"आकाशवाणी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

इतिहास न्याहाळा

← मागील फरक पुढील फरक →

Content deleted Content added

दृश्यविकिमजकूर

Inline

००:२१, २४ फेब्रुवारी २०१६ ची आवृत्ती

हा लेख भारतातील रेडिओ सेवा याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, भारतातील रेडिओ सेवा (निःसंदिग्धीकरण).

ऑल इंडिया रेडिओ (संक्षिप्तपणे AIR), अथवा आकाशवाणी असे म्हणतात, ही भारताची अधिकृत रेडिओ प्रसारण संस्था आहे व ही प्रसार भारती (Broadcasting Corporation of India) या संस्थेची उपशाखा आहे. ही भारत सरकारच्या माहिती व प्रसारण मंत्रालयाशी संबंधित आहे.

आकाशवाणी ही जगातील सर्वात मोठ्या रेडिओ प्रसारण संस्थांपैकी एक आहे. याचे मुख्यालय आकाशवाणी भवन, नवी दिल्ली येथे आहे. आकाशवाणी भवनात नाट्य, एफ.एम. व राष्ट्रीय सेवा असे विभाग आहेत.

इतिहास

भारतात रेडिओ प्रसारणासंबंधीचे प्रयोग १९१५ साली सुरू झाले. मात्र प्रसारणास सुरुवात १९२४ साली मद्रास येथे सुरू झालेल्या एका खाजगी संस्थेने केली. त्याचवर्षी इंग्रजांनी भारतीय प्रसारण संस्था नावाच्या एका खासगी संस्थेला मुंबई व कलकत्ता येथे रेडिओ यंत्रणा स्थापित करण्याची अनुमती दिली. १९३० साली या संस्थेचे दिवाळे निघाल्यानंतर इंग्रजांनी ही दोन ठिकाणे आपल्या अधिपत्याखाली घेतली व कामगार व उद्योग या विभागाअंतर्गत ’भारतीय राज्य प्रसारण मंडळ’ नावाची प्रसारण संस्था स्थापन केली. १९३६ साली या संस्थेचे ’ऑल इंडिया रेडिओ’ असे नामकरण करून दूरसंचार विभागात याचे स्थलांतर केले. १९४७ साली जेव्हा भारताला स्वातंत्र्य प्राप्त झाले तेव्हा ’ऑल इंडिया रेडिओ’ नावाचा स्वतंत्र विभाग माहिती व प्रसारण मंत्रालयाच्या अंतर्गत स्थापन करण्यात आला. ’ऑल इंडिया रेडिओ’चे अधिकृतरीत्या ’आकाशवाणी’ हे नाव १९५७ साली ठरविण्यात आले. ते प्रसिद्ध हिंदी कवी पं. नरेंद्र शर्मा यांनी सुचविले होते.^{[ संदर्भ हवा ]}

म्हैसूर संस्थानाने १९३५ मध्ये स्थापिलेल्या रेडिओ-केंद्रास ‘आकाशवाणी’ हे नाव दिले होते. हेच नाव पुढे भारत सरकारने देशातील सर्व रेडिओ-केंद्रांसाठी स्वीकारले.^[१]

जरी १९९० च्या दशकापासून खाजगी संस्था रेडिओ प्रसारणात उतरल्या असल्या तरीही देशाच्या कुठल्याही कोपऱ्यात असलेली उपलब्धता असलेली ’आकाशवाणी’ अजूनही आपली लोकप्रियता टिकवून आहे.

कार्यक्षेत्र

आकाशवाणीच्या अधिकृत वेबसाइटवर उपलब्ध असलेल्या माहितीप्रमाणे भारतातील ९९.३७% लोकांपर्यंत आकाशवाणीचे प्रसारण पोचते. आकाशवाणीची एकूण २२९ प्रसारण केंद्रे आहेत. तसेच एकंदर २४ भाषांमध्ये एकूण ३८४ वाहिन्या प्रसारित केल्या जातात.

इतर कुठल्याही प्रसारणांपेक्षा (जसे की दूरदर्शन) रेडिओ संग्राहक स्वस्त असल्यामुळे आकाशवाणी हे आजही तितकेच लोकप्रिय आहे. आकाशवाणीच्या एकूण २२९ प्रसारण केंद्रांपैकी १४८ केंद्रे ही मध्यमतरंग, ५४ केंद्रे ही लघुतरंग तर उरलेली १६८ ही एफ.एम. केंद्रे आहेत. क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने बघितल्यास आकाशवाणी भारताच्या ९१.७९% भागात सेवा पुरविते.

सिग्नेचर ट्यून

आकाशवाणी, दूरदर्शनचे प्रक्षेपण सुरू होताना किंवा त्यांचे विविध कार्यक्रम सुरू होण्यापूर्वी जी विशिष्ट संगीत धून वाजविली जाते त्याला ‘सिग्नेचर टय़ून’ असे म्हटले जाते. आकाशवाणीची ही लोकप्रिय सिग्नेचर ट्यून पं. रविशंकर, पं. व्ही. जी. जोग, ठाकूर बलदेव सिंह यांनी तयार केली असे म्हटले जात असले तरी ते तसे नाही. आकाशवाणीची ही सिग्नेचर ट्यून वॉल्टर कॉफमॅन यांनी तयार केली होती. १९३०च्या सुमारास कॉफमॅन हे मुंबई आकाशवाणी केंद्राच्या पाश्चिमात्य संगीत विभागात संगीतकार म्हणून काम करत होते. त्या वेळी त्यांनी ही सिग्नेचर ट्यून तयार केली असल्याची माहिती आहे. तंबोरा आणि व्हायोलिन या वाद्यांचा वापर यात करण्यात आलेला आहे.

आकाशवाणीवरील ‘आपली आवड’, ‘कामगार सभा’, ‘युववाणी’, ‘भावसरगम’, ‘वनिता मंडळ’ आदी सर्वच कार्यक्रमांच्या सिग्नेचर ट्यून्स लोकप्रिय झाल्या. सकाळचे ठीक अकरा वाजले की आकाशवाणी मुंबई ‘कामगार सभा’ आणि त्यापाठोपाठ उद्घोषकाची ‘कामगारांसाठी’ अशी सूचना येई आणि मग दिनकर अमेंबल यांनी संगीतबद्ध केलेली श्रवणीय ‘सिग्नेचर ट्यून.’कानावर पडे. आकाशवाणीवरील अमाप लोकप्रिय ठरलेल्या ‘भावसरगम’ या मराठी भावगीतांच्या कार्यक्रमाची सिग्नेचर ट्यून यशवंत देव यांनी तयार केली आहे.

इतर माहिती

’दिल से’ या हिंदी चित्रपटातले बरेच प्रसंग हे आकाशवाणीच्या मुख्यालयाच्या आसपास चित्रित झालेले आहेत. तसेच ’रंग दे बसंती’ या चित्रपटातसुद्धा आकाशवाणीच्या प्रसारणाचा उपयोग केल्याचे दाखवले आहे.

सेवा

आकाशवाणी ही भारताच्या विविध प्रदेश/भाषांप्रमाणे अनेक वेगवेगळ्या सेवा पुरविते. ’विविध भारती’ ही या सर्व सेवांमधली एक प्रमुख सेवा आहे. ही सर्वात जास्त व्यावसायिक तसेच सर्वात जास्त प्रसिद्ध सेवा आहे. या वाहिनीवर विविध प्रकारच्या बातम्यांबरोबरच चित्रपट संगीत, विनोदी कार्यक्रम, इत्यादी प्रसारित केले जातात.

विविध भारतीवर प्रसारित केले जाणारे काही कार्यक्रम पुढीलप्रमाणे:

हवा-महल
संतोगेकी मेहफिल

आकाशवाणीच्या विविध प्रसारण केंद्रापैकी काही खालीलप्रमाणे(केंद्राचे नाव आणि प्रसरणाची तरंगवारंवारता :

उत्तर क्षेत्र सेवा

आग्रा - १५३० किलो हर्ट्‌झ
अलाहाबाद - १०२६ कि.ह.
दिल्ली ’इंद्रप्रस्थ’ - ८१९ कि.ह.
दिल्ली ’राजधानी’ - ६६६ कि.ह.
दिल्ली ’ड’ - १०१७ कि.ह.
जयपूर ’अ’ - १४७६ कि.ह.
जालंधर ’अ’ - ८७३ कि.ह.
जम्मू ’अ’ - ९९० कि.ह.
जोधपूर ’अ’ - ५३१ कि.ह.
लखनौ’अ’ - ७४७ कि.ह.
श्रीनगर ’अ’ - १११६ कि.ह.
वाराणसी ’अ’ - १२४२ कि.ह.

पूर्व क्षेत्र सेवा

भागलपूर - १४५८ कि.ह.
कटक ’अ’ - ९७२ कि.ह.
दरभंगा - १२९६ कि.ह.
जमशेदपूर - १५८४ कि.ह.
कलकत्ता ’अ’ - ६५७ कि.ह.
कलकत्ता ’ब’ - १००८ कि.ह.
कलकत्ता ’क’ - १३२३ कि.ह.
पटणा ’अ’ - ६२१ कि.ह.
रांची ’अ’ - ५४९ कि.ह.
कलकत्ता रेनबो - १०७ एफ.एम.
कलकत्ता गोल्ड - १००.२ एफ.एम.

उत्तर-पूर्व क्षेत्र सेवा

अगरतला।आगरताळा - १२६९ कि.ह.
गुवाहाटी।गोहत्ती ’अ’ - ७२९ कि.ह.
शिलाँग - ८६४ कि.ह.

पश्चिम क्षेत्र सेवा

अमदावाद।अहमदाबाद ’अ’ - ८४६ कि.ह.
औरंगाबाद - १५२१ कि.ह.
भोपाल।भोपाळ ’अ’ - १५९३ कि.ह.
ग्वालियर।ग्वाल्हेर - १३८६ कि.ह.
इंदूर ’अ’ - ६४८ कि.ह.
जळगांव - ९६३ कि.ह.
मुंबई ’अ’ - १०४४ कि.ह.
मुंबई ’ब’ - ५५८ कि.ह.
नागपूर ’अ’ - ५८५ कि.ह.
पणजी ’अ’ - १२८७ कि.ह.
पुणे ’अ’ - ७९२ कि.ह.
राजकोट ’अ’ - ८१० कि.ह.
रत्नागिरी - ११४३ कि.ह.
सोलापूर - १६०२ कि.ह.
सांगली - १२५१ कि.ह.

दक्षिण क्षेत्र सेवा

आदिलाबाद - १४८५ कि.ह.
बंगलोर ’अ’ - ६१२ कि.ह.
चेन्नई ’अ’ - ७२० कि.ह.
गुलबर्गा - ११०७ कि.ह.
हैदराबाद ’अ’ - ७३८ कि.ह.
हैद्राबाद ’ब’ - १३७७ कि.ह.
कोझिकोड।कालिकत ’अ’ - ६८४ कि.ह.
मदुराई - १२६९ कि.ह.
उटकमंड - १६०२ कि.ह.
पाँडिचेरी - १२१५ कि.ह.
पोर्ट ब्लेअर - ६८४ कि.ह.
तिरुवनंतपुरम।त्रिवेंद्रम ’अ’ - ११६१ कि.ह.
तिरुचिरापल्ली ’अ’ - ९३६ कि.ह.
विजयवाडा ’अ’ - ८३७ कि.ह.
विशाखापट्टनम - ९२७ कि.ह.

विविधभारती सेवा

चेन्नई ’क’ - ७८३ कि.ह.
कटक ’ब’ - १३१४ कि.ह.
दिल्ली ’क’ - १३६८ कि.ह.
हैदराबाद ’क’ - १०२.८ मेगा हर्टझ
जालंधर ’क’ - १३५० कि.ह.
कानपूर - १४४९ कि.ह.
कलकत्ता ’क’ - १३२३ कि.ह.
लखनौ ’क’ - १२७८ कि.ह.
मुंबई ’क’ - ११८८ कि.ह.
पणजी ’ब’ - १५३९ कि.ह.
विजयवाडा ’ब’ - १५०३ कि.ह.
वाराणसी ’ब’ - १६०२ कि.ह.

देशबाह्य सेवा

भारताबाहेरील देशांसाठीचा आकाशवाणीचा सेवा विभाग एकंदर २७ भाषांमध्ये प्रसारण करतो. हे प्रसारण मुख्यतः लघुतरंगांच्या माध्यमातून बाहेरील देशांमध्ये केले जाते. ’सामान्य बाह्य प्रसारण सेवा’ ही इंग्रजीमध्ये ८ तास सेवा देणारी प्रमुख सेवा आहे.

युववाणी : युवकांचा आवाज

युववाणी सेवा ही युवकांचा सहभाग वाढविण्यासाठी सुरू करण्यात आलेली सेवा आहे. युववाणी ही अनेक दिग्गजांसाठी कारकिर्दीचा आरंभ करण्याची जागा होती. उदा. प्रफुल ठक्कर, रोशन अब्बास, गौरव कपूर, कौशल खन्ना, इ.

दूरध्वनीवर बातम्या

आकाशवाणीने २५ फेब्रुवारी १९९८ साली दूरध्वनीवर बातम्या ही सेवा दिल्लीमध्ये सुरू केली. सध्या ही सेवा चेन्नई, मुंबई, हैदराबाद, पटणा व बंगलोर या शहरांमध्ये सुरू आहे. लवकरच ही सेवा अमदावाद।अहमदाबाद, गुवाहाटी।गोहत्ती, इंफाळ, जयपूर, कलकत्ता, लखनौ, रायपूर, सिमला व तिरुवनंतपुरम इथेसुद्धा उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे.

आकाशवाणीने याच सेवेचा एक भाग म्हणून माहितीजालावरसुद्धा ही सेवा उपलब्ध करून दिलेली आहे. प्रत्येक तासाच्या इंग्रजी व हिंदी बातम्या या दुव्यावर उपलब्ध आहेत. आकाशवाणीच्या संकेतस्थळावर ९ भाषांमधून (तमिळ, कन्नड, गुजराती, बंगाली, मराठी, आसामी, पंजाबी, तेलुगू, उर्दू) बातम्या वाचायला मिळतात.

संदर्भ आणि नोंदी

^ मराठी विश्वकोश http://www.marathivishwakosh.in/index.php?option=com_content&view=article&id=4482%3A2010-12-24-05-11-45&catid=1&Itemid=2. ३० ऑक्टोबर २०१३ रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)

बाह्य दुवे

आकाशवाणीची अधिकृत वेबसाईट

[1] मराठी विश्वकोश http://www.marathivishwakosh.in/index.php?option=com_content&view=article&id=4482%3A2010-12-24-05-11-45&catid=1&Itemid=2. ३० ऑक्टोबर २०१३ रोजी पाहिले. Missing or empty |title= (सहाय्य)

[१]

@@ ओळ २: / ओळ २: @@
 [[चित्र:Newdelhi90zu.jpg|right|thumb|250px|AIR मुख्यालय, आकाशवाणी भवन, [[नवी दिल्ली]]]]
-ऑल इंडिया रेडिओ (संक्षिप्तपणे AIR), अधिकृतरीत्या ज्याला '''आकाशवाणी''' असे म्हणतात, ही भारताची अधिकृत रेडिओ प्रसारण संस्था आहे व ही ''प्रसार भारती'' (Broadcasting Corporation of India) या संस्थेची उपशाखा आहे. ही भारत सरकारच्या माहिती व प्रसारण मंत्रालयाशी संबंधित आहे.
+ऑल इंडिया रेडिओ (संक्षिप्तपणे AIR), अथवा '''आकाशवाणी''' असे म्हणतात, ही भारताची अधिकृत रेडिओ प्रसारण संस्था आहे व ही ''प्रसार भारती'' (Broadcasting Corporation of India) या संस्थेची उपशाखा आहे. ही भारत सरकारच्या माहिती व प्रसारण मंत्रालयाशी संबंधित आहे.
 आकाशवाणी ही जगातील सर्वात मोठ्या रेडिओ प्रसारण संस्थांपैकी एक आहे. याचे मुख्यालय आकाशवाणी भवन, नवी दिल्ली येथे आहे. आकाशवाणी भवनात नाट्य, एफ.एम. व राष्ट्रीय सेवा असे विभाग आहेत.
 == इतिहास ==
 भारतात रेडिओ प्रसारणासंबंधीचे प्रयोग १९१५ साली सुरू झाले. मात्र प्रसारणास सुरुवात १९२४ साली [[मद्रास]] येथे सुरू झालेल्या एका खाजगी संस्थेने केली. त्याचवर्षी इंग्रजांनी भारतीय प्रसारण संस्था नावाच्या एका खासगी संस्थेला [[मुंबई]] व [[कोलकाता|कलकत्ता]] येथे रेडिओ यंत्रणा स्थापित करण्याची अनुमती दिली. १९३० साली या संस्थेचे दिवाळे निघाल्यानंतर इंग्रजांनी ही दोन ठिकाणे आपल्या अधिपत्याखाली घेतली व कामगार व उद्योग या विभागाअंतर्गत ’भारतीय राज्य प्रसारण मंडळ’ नावाची प्रसारण संस्था स्थापन केली. १९३६ साली या संस्थेचे ’ऑल इंडिया रेडिओ’ असे नामकरण करून दूरसंचार विभागात याचे स्थलांतर केले. १९४७ साली जेव्हा भारताला स्वातंत्र्य प्राप्त झाले तेव्हा ’ऑल इंडिया रेडिओ’ नावाचा स्वतंत्र विभाग [[माहिती व प्रसारण मंत्रालय|माहिती व प्रसारण मंत्रालयाच्या]] अंतर्गत स्थापन करण्यात आला. ’ऑल इंडिया रेडिओ’चे अधिकृतरीत्या ’आकाशवाणी’ हे नाव १९५७ साली ठरविण्यात आले. ते प्रसिद्ध हिंदी कवी [[पं. नरेंद्र शर्मा]] यांनी सुचविले होते.{{संदर्भ हवा}}
 म्हैसूर संस्थानाने १९३५ मध्ये स्थापिलेल्या रेडिओ-केंद्रास ‘आकाशवाणी’ हे नाव दिले होते. हेच नाव पुढे भारत सरकारने देशातील सर्व रेडिओ-केंद्रांसाठी स्वीकारले.<ref>{{cite encyclopediasantosh | शीर्षक=आकाशवाणी | ज्ञानकोश=मराठी विश्वकोश | प्रकाशक=महाराष्ट्र राज्य मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळ | ॲक्सेसदिनांक=३० ऑक्टोबर २०१३ | आवृत्ती=वेब | भाषा=मराठी | दुवा=http://www.marathivishwakosh.in/index.php?option=com_content&view=article&id=4482%3A2010-12-24-05-11-45&catid=1&Itemid=2}}</ref>
-जरी १९९० च्या दशकापासून खाजगी संस्था रेडिओ प्रसारणात उतरल्या असल्या तरीही ’आकाशवाणी’ अजूनही आपली लोकप्रियता टिकवून आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे देशाच्या कुठल्याही कोपऱ्यात असलेली याची उपलब्धता.
+जरी १९९० च्या दशकापासून खाजगी संस्था रेडिओ प्रसारणात उतरल्या असल्या तरीही देशाच्या कुठल्याही कोपऱ्यात असलेली उपलब्धता असलेली ’आकाशवाणी’ अजूनही आपली लोकप्रियता टिकवून आहे.
-=== कार्यक्षेत्र ===
+== कार्यक्षेत्र ==
 आकाशवाणीच्या अधिकृत वेबसाइटवर उपलब्ध असलेल्या माहितीप्रमाणे भारतातील ९९.३७% लोकांपर्यंत आकाशवाणीचे प्रसारण पोचते. आकाशवाणीची एकूण २२९ प्रसारण केंद्रे आहेत. तसेच एकंदर २४ भाषांमध्ये एकूण ३८४ वाहिन्या प्रसारित केल्या जातात.
 इतर कुठल्याही प्रसारणांपेक्षा (जसे की [[दूरदर्शन]]) रेडिओ संग्राहक स्वस्त असल्यामुळे आकाशवाणी हे आजही तितकेच लोकप्रिय आहे. आकाशवाणीच्या एकूण २२९ प्रसारण केंद्रांपैकी १४८ केंद्रे ही [[मध्यमतरंग]], ५४ केंद्रे ही [[लघुतरंग]] तर उरलेली १६८ ही [[एफ.एम.]] केंद्रे आहेत. क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने बघितल्यास आकाशवाणी भारताच्या ९१.७९% भागात सेवा पुरविते.
+==सिग्नेचर ट्यून==
-=== इतर माहिती ===
+आकाशवाणी, दूरदर्शनचे प्रक्षेपण सुरू होताना किंवा त्यांचे  विविध कार्यक्रम सुरू होण्यापूर्वी जी विशिष्ट संगीत धून वाजविली जाते त्याला ‘सिग्नेचर टय़ून’ असे म्हटले जाते. आकाशवाणीची ही लोकप्रिय सिग्नेचर ट्यून पं. रविशंकर, पं. व्ही. जी. जोग, ठाकूर बलदेव सिंह यांनी तयार केली असे म्हटले जात असले तरी ते तसे नाही. आकाशवाणीची ही सिग्नेचर ट्यून वॉल्टर कॉफमॅन यांनी तयार केली होती. १९३०च्या सुमारास कॉफमॅन हे मुंबई आकाशवाणी केंद्राच्या पाश्चिमात्य संगीत विभागात संगीतकार म्हणून काम करत होते. त्या वेळी त्यांनी ही सिग्नेचर ट्यून तयार केली असल्याची माहिती आहे. तंबोरा आणि व्हायोलिन या वाद्यांचा वापर यात करण्यात आलेला आहे.
+आकाशवाणीवरील ‘आपली आवड’, ‘कामगार सभा’, ‘युववाणी’, ‘भावसरगम’, ‘वनिता मंडळ’ आदी सर्वच कार्यक्रमांच्या सिग्नेचर ट्यून्स लोकप्रिय झाल्या. सकाळचे ठीक अकरा वाजले की आकाशवाणी मुंबई ‘कामगार सभा’ आणि त्यापाठोपाठ उद्घोषकाची ‘कामगारांसाठी’ अशी सूचना येई आणि मग दिनकर अमेंबल यांनी संगीतबद्ध केलेली श्रवणीय ‘सिग्नेचर ट्यून.’कानावर पडे.  आकाशवाणीवरील अमाप लोकप्रिय ठरलेल्या ‘भावसरगम’ या मराठी भावगीतांच्या कार्यक्रमाची सिग्नेचर ट्यून [[यशवंत देव]] यांनी तयार केली आहे.
+== इतर माहिती ==
-’[[दिल से]]’ या हिंदी चित्रपटातले बरेच प्रसंग हे आकाशवाणीच्या मुख्यालयाच्या आसपास चित्रित झालेले आहेत. तसेच ’[[रंग दे बसंती]]’ या चित्रपटात सुद्धा आकाशवाणीच्या प्रसारणाचा उपयोग केल्याचे दाखवले आहे.
+’[[दिल से]]’ या हिंदी चित्रपटातले बरेच प्रसंग हे आकाशवाणीच्या मुख्यालयाच्या आसपास चित्रित झालेले आहेत. तसेच ’[[रंग दे बसंती]]’ या चित्रपटातसुद्धा आकाशवाणीच्या प्रसारणाचा उपयोग केल्याचे दाखवले आहे.
 == सेवा ==
+आकाशवाणी ही भारताच्या विविध प्रदेश/भाषांप्रमाणे अनेक वेगवेगळ्या सेवा पुरविते. ’[[विविध भारती]]’ ही या सर्व सेवांमधली एक प्रमुख सेवा आहे. ही सर्वात जास्त व्यावसायिक तसेच सर्वात जास्त प्रसिद्ध सेवा आहे. या वाहिनीवर विविध प्रकारच्या बातम्यांबरोबरच चित्रपट संगीत, विनोदी कार्यक्रम, इत्यादी प्रसारित केले जातात.
-आकाशवाणी ही भारताच्या विविध प्रदेश / भाषांप्रमाणे अनेक वेगवेगळ्या सेवा पुरविते. ’[[विविध भारती]]’ ही या सर्व सेवांमधली एक प्रमुख सेवा आहे. ही सर्वात जास्त व्यावसायिक तसेच सर्वात जास्त प्रसिद्ध सेवा आहे. या वाहिनीवर विविध प्रकारच्या बातम्यांबरोबरच चित्रपट संगीत, विनोदी कार्यक्रम, इत्यादी प्रसारित केले जातात.
 विविध भारतीवर प्रसारित केले जाणारे काही कार्यक्रम पुढीलप्रमाणे:
@@ ओळ ३३: / ओळ ३४: @@
 * संतोगेकी मेहफिल
-आकाशवाणीच्या विविध प्रसारण केंद्रापैकी काही खालीलप्रमाणे :
+आकाशवाणीच्या विविध प्रसारण केंद्रापैकी काही खालीलप्रमाणे(केंद्राचे नाव आणि प्रसरणाची तरंगवारंवारता :
 === उत्तर क्षेत्र सेवा ===
 * [[आग्रा]] - १५३० किलो हर्ट्‌झ
 * [[अलाहाबाद]] - १०२६ कि.ह.
@@ ओळ ५१: / ओळ ५१: @@
 === पूर्व क्षेत्र सेवा ===
 * [[भागलपूर]] - १४५८ कि.ह.
 * [[कटक]] ’अ’ - ९७२ कि.ह.
@@ ओळ ६५: / ओळ ६४: @@
 === उत्तर-पूर्व क्षेत्र सेवा ===
 * [[अगरतला।आगरताळा]] - १२६९ कि.ह.
 * [[गुवाहाटी।गोहत्ती]] ’अ’ - ७२९ कि.ह.
@@ ओळ ७१: / ओळ ६९: @@
 === पश्चिम क्षेत्र सेवा ===
 * [[अमदावाद।अहमदाबाद]] ’अ’ - ८४६ कि.ह.
 * [[औरंगाबाद]] - १५२१ कि.ह.
@@ ओळ ८९: / ओळ ८६: @@
 === दक्षिण क्षेत्र सेवा ===
 * [[आदिलाबाद]] - १४८५ कि.ह.
 * [[बंगळूर|बंगलोर]] ’अ’ - ६१२ कि.ह.
@@ ओळ १०७: / ओळ १०३: @@
 === विविधभारती सेवा ===
 * [[चेन्नई]] ’क’ - ७८३ कि.ह.
 * [[कटक]] ’ब’ - १३१४ कि.ह.
@@ ओळ १२१: / ओळ ११६: @@
 * [[वाराणसी]] ’ब’ - १६०२ कि.ह.
-=== बाह्य सेवा ===
+=== देशबाह्य सेवा ===
+भारताबाहेरील देशांसाठीचा आकाशवाणीचा सेवा विभाग एकंदर २७ भाषांमध्ये प्रसारण करतो. हे प्रसारण मुख्यतः लघुतरंगांच्या माध्यमातून बाहेरील देशांमध्ये केले जाते. ’सामान्य बाह्य प्रसारण सेवा’ ही इंग्रजीमध्ये ८ तास सेवा देणारी प्रमुख सेवा आहे.
-भारताबाहेरील देशांसाठीचा आकाशवाणीचा  सेवा विभाग एकंदर २७ भाषांमध्ये प्रसारण करतो. हे प्रसारण मुख्यत: लघुतरंगांच्या माध्यमातून बाहेरील देशांमध्ये केले जाते. ’सामान्य बाह्य प्रसारण सेवा’ ही इंग्रजीमध्ये ८  तास सेवा देणारी प्रमुख सेवा आहे.
 === युववाणी : युवकांचा आवाज ===
 युववाणी सेवा ही युवकांचा सहभाग वाढविण्यासाठी सुरू करण्यात आलेली सेवा आहे. युववाणी ही अनेक दिग्गजांसाठी कारकिर्दीचा आरंभ करण्याची जागा होती. उदा. [[प्रफुल ठक्कर]], [[रोशन अब्बास]], [[गौरव कपूर]], [[कौशल खन्ना]], इ.
 === दूरध्वनीवर बातम्या ===
 आकाशवाणीने २५ फेब्रुवारी १९९८ साली [[दूरध्वनी|दूरध्वनीवर]] बातम्या ही सेवा दिल्लीमध्ये सुरू केली. सध्या ही सेवा [[चेन्नई]], [[मुंबई]], [[हैदराबाद]], [[पटणा]] व [[बंगळूर|बंगलोर]] या शहरांमध्ये सुरू आहे. लवकरच ही सेवा [[अमदावाद।अहमदाबाद]], [[गुवाहाटी।गोहत्ती]], [[इम्फाल|इंफाळ]], [[जयपूर]], [[कोलकाता|कलकत्ता]], [[लखनौ]], [[रायपूर]], [[शिमला|सिमला]] व [[तिरुवनंतपुरम]] इथेसुद्धा उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे.
-आकाशवाणीने याच सेवेचा एक भाग म्हणून माहितीजालावरसुद्धा ही सेवा उपलब्ध करून दिलेली आहे. प्रत्येक तासाच्या इंग्रजी व हिंदी बातम्या या दुव्यावर उपलब्ध आहेत. आकाशवाणीच्या संकेतस्थळावर ९ प्रादेशिक भाषांमधून (तमिळ, कन्नड, गुजराती, बंगाली, मराठी, असामी, पंजाबी, तेलुगु, उर्दू) बातम्या वाचायला मिळतात.
+आकाशवाणीने याच सेवेचा एक भाग म्हणून माहितीजालावरसुद्धा ही सेवा उपलब्ध करून दिलेली आहे. प्रत्येक तासाच्या इंग्रजी व हिंदी बातम्या या दुव्यावर उपलब्ध आहेत. आकाशवाणीच्या संकेतस्थळावर ९  भाषांमधून (तमिळ, कन्नड, गुजराती, बंगाली, मराठी, आसामी, पंजाबी, तेलुगू, उर्दू) बातम्या वाचायला मिळतात.
 == संदर्भ आणि नोंदी ==