नूतन
| नूतन | |
|---|---|
|
[[File: नूतन (१९६३) | |
| जन्म |
नूतन समर्थ ४ जून, १९३६ मुंबई |
| मृत्यू |
२१ फेब्रुवारी, १९९१ (वय ५४) मुंबई |
| राष्ट्रीयत्व | भारतीय |
| कार्यक्षेत्र | अभिनय |
| कारकीर्दीचा काळ | १९५०-१९९१ |
| भाषा | हिंदी |
| पुरस्कार |
फिल्मफेर सर्वोत्तम अभिनेत्री पुरस्कार, (१९५७, ६०, ६४, ६८, ७९) फिल्मफेर सर्वोत्तम सहाय्यक अभिनेत्री पुरस्कार (१९८६), पद्मश्री (१९७४) |
| वडील | कुमारसेन समर्थ |
| आई | शोभना समर्थ |
| पती | रजनीश बेहल |
| अपत्ये | मोहनीश बेहल |
नूतन (माहेरचे आडनाव समर्थ/सेन, सासरचे बेहल)(४ जून १९३६ - २१ फेब्रुवारी १९९१) ह्या प्रामुख्याने हिंदी चित्रपटांमध्ये काम करणाऱ्या एक भारतीय चित्रपट अभिनेत्री होत्या. सुमारे चार दशकांच्या कारकिर्दीत, ती ८० हून अधिक चित्रपटांमध्ये काम केले, ज्यात रोमान्सपासून सामाजिक-वास्तववादी नाट्य चित्रपटांपर्यंतचे प्रकार आहेत. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या इतिहासातील सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्यांपैकी एक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या नूतनला अनेकदा अपारंपरिक समजल्या जाणाऱ्या संघर्षग्रस्त स्त्रियांच्या पात्रांमध्ये तिच्या नैसर्गिक अभिनय शैलीसाठी ओळख मिळाली होती. तिच्या पुरस्कारांमध्ये सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीसाठी विक्रमी पाच फिल्मफेअर पुरस्कारांचा समावेश आहे.[१][२] १९७४ मध्ये नूतन यांना पद्मश्री हा भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार मिळाला.[३][४]
चित्रपट निर्माते कुमारसेन समर्थ आणि चित्रपट अभिनेत्री शोभना समर्थ यांच्या पोटी मुंबईत जन्मलेल्या नूतनने वयाच्या १४ व्या वर्षी तिच्या आईने दिग्दर्शित हमारी बेटी या चित्रपटातून आपल्या कारकिर्दीला सुरुवात केली. त्यानंतर तिने नगीना (१९५१) आणि हम लोग (१९५१) चित्रपटांमध्ये काम केले. सीमा (१९५५) मधील तिच्या भूमिकेने तिला व्यापक मान्यता मिळवून दिली आणि तिला सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा पहिला फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला. ती १९६० च्या दशकात व १९७० च्या दशकाच्या उत्तरार्धापर्यंत प्रमुख भूमिका बजावत राहिली आणि सुजाता (१९५९), बंदिनी (१९६३), मिलन (१९६७) आणि मैं तुलसी तेरे आंगन की (१९७८) मधील भूमिकांसाठी तिने इतर चार प्रसंगी फिल्मफेअर पुरस्कार जिंकले. या काळातील तिच्या इतर काही चित्रपटांमध्ये अनाडी (१९५९), छलिया (१९६०), तेरे घर के सामने (१९६३), खानदान (१९६५), सरस्वतीचंद्र (१९६८), अनुराग (१९७२) आणि सौदागर (१९७३) यांचा समावेश होतो.
१९८० च्या दशकात, नूतनने व्यक्तिरेखात्मक पात्र साकारण्यास सुरुवात केली आणि तिच्या मृत्यूच्या काही काळापूर्वीपर्यंत ती काम करत राहिली. साजन की सहेली (१९८१), मेरी जंग (१९८५) आणि नाम (१९८६) यांसारख्या चित्रपटांमध्ये तिने मुख्यतः आईच्या भूमिका साकारल्या. मेरी जंग मधील तिच्या अभिनयामुळे तिला सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री श्रेणीत सहावा आणि अंतिम फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला. नूतन यांनी नौदल लेफ्टनंट-कमांडर रजनीश बहल यांच्याशी १९५९ मध्ये विवाह केला होता. १९९१ मध्ये स्तनाच्या कर्करोगाने तिचा मृत्यू झाला. त्यांचा एकुलता एक मुलगा मोहनीश बहल हा अभिनेता आहे.[५]
कारकीर्द
[संपादन]१९४५ मध्ये तिच्या वडिलांच्या नल दमयंती या चित्रपटात नूतन पहिल्यांदा लहानपणी कॅमेऱ्यासमोर दिसली.[६][७] तिने वयाच्या १४ व्या वर्षी तिची आई दिग्दर्शित हमारी बेटी (१९५०) मध्ये नायिकेची भूमिका करून तिच्या कारकिर्दीला सुरुवात केली.[८][९] त्यानंतर रवींद्र दवे यांचा सस्पेन्स थ्रिलर चित्रपट नगीना (१९५१) आला आणि या चित्रपटातील नूतनच्या अभिनयाने तिला अधिक ओळख मिळाली. हा चित्रपट तिचा पहिला व्यावसायिक यश ठरला. प्रकाशनाच्या वेळी ती १५ वर्षांची होती, व तिला प्रीमियरला उपस्थित राहण्याची परवानगी नव्हती कारण चित्रपट "ए: (प्रौढांसाठी प्रतिबंधित)" प्रमाणित करण्यात आला होता आणि ती अल्पवयीन होती.[१०] त्याच वर्षी प्रदर्शित झालेला सामाजिक नाट्य चित्रपट हम लोग होता ज्यामुळे प्रेक्षकांमध्ये ती लोकप्रिय झाली. झिया सरहादी दिग्दर्शित हा चित्रपट एका मध्यमवर्गीय कुटुंबातील संकटे आणि संकटांचा सामना करतो आणि नूतनने क्षयरोगाने ग्रस्त असलेली एक महत्त्वाकांक्षी लेखिका पारोची भूमिका केली होती. नगीना आणि हम लोग यांनी एक उगवता तारा म्हणून तिचे स्थान मजबूत केले.[६][११] पुढील वर्षी, तिने १९५२ च्या फेमिना मिस इंडिया स्पर्धेत भाग घेतला, जिथे तिला मिस मसूरीचा मुकुट देण्यात आला, पण पुढील अभ्यासासाठी तिला स्वित्झर्लंडला पाठवण्यात आले.[११][१२][१३]
संदर्भ
[संपादन]- ^ Rajadhyaksha & Willemen 1999, पान. 166.
- ^ Dhawan, M.L. (26 February 2006). "To the manner born". The Sunday Tribune. 28 February 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 28 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Chopra 2021, पान. 145.
- ^ "Forever Nutan". Rediff.com. 5 August 2011 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 22 September 2011 रोजी पाहिले.
- ^ Nutan Archived 21 July 2023 at the Wayback Machine. Encyclopaedia of Hindi cinema, by Gulzar, Govind Nihalani, Saibal Chatterjee (Encyclopædia Britannica (India)). Popular Prakashan, 2003. आयएसबीएन 8179910660. P. 80, P. 599.
- ^ a b Booch & Doyle 1962, पान. 122.
- ^ Dawar 2006, पान. 87.
- ^ "Hamari Beti" (PDF). The Motion Picture Magazine. February 1951. pp. 37–39. 4 March 2016 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 3 March 2022 रोजी पाहिले.
- ^ Chandran, Mangala (October 1979). "The Ugly Duckling, who grew up into NUTAN!". Link (इंग्रजी भाषेत). 2 September 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 March 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "Box Office 1951". Box Office India. 8 December 2011 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 4 March 2022 रोजी पाहिले.
- ^ a b Raheja & Kothari 1996, पान. 57.
- ^ Chopra 2021, पान. 146.
- ^ The Illustrated Weekly of India. Published for the proprietors, Bennett, Coleman & Company, Limited, at the Times of India Press. October 1976. pp. 50–51. 27 July 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 27 July 2023 रोजी पाहिले.
पुस्तके
[संपादन]- Booch, Harish S.; Doyle, Karing (1962). Star-portrait: Intimate Life Stories of Famous Film Stars (इंग्रजी भाषेत). Lakhani Book Depot.
- Chopra, Jaskiran (12 April 2021). "Nutan: A Byword for Natural Acting". Galaxy Golden Stars of the Silver Screen (इंग्रजी भाषेत). Idea Publishing. ISBN 978-93-87063-77-8. 28 February 2022 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 28 February 2022 रोजी पाहिले.
- Dawar, Ramesh (2006). Bollywood: Yesterday, Today, Tomorrow (इंग्रजी भाषेत). Star Publications. ISBN 978-1-905863-01-3. 2 September 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 March 2022 रोजी पाहिले.
- Raheja, Dinesh; Kothari, Jitendra (1996). The Hundred Luminaries of Hindi Cinema (इंग्रजी भाषेत). India Book House Publishers. ISBN 978-81-7508-007-2. 2 September 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 4 March 2022 रोजी पाहिले.
- Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul (1999). Encyclopedia of Indian Cinema. Routledge. ISBN 978-1-135-94325-7.