णवाः प्रोक्ताः। स्मरणं पापनाशनाम् ।।

या श्लोकामध्ये बली, बिभीषण, भीष्म, प्रल्हाद, नारद, ध्रुव हे सहा वैष्णव असल्याचे सांगितले आहे.

हे सुद्धा पहा

श्रीलक्ष्मीनारायण  

विष्णू

लक्ष्मी