स्पॅनिश भाषा

स्पॅनिश, एस्पान्योल, कास्तेयानो
Español, Castellano
स्थानिक वापर	युरोपचा काही भाग, मध्य अमेरिका व दक्षिण अमेरिकेचा काही भाग, उत्तर अमेरिका व कॅरिबियन बेटांचा काही भाग, उत्तर आफ्रिका (इक्वेटोरियल गियाना, पश्चिम सहारा) आणि आशिया-प्रशांत (फिलिपाईन्स)
लोकसंख्या	-
क्रम	२-४ (विविध अंदाज)
बोलीभाषा	-
भाषाकुळ	इंडो-युरोपीय  इटालिक   रोमान्स    पश्चिम इटालिक     गॅलो-इबेरियन      इबेरो-रोमान्स       पश्चिम इबेरियन स्पॅनिश, एस्पान्योल, कास्तेयानो
लिपी	रोमन लिपी
अधिकृत दर्जा
प्रशासकीय वापर	स्पेन, आर्जेन्टिना, बोलिव्हिया, चिली, कोलंबिया, कॉस्टा रिका, क्युबा, डॉमिनिकन प्रजासत्ताक, इक्वेडोर, एल साल्वाडोर, इक्वेटोरियल गियाना, युरोपीय महासंघ, ग्वाटेमाला, होन्डुरास, मेक्सिको, निकाराग्वा, पनामा, पॅराग्वे, पेरू, पोर्तो रिको, संयुक्त राष्ट्रे, उरुग्वे, व्हेनेझुएला
भाषा संकेत
ISO ६३९-१	es
ISO ६३९-२	spa

उगम

स्पॅनिश (/ spænɪʃ / (listen); एस्पायनोल (मदत माहिती)) किंवा कॅस्टिलियन [3] (/ kæstɪliən / (listen), कास्टेलानो (मदत माहिती)) ही पश्चिमी रोमन्सची भाषा आहे ज्याची उत्पत्ती कास्टाइल स्पेन आणि स्पेनमध्ये झाली.आज लाखो स्थानिक भाषा बोलणारे लोक आहेत. मेन्डरियन चीनी भाषे नंतर ही जागतिक भाषा आहे आणि जगातील दुसऱ्या क्रमांकाची बोलीभाषा आहे. [4] [5] [6] [7] [8] ]

इतिहास

स्पॅनिश भाषा वल्गर लैटिनपासून विकसित झाली, जी 210 ई.पू. पासून सुरू होणारी द्वितीय पुणिक युद्धादरम्यान रोमन लोकांनी इबेरियन प्रायद्वीप येथे आणली. पूर्वी, अनेक पूर्व-रोमन भाषा (ज्याला पॅलेओहोस्पॅनिक भाषा देखील म्हटले जाते) - लॅटिनशी संबंधित आणि त्यांच्यापैकी काही इंडो-युरोपियनशी संबंधित नसतात - इबेरियन प्रायद्वीपमध्ये बोलल्या जात होत्या. या भाषांमध्ये बास्क (आजही बोलला जातो), इबेरियन, सेल्टबेरियन आणि गॅलेसीयन समाविष्ट आहे.

आधुनिक स्पॅनिशचे अग्रगण्य म्हणून ओळखले जाणारे पहिले दस्तावेज 9व्या शतकातील आहेत. मध्य युगांसाच्या काळात आधुनिक युगामध्ये स्पॅनिश भाषेवरील सर्वात महत्त्वाचे प्रभाव शेजारच्या रोमान्स भाषेतून आले-मोझारॅबिक (अंडलुसी रोमान्स), नवरारो-अर्गोनीयन, लेनोन्स, कॅटलान, पोर्तुगीज, गॅलिशियन, ओसीटान आणि नंतर फ्रेंच आणि इटालियन. स्पॅनिशने अरबी भाषेतील बर्याच शब्दांचा तसेच जर्मनिक गॉथिक भाषेवरील अल्पवयीन भाषेतून आदिवासींच्या स्थलांतर आणि इबेरियामधील विसिगॉथ राज्याचा कालावधी कमी केला. याव्यतिरिक्त, लॅटिन भाषेच्या लिखित भाषेच्या आणि चर्चच्या चर्चविरोधी भाषेद्वारे बरेच शब्द उधार घेतले गेले. लॅटिन शब्द क्लासिकल लॅटिन आणि रीनेजान्स लॅटिन, त्या वेळी लॅटिनच्या स्वरूपात वापरण्यात आले होते.

रमन मेनेन्डेझ पाइडलच्या सिद्धांतानुसार, वल्गर लॅटिनचे स्थानिक सामाजिक शब्द इबेरियाच्या उत्तरेस बर्गोस शहराच्या मध्यभागी असलेल्या भागामध्ये स्पॅनिशमध्ये विकसित झाले आणि नंतर ही बोलीभाषा टोलेडो शहरात आणली गेली, जिथे लिखित मानक 13 व्या शतकात स्पॅनिश भाषेचा विकास झाला. [32] या फॉर्मेटिव्ह टप्प्यात, स्पॅनिशने त्याच्या जवळच्या चुलतभाऊ लेनोसकडून एक वेगळा भिन्न प्रकार विकसित केला आणि काही लेखकांच्या मते, बास्क बास्क प्रभावामुळे (इबेरियन रोमान्स भाषे पहा) हा फरक ओळखला गेला. ही विशिष्ट बोली दक्षिण स्पेनमध्ये रिकॉन्क्स्टास्टच्या प्रगतीसह पसरली आणि दरम्यानच्या काळात अरबी अल-अंडालस या अरबी भाषेतील अप्रत्यक्षपणे प्रभावशाली भाषेचा प्रभाव रोमान्स मोजारॅबिक बोलीभाषा (सुमारे 4,000 अरबी-व्युत्पन्न शब्दांद्वारे बनविला गेला. आज 8% भाषा). [33] या नवीन भाषेसाठी लिखित मानक टोलेडो शहरात, 13 व्या ते 16 व्या शतकात आणि 1570 च्या दशकापासून मॅड्रिडमध्ये विकसित केले गेले होते. [32]

वल्गर लैटिनमधील स्पॅनिश ध्वनी प्रणालीचा विकास, बहुतेक बदल जे पाश्चात्य रोमान्स भाषेचे वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत, त्यात इंटरव्होकॅलिक व्यंजन (याव्यतिरिक्त लॅटिन व्हिटा> स्पॅनिश व्हिडा) समाविष्ट आहेत. लॅटिनच्या भाषेचा वेग कमी झाला आणि ओ-फ्रांसीसी आणि इटालियन भाषेतील खुले अक्षरे दिसल्या, परंतु कॅटलान किंवा पोर्तुगीजमध्ये सर्व काही उघडले नाही आणि हे दोन्ही उघडे आणि बंद आहे.

भाषिक प्रदेश

जगभरातील 20 देशांची स्पॅनिश ही प्राथमिक भाषा आहे. असे अनुमान आहे की स्पॅनिश भाषांचे एकत्रित संख्या 470 ते 500 दशलक्ष दरम्यान आहे, जे मूळ भाषिकांच्या बाबतीत ही दुसरी सर्वात व्यापक बोली भाषा आहे. [48] [4 9]

स्पॅनिश भाषेच्या एकूण संख्येनुसार स्पॅनिश ही बोलीभाषा आहे (मंदारिन आणि इंग्रजी नंतर). 2007 साठी इंटरनेट वापर आकडेवारी देखील स्पॅनिश इंग्रजी आणि मंदारिन नंतर इंटरनेटवर तृतीय सर्वात सामान्यपणे वापरली जाणारी भाषा म्हणून दर्शवते. [50]

युरोप

युरोपमध्ये स्पॅनिश ही स्पेनची अधिकृत भाषा आहे, ज्या देशाचे नाव आहे आणि ज्यापासून ते उद्भवले आहे. जिब्राल्टरमध्ये ते मोठ्या प्रमाणावर बोलले जाते आणि सामान्यत: अंडोरा भाषेत बोले जाते, तथापि कॅटलान ही अधिकृत भाषा आहे. [51]

युनायटेड किंगडम, फ्रान्स, इटली आणि जर्मनीसारख्या इतर युरोपीय देशांमध्ये स्पॅनिश देखील लहान समुदायांद्वारे बोलले जाते. [52] स्पॅनिश ही युरोपियन युनियनची अधिकृत भाषा आहे. 20 व्या शतकात स्वित्झर्लंडमध्ये स्पॅनिश प्रवासी मोठ्या संख्येने आले होते, स्पॅनिश ही 2.2% लोकसंख्येची मूळ भाषा आहे.

अमेरिका

हिस्पॅनिक अमेरिका

मुख्य लेख: अमेरिकेत स्पॅनिश भाषा

बहुतेक स्पॅनिश भाषिक हिस्पॅनिक अमेरिकेत आहेत; बहुतेक स्पॅनिश भाषिक असलेल्या सर्व देशांमध्ये केवळ स्पेन आणि इक्वेटोरियल गिनी अमेरिकेबाहेर आहेत. राष्ट्रीयरित्या, स्पॅनिश ही अधिकृत भाषा आहे- अर्जेंटिनाची वास्तविक किंवा डी-ज्यूर- बोलिव्हिया (क्वेचुआ, आयमारा, गुआराणी आणि 34 इतर भाषा सहकारी), चिली, कोलंबिया, कोस्टा रिका, क्यूबा, ​​डोमिनिकन रिपब्लिक, इक्वाडोर, एल साल्वाडोर, ग्वाटेमाला, होंडुरास, मेक्सिको (63 स्थानिक भाषांचे सहकारी), निकारागुआ, पनामा, पराग्वे (गुआरनी सह सहकारी), [54] पेरू (क्वेचुआ, आयमारासह सहकारी, आणि "इतर स्वदेशी भाषा "[55]), प्वेर्टो रिको (इंग्रजीसह सह-अधिकारी), [56] उरुग्वे आणि व्हेनेझुएला. माजी ब्रिटिश कॉलनीफ बेलीजमध्ये स्पॅनिशला अधिकृत मान्यता मिळाली नाही; तथापि, 2000 च्या जनगणनेनुसार, लोकसंख्येच्या 43% लोक बोलतात. [57] [58] मुख्यतः, हे सतराव्या शतकापासून क्षेत्रामध्ये असलेल्या Hispanics च्या वंशजांनी बोलले आहे; तथापि, इंग्रजी ही अधिकृत भाषा आहे. [5 9]

स्पॅनिश भाषी देशांच्या निकटतेमुळे, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो आणि ब्राझील यांनी स्पॅनिश भाषेच्या शिक्षण त्यांच्या शिक्षण व्यवस्थेत लागू केले आहे. मार्च 2005 मध्ये त्रिनिदाद सरकारने स्पॅनिशला फर्स्ट फॉरेन लँग्वेज (सफ़्फेल) उपक्रम म्हणून सुरू केले. [60] 2005 मध्ये, ब्राझीलच्या राष्ट्रीय काँग्रेसने ब्राझीलमधील सार्वजनिक आणि खाजगी माध्यमिक शाळांमध्ये वैकल्पिक विदेशी भाषेच्या कोर्स म्हणून स्पॅनिश भाषेस स्पेनला पाठविणे अनिवार्य केले, राष्ट्राद्वारे कायद्यामध्ये स्वाक्षरी केली. [61] सप्टेंबर 2016 मध्ये मिल्लम टेमर यांनी दिलमा रौसेफच्या अपहरणानंतर हा कायदा रद्द केला. [62] पराग्वे आणि उरुग्वेसह अनेक सीमावर्ती शहरे आणि गावांमध्ये, पोर्तुनील म्हणून ओळखली जाणारी मिश्र भाषा बोलली जाते. [63]

संयुक्त राष्ट्र

2006 च्या जनगणना आकडेवारीनुसार, यू.एस. लोकसंख्येच्या 44.3 दशलक्ष लोक उत्पत्तिने हिस्पॅनिक किंवा हिस्पॅनिक अमेरिकन होते; [64] 38.3 दशलक्ष लोक, पाच वर्षापेक्षा जास्त लोक 13 टक्के लोक स्पॅनिश भाषेत बोलतात. [65] स्पॅनिश भाषेच्या सुरुवातीच्या स्पॅनिश भाषेमुळे आणि त्यानंतर मेक्सिकन प्रशासन आता दक्षिण-पश्चिम राज्ये बनविणार्या प्रदेशांवर देखील आहे, 1762 ते 1802 पर्यंत स्पेनने लुइसियानियुलाइतकी तसेच फ्लोरिडा, जोपर्यंत स्पॅनिश प्रदेश होता तोपर्यंत 1821

स्पॅनिश अमेरिकेतील सर्वात सामान्य द्वितीय भाषा असून 50 दशलक्षांहून अधिक भाषिक लोक नॉन-नेटिव्ह किंवा सेकेंड-स्पीच स्पीकर्स समाविष्ट केले गेले आहेत. [66] इंग्रजी ही देशाची वास्तविक भाषा असून ती स्पॅनिश वापरली जाते फेडरल आणि राज्य पातळीवर सार्वजनिक सेवा आणि सूचनांमध्ये. स्पॅनिशचा वापर न्यू मेक्सिकोच्या राज्यात प्रशासनातही केला जातो. [67] लॉस एंजेलिस, मियामी, सॅन अँटोनियो, न्यूयॉर्क, सॅन फ्रान्सिस्को, डॅलस आणि फिनिक्ससारख्या मोठ्या महानगरीय भागामध्ये देखील भाषेचा मोठा प्रभाव आहे. तसेच 20 व्या आणि 21 व्या शतकात शिकागो, लास वेगास, बोस्टन, डेन्व्हर, ह्यूस्टन, इंडियानापोलिस, फिलाडेल्फिया, क्लीव्हलँड, सॉल्ट लेक सिटी, अटलांटा, नॅशव्हिल, ऑरलांडो, टॅम्पा, रेलेघ आणि बाल्टिमोर-वॉशिंग्टन डी.सी. इमिग्रेशन

आफ्रिका

आफ्रिकेत, स्पॅनिश अधिकृत आहे (पोर्तुगीज आणि फ्रेंचसह) इक्वेटोरियल गिनी तसेच आफ्रिकन युनियनची अधिकृत भाषा देखील. इक्वेटोरियल गिनीमध्ये स्पॅनिश ही मूळ भाषा आहे जेव्हा मूळ आणि मूळ नसलेले स्पीकर्स (सुमारे 500,000 लोक) मोजले जातात, तर फॅँग मूळ भाषेच्या संख्येनुसार सर्वात बोलीभाषा आहे. [68] [6 9]

उत्तर आफ्रिकेतील स्पेनच्या अभिन्न प्रदेशांमध्ये स्पॅनिश देखील बोलले जाते, ज्यात सेतु आणि मेलिला, प्लाझास डी सोबेरॅनिया आणि कॅनरी बेटे द्वीपसमूह (लोकसंख्या 2,000,000) चे स्पॅनिश शहर समाविष्ट आहेत, उत्तरपश्चिमवरील 100 किमी (62 मील) अंतरावर स्थित मुख्य भूप्रदेश आफ्रिका. उत्तर मोरोक्कोमध्ये, स्पेनचे भौगोलिकदृष्ट्या जवळजवळ पूर्वीचे स्पॅनिश संरक्षण करणारे सुमारे 20,000 लोक स्पॅनिश भाषा दुस-या भाषेत बोलतात, तर अरबी ही ज्युलर अधिकृत भाषा आहे. मोरक्कन ज्यू लोकांच्या थोड्या संख्येने सेफर्डिक स्पॅनिश बोलीभाषा हाकेतिया (इस्रायलमधील लादीनो बोलीभाषाशी संबंधित) देखील बोलते. शॉन वॉर आणि क्यूबाच्या दक्षिणेकडील सुदानसमधील दक्षिण सूडानी नागरिकांनी अंगोलामधील काही लहान समुदायांनी स्पॅनिश बोलले आहे कारण ते सुदानच्या युद्धांत क्यूबामध्ये स्थायिक झाले आणि देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी परत आले. [70]

पूर्वी सहारा, पूर्वी स्पॅनिश सहारा, स्पॅनिश अधिकृतरित्या उन्नीसवीं आणि विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात बोलली जात असे. आज, या विवादित भागातील स्पॅनिशचे व्यवस्थापन सुमारे 500,000 लोकसंख्या असलेल्या सहरी निमाड्यांच्या लोकसंख्येद्वारे केले जाते आणि सहवाही अरब डेमोक्रॅटिक रिपब्लिकमध्ये अरबी समवेत वास्तविकपणे अधिकृत असूनही या घटकाला मर्यादित आंतरराष्ट्रीय मान्यता प्राप्त होते. [71] [72]

---