Jump to content

नोएडा

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
(ग्रेटर नॉएडा या पानावरून पुनर्निर्देशित)

नोएडा, न्यू ओखला इंडस्ट्रियल डेव्हलपमेंट अथॉरिटीसाठी लहान, भारताच्या उत्तर प्रदेश राज्यातील गौतम बुद्ध नगर जिल्ह्यात स्थित एक नियोजित शहर आहे [१] . नोएडा हे दिल्लीचे उपग्रह शहर आहे आणि ते भारताच्या राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्राचा (NCR) एक भाग आहे. भारताच्या जनगणनेच्या तात्पुरत्या अहवालानुसार, 2011 मध्ये नोएडाची लोकसंख्या 642,381 होती. [२] शहराचे व्यवस्थापन न्यू ओखला औद्योगिक विकास प्राधिकरण (NOIDA) द्वारे केले जाते. [३] जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय जवळच्या ग्रेटर नोएडा शहरात आहे.

हे शहर नोएडा (विधानसभा) मतदारसंघ आणि गौतम बुद्ध नगर (लोकसभा) मतदारसंघाचा एक भाग आहे. महेश शर्मा हे गौतम बुद्ध नगरचे विद्यमान लोकसभा खासदार आहेत, तर पंकज सिंह नोएडाचे विद्यमान आमदार आहेत. [४] [५]

2015 मध्ये एबीपी न्यूझने आयोजित केलेल्या "सर्वोत्कृष्ट शहर पुरस्कार" मध्ये नोएडाला उत्तर प्रदेशातील सर्वोत्कृष्ट शहर आणि संपूर्ण भारतातील घरांच्या बाबतीत सर्वोत्कृष्ट शहर म्हणून स्थान देण्यात आले होते. [६] [७]

नोएडा हे जवळपास ५०% हिरवे कव्हर असलेले भारतातील सर्वात हरित शहर मानले जाते, जे भारतातील कोणत्याही शहरापेक्षा सर्वाधिक आहे. [८] [९] हे मध्यम श्रेणीतील शहरांमध्ये (3 लाख ते 10 लाख लोकसंख्या) सर्वात स्वच्छ शहर आणि 1,000,000 पेक्षा कमी लोकसंख्या असलेल्या शहरांमध्ये चौथे स्वच्छ शहर देखील आहे. [१०]

इतिहास

[संपादन]

हे शहर ब्रजच्या सांस्कृतिक प्रदेशात आहे. नोएडा 17 एप्रिल 1976 रोजी प्रशासकीय अस्तित्वात आले आणि 17 एप्रिल "नोएडा दिवस" म्हणून साजरा केला जातो. विवादास्पद आणीबाणीच्या काळात (1975-1977) शहरीकरणाचा एक भाग म्हणून त्याची स्थापना करण्यात आली. संजय गांधी यांच्या पुढाकाराने UP औद्योगिक क्षेत्र विकास कायदा, 1976 अंतर्गत शहराची निर्मिती करण्यात आली. [११] संपूर्ण राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्रामध्ये शहराचे दरडोई उत्पन्न सर्वाधिक आहे. नोएडा हे विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) म्हणून वर्गीकृत आहे. [१२] नोएडा प्राधिकरण देशातील सर्वात श्रीमंत नागरी संस्थांपैकी एक आहे. [१३]

भूगोल

[संपादन]

नोएडा भारताच्या उत्तर प्रदेश राज्यातील गौतम बुद्ध नगर जिल्ह्यात आहे. नोएडा सुमारे २५ किलोमीटर (१६ मैल) नवी दिल्लीच्या आग्नेय, २० किलोमीटर (१२ मैल) जिल्हा मुख्यालयाच्या वायव्येस, ग्रेटर नोएडा, आणि ४५७ किलोमीटर (२८४ मैल) राज्याची राजधानी लखनौच्या वायव्येस. हे पश्चिम आणि नैऋत्येला यमुना नदीने, उत्तरेला आणि वायव्येस दिल्ली शहराने, ईशान्येला दिल्ली आणि गाझियाबाद शहरांनी उत्तर-पूर्वेस, पूर्वेला आणि आग्नेयेला हिंडन नदीने बांधलेले आहे . नोएडा यमुना नदीच्या पाणलोट क्षेत्रात येते आणि जुन्या नदीच्या पलंगावर आहे. माती समृद्ध आणि चिकणमाती आहे. 

भौगोलिक क्षेत्र 1,442 किमी
लोकसंख्या 1105290; 600950(M), 504340 (F)
साक्षर ६२७९३०; 402230(M), 225700 (F)
तहसील 3
विकास खंड 4
न्याय पंचायत ३८
ग्रामसभा २४३
वस्तीचे गाव ३४३
वस्तीचे गाव 30
शहरे 8
स्रोत http://gbnagar.nic.in/

हवामान

[संपादन]

उन्हाळ्यात (मार्च ते जून) हवामान उष्ण राहते आणि तापमान कमाल ४८ पर्यंत असते °C ते किमान 30 पर्यंत °C

जूनच्या मध्यापासून ते सप्टेंबरच्या मध्यापर्यंत मान्सूनचा हंगाम असतो.

हिमालयीन प्रदेशातून येणाऱ्या थंडीच्या लाटांमुळे नोएडातील हिवाळा थंड आणि कडक होतो. तापमान 3 पर्यंत खाली येते °C ते 4 हिवाळ्याच्या शिखरावर °C. नोएडातही धुके आणि धुके आहे  समस्या. जानेवारीमध्ये, दाट धुक्याने शहर व्यापले आहे, ज्यामुळे रस्त्यांवरील दृश्यमानता कमी होते.

लोकसंख्याशास्त्र

[संपादन]

2011च्या जनगणनेच्या तात्पुरत्या आकडेवारीनुसार, नोएडाची लोकसंख्या 642,381 होती, त्यापैकी पुरुषांची लोकसंख्या 352,577 आणि महिलांची लोकसंख्या 289,804 होती. साक्षरता दर 88.58 टक्के होता. पुरुष साक्षरता 92.90% आणि महिला साक्षरता 83.28% होती. [२]

तेथे जवळपास सर्व प्रमुख धर्माचे लोक आहेत, परंतु बहुसंख्य हिंदू धर्माचे पालन करतात. शहरात अनेक प्रसिद्ध हिंदू मंदिरे आहेत, त्यापैकी काही प्रसिद्ध आहेत सेक्टर 22 मधील हनुमान मंदिर, सेक्टर 26 मधील कालीबारी मंदिर, सेक्टर 33 मधील इस्कॉन मंदिर, सेक्टर 34 मधील श्री जगन्नाथ मंदिर, सेक्टर मधील साई बाबा मंदिर. ६१, सेक्टर ३१ मधील शिवमंदिर, सेक्टर ३६ मधील श्री राम मंदिर आणि सेक्टर १६३ मोहियापूर येथील कुटी मंदिर. सेक्टर 50 मधील शिया जामा मशीद आणि सेक्टर 51 मधील सेंट ग्रेगोरियोस इंडियन ऑर्थोडॉक्स चर्च, सेक्टर 50 मधील मार थॉमा चर्च आणि सेक्टर 34 मधील सेंट मेरी कॅथोलिक चर्च देखील प्रसिद्ध आहेत.

प्रशासन

[संपादन]

प्राधिकरण

[संपादन]

उत्तर प्रदेश औद्योगिक क्षेत्र विकास कायदा, 1976 अंतर्गत स्थापन केलेली वैधानिक प्राधिकरण NOIDA प्राधिकरणाद्वारे शहराच्या पायाभूत सुविधांची देखभाल केली जाते. [११] प्राधिकरणाचे प्रमुख त्याचे अध्यक्ष संजीव कुमार मित्तल आहेत, जे आयएएस अधिकारी आहेत, प्राधिकरणाच्या दैनंदिन बाबी, तथापि, त्याचे सीईओ, जे एक आयएएस अधिकारी देखील आहेत ते पाहतात. [१४] नोएडा प्राधिकरण उत्तर प्रदेश सरकारच्या पायाभूत सुविधा आणि औद्योगिक विकास विभागांतर्गत येते. नोएडा प्राधिकरणाचे अध्यक्ष आलोक टंडन आहेत आणि सीईओ रितू माहेश्वरी आहेत. [१५] [१६]

सामान्य प्रशासन

[संपादन]

गौतम बुद्ध नगर जिल्हा हा मेरठ विभागाचा एक भाग आहे, ज्याचे प्रमुख विभागीय आयुक्त आहेत, जे उच्च ज्येष्ठतेचे IAS अधिकारी आहेत, आयुक्त हे विभागातील स्थानिक सरकारी संस्थांचे (महानगरपालिकांसह) प्रमुख आहेत, प्रभारी आहेत. त्याच्या विभागातील पायाभूत सुविधांचा विकास, आणि विभागातील कायदा व सुव्यवस्था राखण्यासाठी देखील जबाबदार आहे. [१७] [१८] [१९] [२०] [२१] जिल्हा दंडाधिकारी, म्हणून, मेरठच्या विभागीय आयुक्तांना अहवाल देतात. मेरठचे विद्यमान विभागीय आयुक्त अनिता सी. मेश्राम (IAS) आहेत. [२२]

गौतम बुद्ध नगर जिल्हा प्रशासनाचे नेतृत्व गौतम बुद्ध नगरचे जिल्हा दंडाधिकारी (DM) करतात, जे एक IAS अधिकारी आहेत. डीएम हे केंद्र सरकारसाठी मालमत्ता नोंदी आणि महसूल संकलनाचे प्रभारी आहेत आणि शहरातील राष्ट्रीय निवडणुकांवर देखरेख करतात. [१७] [२३] [२४] [२५] [२६]

जिल्हा दंडाधिकाऱ्यांना एक मुख्य विकास अधिकारी, तीन अतिरिक्त जिल्हा दंडाधिकारी/ एडीएम (कार्यकारी, वित्त आणि महसूल आणि कायदा व सुव्यवस्था) आणि एक नगर दंडाधिकारी सहाय्य करतात. जिल्हा नोएडा सदर, दादरी आणि जेवार या तीन उपविभागांमध्ये विभागला गेला आहे, प्रत्येक उपविभागीय दंडाधिकारी (SDM) यांच्या नेतृत्वाखाली जिल्हा दंडाधिकाऱ्यांना अहवाल देतात. 30 मार्च 2020 पासून गौतम बुद्ध नगर (नोएडा)चे सध्याचे डीएम सुहास ललिनकेरे यथीराज (IAS) आहेत.

कायद्याची अंमलबजावणी

[संपादन]

जानेवारी 2020 मध्ये, योगी आदित्यनाथ यांच्या नेतृत्वाखालील उत्तर प्रदेश सरकारने घोषणा केली की गौतम बुद्ध नगर (नोएडा) आणि लखनौमध्ये आयुक्तालय पोलीस यंत्रणा असेल, [२७] पोलीस आयुक्तांच्या नेतृत्वाखाली ते थेट उत्तर प्रदेशच्या DGPला अहवाल देतील. पोलीस. पोलीस आयुक्त (अतिरिक्त डीजीपी दर्जाचे) यांना दोन अतिरिक्त पोलीस आयुक्त (डेप्युटी आयजीपी दर्जाचे) सहाय्य करतात. त्यांच्या खाली, सात पोलीस उपायुक्त/डीसीपी (एसपी दर्जाचे) आहेत. 

नोएडा [२८] तीन पोलीस झोनमध्ये विभागले गेले आहे म्हणजे नोएडा, सेंट्रल नोएडा आणि ग्रेटर नोएडा, त्यापैकी प्रत्येक झोनल डीसीपी (एसपी रँक) अंतर्गत आहे. या तीन झोनल डीसीपींव्यतिरिक्त, नोएडा पोलिसांकडे मुख्यालय, वाहतूक, गुन्हे आणि महिला सुरक्षा या चार इतर डीसीपी आहेत. त्यांच्या खाली, 16 सहायक पोलीस आयुक्त/एसीपी (डेप्युटी एसपी रँक) आहेत. नोएडा पोलिसांचे वर्तमान आयुक्त आलोक सिंग हे भारतीय पोलीस सेवा (IPS) अधिकारी आहेत. [२९]

न्यायालये

[संपादन]

नोएडासाठी न्यायालय हे जिल्हा न्यायालय संकुल, सूरजपूर ग्रेटर नोएडा, गौतम बुद्ध नगर येथे 2012 मध्ये स्थापन करण्यात आले असून त्यात 18 न्यायालये कार्यरत आहेत. सूरजपूर ग्रेटर नोएडा येथील न्यायालयीन संकुल ३० एकरपेक्षा जास्त जागेवर बांधले आहे. न्यायालयाच्या पायाभूत सुविधा चांगल्या आकाराच्या कोर्टरूमसह नीटनेटक्या आणि स्वच्छ आहेत. [३०]  [३१]  [३२]

पायाभूत सुविधा

[संपादन]

भारतातील शहरांमध्ये स्वच्छतेच्या बाबतीत नोएडा सर्वात स्वच्छ मध्यम लोकसंख्येच्या शहरांपैकी एक आहे. [३३] संबंधित भौतिक पायाभूत सुविधांची निर्मिती नोएडा आणि ग्रेटर नोएडामध्ये जास्त आहे. [३४] नोएडातील बहुतेक जमीन फारशी सुपीक नाही आणि शेतीचे उत्पादन कमी आहे. ते एका बाजूला यमुना नदीच्या आणि दुसऱ्या बाजूला हिंडन नदीच्या पूर मैदानात आहे. महामाया फ्लायओव्हरपासून ग्रेटर नोएडापर्यंत दोन्ही बाजूंनी नोएडा एक्सप्रेसवेवरून बरीच गावे दिसतात. ताज एक्सप्रेसवेचे एक टोक हिंडन नदीजवळ नोएडा एक्सप्रेसवेवर संपते आणि दुसरे आग्रा येथे. 1980 पर्यंत, या गावांमध्ये दर 2-3 वर्षांनी पूर येत होता, परिणामी लोक तात्पुरते नोएडामधील इतर ठिकाणी आणि अगदी दिल्लीतील मेहरौलीपर्यंत गेले. नोएडा त्याच्या उंच इमारतींसाठी देखील प्रसिद्ध आहे आणि या पॅरामीटरमध्ये मुंबईनंतर भारतात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.

दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात महसूल अतिरिक्त असतो कारण ते संपूर्ण रक्कम विकासावर किंवा नागरी सुविधा राखण्यासाठी खर्च करू शकत नाहीत. नोएडाच्या महसुलात बिल्डर्सकडून भाडेपट्टीचे भाडे आणि व्याज हे सर्वात मोठे योगदान आहे. याशिवाय, प्राधिकरणाला पाणी आणि मालमत्ता हस्तांतरण शुल्कातून मोठा महसूल मिळतो. "नोएडा प्राधिकरणाने अतिरिक्त निधीमुळे 3,500 कोटी विविध बँकांमध्ये मुदत ठेवी म्हणून जमा केले होते. नोएडाकडे इतका अतिरिक्त निधी आहे की तो सलग 5 वर्षे आपल्या वाटप करणाऱ्यांकडून कोणताही कर घेत नसला तरीही ते शहर चालवू शकते." [३५]इय्ब्सिओय्द्ब्व् स्व्ब्

एक 300 मी (९८० फूट) नोएडामध्ये " सुपरनोव्हा स्पिरा " नावाची उंच गगनचुंबी इमारत आहे. [३६] 2021 मध्ये पूर्ण झाल्यानंतर हा उत्तर भारतातील सर्वात उंच निवासी टॉवर असेल. [३७]

अर्थव्यवस्था

[संपादन]
आयटी पार्क
नोएडा सेक्टर 78
नोएडा क्षितिज

गेल्या 10 वर्षांत, नोएडा हे मायक्रोसॉफ्ट, [३८] आर्म होल्डिंग्ज, [३९] एचसीएल, [४०] सॅमसंग आणि बार्कलेजसारख्या सॉफ्टवेर आणि मोबाइल अॅप डेव्हलपमेंट कंपन्यांचे केंद्र बनले आहे. [४१] या कंपन्या त्यांचे सॉफ्टवेर उत्पादन विकास आणि सेवा परदेशी चलनात निर्यात करून शहराच्या अर्थव्यवस्थेत योगदान देत आहेत. सॅमसंगने अलीकडेच  ५० billion (US$१.११ अब्ज) ( च्या गुंतवणूक केली आहे नोएडामध्ये, मेक इन इंडिया उपक्रमांतर्गत. [४२]

नोएडा हे भारतातील सर्वात मोठे युनिकॉर्न स्टार्टअप पेटीएमचे घर आहे, [४३] एक आर्थिक सेवा कंपनी ज्यामध्ये ईकॉमर्स, म्युच्युअल-फंड गुंतवणूक, युटिलिटी बिल पेमेंट आणि व्यक्ती-व्यक्ती पेमेंट यासह अनेक उपक्रम आहेत.

संस्कृती

[संपादन]

ओखला पक्षी अभयारण्य

[संपादन]

ओखला पक्षी अभयारण्य (OBS) [४४] शहराच्या प्रवेशद्वारावर यमुना नदी दिल्ली राज्यातून उत्तर प्रदेश राज्यात प्रवेश करते त्या ठिकाणी आहे. यमुनेवरील ओखला बॅरेजने विविध प्रजातींचे पक्षी आकर्षित करणाऱ्या ओबीएसचे अनोखे स्थान निर्माण केले आहे. OBS हे भारतातील 466 महत्त्वाच्या पक्षी क्षेत्रांपैकी एक आहे. अभयारण्यात सुमारे 324 विविध पक्ष्यांच्या प्रजाती दिसतात, त्यापैकी सुमारे 50% स्थलांतरित पक्षी आहेत.

नोएडामधील दिल्ली मेट्रोची ब्लू लाइन .

नोएडाचे बोटॅनिकल गार्डन

[संपादन]

नोएडाच्या बोटॅनिकल गार्डनची स्थापना संपूर्ण देशाचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या विशेष आणि धोक्यात असलेल्या वनस्पतींचे केंद्र बनवण्याच्या उद्देशाने करण्यात आली. जे शहराच्या सेक्टर 38 ए मध्ये आहे, 2002 मध्ये सुरू झाले. आज, ते 160 एकरमध्ये पसरलेले आहे, बागेत सुमारे 7,500 रोपे आहेत.

शास्त्रज्ञ बोटॅनिकल गार्डनमध्ये धोक्यात आलेल्या आणि नामशेष होत असलेल्या वनस्पती प्रजातींना नवीन जीवन देत आहेत. हिरवीगार पसरलेली जागा पाहिल्यास स्केलेटन फोर्क फर्न म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सिलोटम नुडम सारख्या प्रजाती दिसून येतात. "आदिम" वनस्पती मानले जाते - 400 दशलक्ष वर्षांपूर्वीच्या संवहनी वनस्पतींच्या पहिल्या गटाचे वंशज - जे डेव्होनियन आणि सिलुरियन कालखंडात सर्वत्र पसरले होते - लॅटिनमध्ये त्याच्या नावाचा अर्थ "बेअर नग्न" असा होतो कारण त्यात सापडलेल्या बहुतेक अवयवांची कमतरता आहे नंतर विकसित झालेल्या वनस्पतींच्या प्रजातींमध्ये. [४५] [४६]

नोएडाचे बोटॅनिकल गार्डन 10 विभागात विभागले गेले आहे. "औषधी वनस्पती" विभागात 96 वनस्पतींची आश्चर्यकारक विविधता आहे आणि मानवी शरीराच्या ज्या भागांचा त्यांना फायदा होतो त्यानुसार आठ विभागांमध्ये विभागले गेले आहे. उदाहरणार्थ, "पचनसंस्था" विभागात कोरफड आणि जिम्नेमा सिल्वेस्ट्रे (मधुनाशिनी) आहेत, जे मधुमेहावर उपचार करतात.

"रक्त आणि परिसंचरण" विभागात विथानिया सोम्निफेरा (अश्वगंधा) आणि अरिस्टोलोचिया इंडिका (इशरमुल) - रक्त शुद्ध करणारे आहेत. "मस्क्यूलो-स्केलेटल" विभागात सिसस चतुर्भुज (हडजोड); "त्वचा रोग" विभागात Plumbago zeylanica (chitarak) आहे जे ल्युकोडर्मा बरे करते. श्द्ब्चिय्स्द्व् इय्व्बेविय्व्ब् व्य्ब्व्योद्ब् इस्द्य्ब् य्स्ब्द्युब् स्य्द्ब्स्युद्ब्यिसुब्विय्ब्स्ल्द्क्व्ब्स् द्ब्य्स्ब्द्ब्स्द्य् ब्य्स्द्ब् य्स्ब्य्व्ब् स्द्ब्वोइउस्ब् इय्ब्सिओय्द्ब्व् स्व्ब् श्द्ब्चिय्स्द्व् इय्व्बेविय्व्ब् व्य्ब्व्योद्ब् इस्द्य्ब् य्स्ब्द्युब् स्य्द्ब्स्युद्ब्यिसुब्विय्ब्स्ल्द्क्व्ब्स् द्ब्य्स्ब्द्ब्स्द्य् ब्य्स्द्ब् य्स्ब्य्व्ब् स्द्ब्वोइउस्ब् इय्ब्सिओय्द्ब्व् स्व्ब्

नोएडाच्या बोटॅनिकल गार्डनमध्ये फळांचा मोठा विभाग आहे ज्यात आंबा, डाळिंब, लिंबू, नाशपाती, मनुका, तुती इत्यादींच्या अनेक जाती आहेत, त्याशिवाय काळ्या पेरूची खासियत आहे. वुडलँड विभाग Sapindus Emarginatus (Reetha), Pterocarpus marsupium (sandalwood), Dalbergia sissoo (Sheesham wood), आणि Tectona Grandis (Teakwood) सारख्या झाडांनी तितकाच प्रभावशाली आहे. [४७]

वाहतूक

[संपादन]

मेट्रो

[संपादन]
नोएडामधील बोटॅनिकल गार्डन मेट्रो स्टेशनमध्ये दिल्ली मेट्रोची मॅजेन्टा लाइन .

नोएडा हे नोएडा मेट्रो आणि दिल्ली मेट्रोने रेल्वेने जोडलेले आहे.

  • नोएडा मेट्रो ही उत्तर प्रदेश, भारतातील गौतम बुद्ध नगर जिल्ह्यातील नोएडा आणि ग्रेटर नोएडा या जुळ्या शहरांना जोडणारी जलद वाहतूक प्रणाली आहे. मेट्रो नेटवर्कमध्ये 29.7 किलोमीटर (18.5) एकूण लांबीसह एक लाइन (ज्याला एक्वा लाइन म्हणतात) समाविष्ट आहे mi) 21 स्थानकांवर सेवा देत आहे. दुसरी ओळ नियोजित आहे. [४८]
  • 12 नोव्हेंबर 2009 रोजी दिल्ली मेट्रो अधिकृतपणे नोएडामध्ये धावली. ते आता ब्लू लाईनद्वारे कॅनॉट प्लेस आणि द्वारका उप-शहर जोडते. हीच ब्लू लाइन यमुना बँक इंटरचेंज स्टेशनद्वारे नोएडाला वैशालीशी जोडते.
  • दिल्ली मेट्रोची मॅजेन्टा लाइन नोएडा आणि जनकपुरीला बोटॅनिकल गार्डन आणि जनकपुरी वेस्ट मेट्रो स्टेशनद्वारे जोडते. [४९]

नोएडा थेट हाय-स्पीड रेल्वेने जोडलेले नाही, परंतु गाझियाबाद रेल्वे स्थानक आणि आनंद विहार टर्मिनलसह रस्त्याने पोहोचता येण्याजोग्या जवळपास रेल्वे स्थानके आहेत. तथापि, नवी दिल्ली रेल्वे स्थानक आणि जुनी दिल्ली रेल्वे स्थानक, जे दोन्ही मेट्रो मार्गे प्रवेशयोग्य आहेत, ही मुख्य रेल्वे स्थानके आहेत ज्यांचा वापर प्रवाशांकडून नोएडाला जाण्यासाठी होतो.

रस्ता

[संपादन]
नोएडा- ग्रेटर नोएडा एक्सप्रेसवे .
डीएनडी फ्लायवे नोएडा ते नवी दिल्ली जोडतो.
यमुना एक्सप्रेसवे नोएडामधून जातो

नोएडामध्ये रस्ते मुख्यतः ग्रिड पॅटर्नमध्ये घातलेले आहेत आणि सर्व मुख्य रस्ते 6 लेन रुंद आहेत. नोएडामध्ये तीन प्रमुख द्रुतगती मार्ग आहेत. एक DND फ्लायवे आहे, जो नोएडा आणि दिल्लीला जोडतो आणि यमुना नदी ओलांडून जातो. दुसरा नोएडा-ग्रेटर नोएडा एक्सप्रेसवे आहे, जो नोएडा ते ग्रेटर नोएडाला जोडतो. तिसरा यमुना एक्सप्रेस वे आहे जो ग्रेटर नोएडा ते आग्रा ते मथुरा मार्गे जोडतो. ईस्टर्न पेरिफेरल एक्सप्रेसवे, दिल्ली-मेरठ एक्सप्रेसवे, अप्पर गंगा कालवा एक्सप्रेसवे आणि गंगा एक्सप्रेसवे हे चार द्रुतगती मार्ग आहेत जे सध्या निर्माणाधीन आहेत जे शहरातून जाणार आहेत. NGN द्रुतगती मार्गाला लागून असलेल्या भागात अलीकडच्या काळात मोठ्या प्रमाणात निवासी विकास झाला आहे.

MP-II वर 4/6-लेन दुहेरी-डेकर उन्नत रस्ता आहे ज्याला संपूर्ण शहर ओलांडण्यासाठी फक्त 5 मिनिटे लागतात. हे 4.8 किमी (3.0 mi) रस्ता फ्लेक्स क्रॉसिंगपासून सुरू होतो आणि विश्व भारती शाळेत संपतो. MP-I रस्त्यावर सेक्टर 12/22 ते सेक्टर 12/10-21/21A क्रॉसिंगपर्यंत आणखी एक उन्नत रस्ता तयार केला जाणार आहे. आणखी तीन उन्नत रस्त्यांचे नियोजन आहे. या पाच उन्नत रस्त्यांसोबतच अनेक अंडरपासचे बांधकाम किंवा मंजूरी सुरू आहे आणि हे सर्व प्रकल्प 2020 पर्यंत पूर्ण होऊ शकतील. नोएडा हे भारतातील सर्वाधिक एलिव्हेटेड रस्ते आणि अंडरपास असलेले शहर बनेल.

UPSRTC, DTC आणि खाजगी बस शहरातील काही मार्गांवरून धावतात. कमी अंतराच्या वाहतुकीसाठी टॅक्सी, ऑटो रिक्षा आणि सायकल रिक्षा उपलब्ध आहेत.

नोएडा-ग्रेटर नोएडा एक्स्प्रेस वे नोएडातील चांगल्या पायाभूत सुविधांसह एक स्वयंपूर्ण शहरी कप्पा बनण्याच्या तयारीत आहे. हे 24.5 किमी लांब (15.2 mi) कॉरिडॉरने रिअल इस्टेट नोएडा एक्स्टेंशन गुंतवणूकदार आणि खरेदीदारांना त्याच्या चांगल्या पायाभूत सुविधा आणि एनसीआरच्या इतर क्षेत्रांशी कनेक्टिव्हिटीने आकर्षित केले आहे.

हे क्षेत्र एक प्रमुख ग्रोथ कॉरिडॉर म्हणून उदयास आले आहे. 44, 45, 92–94, 96–100, 105, 108, 125–137 आणि 141–168 हे सेक्टर या कॉरिडॉरपासून दूर आहेत. हे क्षेत्र नोएडाच्या दक्षिण आणि आग्नेय दिशेला आहेत.

डिसेंबर २०२१ पर्यंत, फरीदाबाद आणि गुडगावला नोएडाशी थेट जोडण्यासाठी नवीन फरीदाबाद-नोएडा-गुडगाव (FNG) एक्स्प्रेस वेचेही बांधकाम सुरू आहे. [५०]

हवा

[संपादन]

नोएडाचे सर्वात जवळचे विमानतळ हे दिल्लीतील इंदिरा गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे. जून 2017 मध्ये, केंद्र सरकारने जेवारमधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळाच्या बांधकामास मंजूरी दिली, ज्याला अधिकृतपणे नोएडा आंतरराष्ट्रीय ग्रीनफील्ड विमानतळ असे नाव देण्यात आले, जेणेकरून नवी दिल्लीतील एकाची वाहतूक कमी होईल. [५१] जेवर येथील विमानतळाचे भूमिपूजन २५ नोव्हेंबर २०२१ रोजी करण्यात आले. [५२]

बस

[संपादन]

नोएडात सेक्टर 35 मधील मोर्णा गावात बस स्टँड आहे. नवी दिल्ली, देहरादून, गाझियाबाद, टप्पल, खैर, अलीगढ, हाथरस, बुलंदशहर, मेरठ, मुझफ्फरनगर, हरिद्वार आणि इतर सारख्या जवळच्या शहरांसाठी नियमित बसेस आहेत. उत्तर प्रदेश परिवहन शहरात लोकल बस चालवते. मात्र, मोर्णा येथून बसस्थानकाचे स्थलांतर करण्याचे नियोजन आहे.

शिक्षण

[संपादन]
नोएडामधील एमिटी युनिव्हर्सिटीचा मुख्य परिसर
रामग्य शाळा

नोएडा हे भारतीय मनोरंजन उद्योगासाठी एक प्रमुख स्थान आहे, अनेक चित्रपट, दूरदर्शन मालिका, वृत्तवाहिन्या आणि इतर माध्यमे येथे चित्रित केली जातात. म्युझिक कंपनीचे येथे मुख्यालय असण्याचे उदाहरण म्हणजे T-Series . शहरी संस्कृती किंवा महाविद्यालयीन जीवनाचा फोटो दाखवू इच्छिणाऱ्या दिग्दर्शकांमध्ये हे शहर झपाट्याने आवडते आहे. चित्रपट निर्माता ऋषभ अरोरा यांच्या म्हणण्यानुसार, "गेल्या दशकात नोएडा खूप विकसित झाला आहे आणि घरासारखे वाटत आहे. आणि हे मैदानी शूटसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे. शहरी कथा असलेले चित्रपट मोठे हिट होतात आणि नोएडा शहरी थीमवर आधारित चित्रपट आणि गाण्याच्या अनुक्रमांसाठी परिपूर्ण चव देते. शहरात महामार्ग, महाविद्यालये, रुंद रस्ते आणि चांगली गर्दी आहे." [५३] [५४] संदीप मारवाह यांनी स्थापन केलेले फिल्म सिटी हे प्रमुख वृत्तवाहिन्या आणि स्टुडिओचे केंद्र आहे.

न्यूझ नेशन, डब्ल्यूआयओएन, झी न्यूझ, एनडीटीव्ही, टीव्ही टुडे ग्रुप, नेटवर्क 18, न्यूझएक्स, आणि इंडिया टीव्ही [५५] सारख्या न्यूझ चॅनेल येथे आहेत आणि काही वृत्तपत्र कंपन्या नोएडामध्ये देखील कार्यरत आहेत जसे की अमर उजाला - नोएडा, दैनिक जागरण, दैनिक भास्कर, राजस्थान पत्रिका, द इंडियन एक्सप्रेस, ट्रायसिटी टुडे आणि द टाइम्स ऑफ इंडिया . देशाचे राजकीय केंद्र असलेल्या दिल्लीशी असलेले नोएडाचे निकटतेमुळे ते वृत्तवाहिन्यांसाठी एक आकर्षक ठिकाण बनते. नवीन मॉल्स (मॉल ऑफ इंडिया) आणि मल्टिप्लेक्ससह अलीकडच्या वर्षांत व्यावसायिक क्रियाकलापही वाढले आहेत.

खेळ

[संपादन]

2005 मध्ये, शहराने नोएडा हाफ- मॅरेथॉन आणि शहराचे पहिले आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन, राष्ट्रकुल खेळांसाठी क्वीन्स बॅटन रिलेचे आयोजन केले होते. 2010च्या कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी सायकलिंग स्पर्धा नोएडा-ग्रेटर नोएडा एक्सप्रेसवे येथे आयोजित करण्यात आली होती. नोएडा गोल्फ कोर्स शहराच्या दक्षिणेला वसलेला आहे, नोएडा गोल्फ 18 होल पार 72 कोर्सची लांबी 6989 यार्ड लांबीची आहे, याचे भारतीय गोल्फ युनियन तांत्रिक समितीने मूल्यांकन केले आहे. 2011 मध्ये, ग्रेटर नोएडाने जेपी ग्रुपने बांधलेल्या बुद्ध इंटरनॅशनल सर्किटमध्ये उद्घाटन फॉर्म्युला वन इंडियन ग्रां प्रिक्सचे आयोजन केले होते. हे सर्किट दक्षिण आशियातील अशा प्रकारचे पहिले आहे.

नोएडा क्रिकेट स्टेडियम म्हणून ओळखले जाणारे एक आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम सेक्टर 21 मध्ये सुमारे 20,000 प्रेक्षक क्षमतेचे बांधले गेले आहे, नोएडा स्टेडियम कॉम्प्लेक्समध्ये सायकलिंग प्रेमींसाठी समर्पित ट्रॅक, गोल्फ आणि फुटबॉल प्रशिक्षण सुविधा यासारख्या सुविधा आहेत. नोएडा क्रिकेट स्टेडियम कॉम्प्लेक्समध्ये बास्केटबॉल कोर्ट, स्क्वॉश कोर्ट, टेबल-टेनिस कोर्ट, लॉन टेनिस कोर्ट, गोल्फ कोर्स आणि स्केटिंग रिंक यांचा समावेश आहे. [५६]

नोएडा एक्सप्रेसवे येथे सेक्टर 152 मध्ये 125 एकर जागेसह 50,000 क्षमतेचे क्रिकेट स्टेडियम-कम-क्रीडा सुविधा बांधले जाईल, जे क्षमता आणि क्षेत्रफळात फिरोजशाह कोटला पेक्षा मोठे आहे. [५७] [५८]

नोएडा शहरातील गावे

[संपादन]

नोएडा मूळतः सुमारे 81 गावांचा समावेश होता, परंतु आता ते उत्तर प्रदेशातील गौतम बुद्ध नगर जिल्ह्याच्या अंतर्गत येते. [५९]

तरीही, नोएडा खेड्यांमध्ये कायमस्वरूपी पोस्टल आणि वैयक्तिक पत्त्याचा अभाव आहे परंतु अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, खेड्यांतील घरे लवकरच नॉर्थ ईस्ट सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी ऍप्लिकेशन अँड रीच (NECTAR) द्वारे डिझाइन केलेल्या ड्रोनद्वारे टिपलेली हवाई प्रतिमा वापरून मॅप केली जातील, एक स्वायत्त सोसायटी. केंद्र सरकारचा विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग. हे नकाशे आपत्कालीन परिस्थितीत ग्रामीण भागांबद्दल महत्त्वपूर्ण माहिती देखील प्रदान करतील. अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, सर्व 81 गावांचे मॅपिंग आणि पत्ते वाटप पूर्ण करण्यासाठी जवळपास एक वर्ष लागेल.

नोएडाच्या गावांमध्ये घरांचे मॅपिंग आणि औपचारिक पत्ता दिल्याने, जमिनीचे हक्क, विकास योजना इत्यादींची माहिती मिळवणे सोपे होईल. "सहज उपलब्ध असलेले नकाशे विकास योजना पुढे नेण्यासाठी आणि जमिनीच्या सीमावर्ती भागांवरील विवाद मिटवण्यासाठी देखील उपयुक्त ठरतील. मॅपिंग विश्वसनीय नकाशे आणि शीर्षक दस्तऐवज तयार करून, जमिनीचे हस्तांतरण देखील सुलभ करेल." [५९]

  1. ^ Patra, Pratyush (14 July 2015). "Vibha Chibber: We moved to Noida as it is a planned city". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 13 August 2017 रोजी पाहिले.
  2. ^ a b "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General and Census Commissioner of India. Ministry of Home Affairs, Government of India. p. 3. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  3. ^ "New Okhla Industrial Development Authority, Uttar Pradesh, India". noidaauthorityonline.in. 2022-03-27 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 31 July 2020 रोजी पाहिले.
  4. ^ "Dr. Mahesh Sharma - Ministry of Culture". indiaculture.nic.in.
  5. ^ Noida's first MLA has his task cut out.
  6. ^ "Mumbai wins the Best City Award 2015". 31 March 2021 रोजी पाहिले.
  7. ^ "ABP News awards Noida city for housing and best city in Uttar Pradesh". Ten News Network. 11 March 2014.
  8. ^ "Authority to make atlas to bring Noida on tourist map". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 4 April 2015. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  9. ^ Aradhak, Purusharth (6 July 2015). "'Noida is country's greenest city, drive to push cover'". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  10. ^ "Noida 25th cleanest city among cities with less than 10 lakh people". The Economic Times. 21 August 2020 रोजी पाहिले.
  11. ^ a b "U.P. INDUSTRIAL AREA DEVELOPMENT ACT – 1976 (U.P. Act Number 6, of 1976)" (PDF). Noida Authority. 1976. 12 August 2017 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 13 August 2017 रोजी पाहिले.
  12. ^ "List of Operational SEZ of India as on 07.09.2017" (PDF). Ministry of Commerce and Industry. 7 September 2017. 15 October 2017 रोजी पाहिले.
  13. ^ Purusharth Aradhak, "Infrastructure projects to get a boost with Noida Authority's Rs 8,000 crore budget", टाइम्स ऑफ इंडिया, 27 January 2014
  14. ^ "Key Management Persons". Greater Noida Industrial Development Authority. 20 March 2022 रोजी पाहिले.
  15. ^ "Contact Us - Noida Authority Online". Noida Authority. 2018-11-03 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 12 August 2017 रोजी पाहिले.
  16. ^ PTI (13 July 2019). "Ritu Maheshwari is new CEO of Noida Authority". The Financial Express. 25 July 2019 रोजी पाहिले.
  17. ^ a b "CONSTITUTIONAL SETUP". Government of Uttar Pradesh. 30 August 2017 रोजी पाहिले.
  18. ^ Maheshwari, S.R. (2000). Indian Administration (6th ed.). New Delhi: Orient Blackswan Private Ltd. pp. 563–572. ISBN 9788125019886.
  19. ^ Singh, G.P. (1993). Revenue administration in India: A case study of Bihar. Delhi: Mittal Publications. pp. 26–129. ISBN 978-8170993810.
  20. ^ Laxmikanth, M. (2014). Governance in India (2nd ed.). Noida: McGraw Hill Education. pp. 5.1–5.2. ISBN 978-9339204785.
  21. ^ "Role and Functions of Divisional Commissioner". Your Article Library. 6 January 2015. 20 August 2017 रोजी पाहिले.
  22. ^ "Office of the Divisional Commissioner, Meerut Division". Office of the Divisional Commissioner, Meerut. 13 August 2017 रोजी पाहिले.
  23. ^ Maheshwari, S.R. (2000). Indian Administration (6th ed.). New Delhi: Orient Blackswan Private Ltd. pp. 573–597. ISBN 9788125019886.
  24. ^ Laxmikanth, M. (2014). Governance in India (2nd ed.). Noida: McGraw Hill Education. pp. 6.1–6.6. ISBN 978-9339204785.
  25. ^ Singh, G.P. (1993). Revenue administration in India: A case study of Bihar. Delhi: Mittal Publications. pp. 50–124. ISBN 978-8170993810.
  26. ^ "Powers Of District Magistrate in India". Important India. 16 August 2017 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 20 August 2017 रोजी पाहिले.
  27. ^ "Police gets more powers in U.P., commissioner system implemented in Lucknow, Gautam Buddha Nagar". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 13 January 2020. ISSN 0971-751X. 19 July 2020 रोजी पाहिले.
  28. ^ "List of Officers posted at G.B. Nagar, Uttar Pradesh (Noida Police)". uppolice.gov.in. 19 July 2020 रोजी पाहिले.
  29. ^ "Alok Singh is Noida's first CP after district upgraded to commissioner system". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 13 January 2020. 19 July 2020 रोजी पाहिले.
  30. ^ "Gautam Buddha Nagar/District Court in India | Official Website of District Court of India". districts.ecourts.gov.in.
  31. ^ "All courts now functional in Gautam Budh Nagar". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 9 June 2020.
  32. ^ "Where is Court for Noida, Greater Noida Situated ?". 9 August 2021.
  33. ^ "Noida ranked India's Cleanest Medium City". Business Standard. 20 March 2022 रोजी पाहिले.[permanent dead link]
  34. ^ The uneven growth in NCR.
  35. ^ "Noida: Gold mine of Uttar Pradesh". हिंदुस्तान टाइम्स. 3 December 2014. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  36. ^ "At 300 metres, Noida's tallest tower will be ready in 2 years". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 18 August 2018.
  37. ^ Haidar, Faizan (5 November 2020). "North India's tallest residential tower to be ready by next year: Supertech". The Economic Times. 2 February 2021 रोजी पाहिले.
  38. ^ Gaur, Vatsala. "Microsoft to open a 4000-employee campus in Uttar Pradesh". The Economic Times. 15 September 2020 रोजी पाहिले.
  39. ^ Punit, Itika Sharma (10 October 2013). "British multinational ARM opens second design center in India". Business Standard India. 15 September 2020 रोजी पाहिले.
  40. ^ "HCL Technologies launches hackathon to identify solutions for covid impact". mint (इंग्रजी भाषेत). 20 August 2020. 15 September 2020 रोजी पाहिले.
  41. ^ MP, Team (17 January 2020). "6 injured as transformer blasts outside Barclays building in Noida Sector 62". www.millenniumpost.in (इंग्रजी भाषेत). 15 September 2020 रोजी पाहिले.
  42. ^ Phartiyal, Sankalp. "Samsung opens world's largest phone factory in India". U.S. (इंग्रजी भाषेत). 19 July 2018 रोजी पाहिले.
  43. ^ "India's biggest unicorn Paytm commits $1.4 billion to penetrate deeper into hinterland; raises funding". The Financial Express. 25 November 2019. 7 March 2020 रोजी पाहिले.
  44. ^ "Okhla Bird Sanctuary". obs-up.com. 22 December 2019 रोजी पाहिले.
  45. ^ Alam, Shafaque (12 February 2014). "New orchids bring diversity to Botanical Garden flora". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  46. ^ Keelor, Vandana (1 August 2014). "Noida's botanical garden a 'Jurassic Park' for plants". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  47. ^ Adak, Baishali (18 July 2012). "A garden to heal". Deccan Herald. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  48. ^ Sinha, Snehil (13 May 2018). "Noida-Greater Noida Metro aqua line may begin by September". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत).
  49. ^ Pillai, Soumya (21 May 2018). "It's official: The Magenta Line of Delhi Metro". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत).
  50. ^ Sinha, Meenakshi (14 December 2021). "2.5km stretch of Faridabad-Noida-Ghaziabad eway to be repaired". द टाइम्स ऑफ इंडिया (इंग्रजी भाषेत). 20 March 2022 रोजी पाहिले.
  51. ^ "New airport to come up in Greater Noida's Jewar as Centre clears proposal". हिंदुस्तान टाइम्स. 24 June 2017. 16 August 2017 रोजी पाहिले.
  52. ^ "PM Modi to visit Noida for Jewar airport bhoomi pujan on Nov 25; here's what you need to know". Business Today (इंग्रजी भाषेत). 23 November 2021. 20 March 2022 रोजी पाहिले.
  53. ^ Lal, Niharika (9 January 2015). "CM to launch trailer of film shot in Noida at Saifai Mahotsav". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  54. ^ Lal, Niharika (20 March 2015). "Noida’s Bollywood calling: Lending backdrop to urban stories". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  55. ^ "Noida News - Noida Latest News | Latest Updates of Noida News Today on NYOOOZ".
  56. ^ "Noida stadium to turn into pedallers' paradise". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 12 April 2012. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  57. ^ Keelor, Vandana (4 June 2015). "Cricket stadium bigger than Kotla planned in Noida". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  58. ^ "नोएडा में नया वर्ल्ड क्लास क्रिकेट स्टेडियम जल्द" [New world class stadium in Noida soon]. Navbharat Times. 4 June 2015. 3 October 2017 रोजी पाहिले.
  59. ^ a b Keelor, Vandana (22 April 2015). "Rural Noida to enter digital domain". द टाइम्स ऑफ इंडिया. 3 October 2017 रोजी पाहिले.Keelor, Vandana (22 April 2015).
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=नोएडा&oldid=2501957" पासून हुडकले