राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट चित्रपट

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
শ্রেষ্ঠ চলচ্চিত্রের জন্য জাতীয় চলচ্চিত্র পুরস্কার (ভারত) (bn); National Film Award du meilleur long métrage (fr); சிறந்த திரைப்படத்திற்கான தேசிய விருது (ta); Penghargaan Film Nasional untuk Film Fitur Terbaik (id); National Film Award/Bester Film (de); മികച്ച ചലച്ചിത്രത്തിനുള്ള ദേശീയ പുരസ്കാരം നേടിയ ചലച്ചിത്രങ്ങൾ (ml); राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट चित्रपट (mr); Национальная кинопремия за лучший художественный фильм (ru); राष्ट्रीय फ़िल्म पुरस्कार - सर्वश्रेष्ठ फ़िल्म (hi); భారత జాతీయ చలనచిత్ర పురస్కారాలు - ఉత్తమ సినిమా (te); ナショナル・フィルム・アワード 最優秀作品賞 (ja); National Film Award for Best Feature Film (en); Ազգային կինոմրցանակ լավագույն գեղարվեստական ֆիլմի համար (hy); قومی فلم اعزاز برائے بہترین فیچر فلم (ur); Nationale Filmpris for bedste spillefilm (da) മികച്ച ചലച്ചിത്രത്തിനുള്ള ദേശീയ പുരസ്കാരം നേടിയ ചലച്ചിത്രങ്ങളുടെ പട്ടിക, National Film Award for Best Film (ml); ナショナル・フィルム・アワード 長編映画賞, ナショナル・フィルム・アワード 最優秀長編映画賞, 国家映画賞 長編映画賞 (ja)
राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट चित्रपट 
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारclass of award,
राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार
ह्याचा भागराष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार
स्थान भारत
प्रायोजक
अधिकृत संकेतस्थळ
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट चित्रपट ही राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमधील एक श्रेणी आहे. माहिती व प्रसारण मंत्रालय, भारत ने स्थापन केलेल्या चित्रपट महोत्सव संचालनालय द्वारे दरवर्षी हे पुरस्कार सादर करण्यात येतात. चित्रपटांसाठी सादर केलेल्या पुरस्कारांपैकी हा एक गोल्डन लोटलस (स्वर्ण कमल) पुरस्कार आहे. हा पुरस्कार देशभरात, सर्व भारतीय भाषांमध्ये वर्षभरात तयार होणाऱ्या चित्रपटांसाठी जाहीर केला जातो. २०१७ला या पुरस्कारात स्वर्ण कमल, प्रमाणपत्र आणि २,५०,००० रुपयाचे रोख पारितोषिकाचा समावेश होता. चित्रपटाच्या निर्माता व दिग्दर्शक यांना हा पुरस्कार देण्यात येतो.

राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांची स्थापना १९५४ मध्ये "उच्च सौंदर्याचा आणि तांत्रिक मानक आणि शैक्षणिक आणि संस्कृती मूल्य असलेल्या चित्रपटांच्या निर्मितीस प्रोत्साहित करण्यासाठी" केली गेली आणि प्रादेशिक चित्रपटांसाठी पुरस्कारांचा समावेश करण्याचे नियोजनही केले. पुरस्कार "चित्रपटांसाठी राज्य पुरस्कार" म्हणून स्थापित करण्यात आले होते. परंतु १९५६ मध्ये १५व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये त्याचे "राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार" असे नामकरण करण्यात आले. २०१८ पर्यंत हा पुरस्कार वैशिष्ट्यीकृत चित्रपटासाठी सादर केलेल्या सहा स्वर्ण कमल पुरस्कारांपैकी एक आहे. पुरस्कारप्राप्त चित्रपटाचा भारताचे आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवात समावेश होतो. केवळ कोणत्याही भारतीय भाषेमध्ये बनविलेले चित्रपट आणि मूक चित्रपट जे एकतर ३५मि.मी. वर वाइड गेज किंवा डिजिटल स्वरूपात शूट केले गेले असले पाहिके परंतु चित्रपट किंवा व्हिडिओ / डिजिटल स्वरूपात प्रदर्शित झाले आहेत आणि केंद्रीय चित्रपट प्रमाणन मंडळ ने प्रमाणित केले असले पाहिजे.

उद्घाटन पुरस्कार हे "ऑल इंडिया बेस्ट फीचर फिल्मसाठी प्रेसिडेंट्स गोल्ड मेडल" म्हणून प्रसिद्ध झाले आणि प्रल्हाद केशव अत्रे निर्मित आणि दिग्दर्शित श्यामची आई या मराठी चित्रपटाला देण्यात आला. हा पांडुरंग सदाशिव साने यांच्या मराठी कादंबरी, श्यामची आई, या वर आधारित आहे. २०१६ पर्यंत, सहासष्ठ चित्रपटांना पुरस्कार देण्यात आला आहे. १९७८ मध्ये चित्रपटसृष्टीतील चेतन आनंद यांच्या अध्यक्षतेखालील मंडळाने ऐंशी चित्रपटांची छाननी केली असली तरी या श्रेणीत कोणताही पुरस्कार देण्यात आला नव्हता. २०११ मध्ये दोन चित्रपटांनी पुरस्कार सामायिक केला; मराठी चित्रपट देऊळ आणि ब्यारी चित्रपट ब्यारी.

सत्यजित रे हे सर्वाधिक सन्मानित दिग्दर्शक आहे जिथे त्याच्या सहा चित्रपटांनी हा पुरस्कार जिंकला आहे. आदि शंकराचार्य (१९८३), संस्कृत भाषेत बनलेला पहिला चित्रपट,[१] आणि ब्यारी भाषेत बनलेला पहिला चित्रपट ब्यारी (२०११) यांनीही हा पुरस्कार जिंकला आहे.

विजेते[संपादन]

पुरस्कार प्राप्त चित्रपटविजेते खालील प्रमाणे आहेत.

वर्ष चित्रपट भाषा निर्माता दिग्दर्शक संदर्भ
१९५४ श्यामची आई मराठी प्रल्हाद केशव अत्रे प्रल्हाद केशव अत्रे [२]
१९५५ मिर्झा गालिब हिंदी सोहराब मोदी सोहराब मोदी [३]
१९५६ पाथेर पांचाली बंगाली पश्चिम बंगाल सरकार सत्यजित रे [४]
१९५७ काबूलीवाला बंगाली चारुचित्रा तपन सिन्हा [५]
१९५८ दो ऑंखे बारा हात हिंदी व्ही. शांताराम व्ही. शांताराम [६]
१९५९ सागर संगमे बंगाली देबकी बोस [७]
१९६० अपुर संसार बंगाली सत्यजित रे [८]
१९६१ अनुराधा हिंदी ऋषिकेश मुखर्जी [९]
१९६२ भगिनी निवेदीता बंगाली बिजॉय बोस [१०]
१९६३ दादा ठाकूर बंगाली सुधीर मुखर्जी [११]
१९६४ शहर और सपना हिंदी ख्वाजा अहमद अब्बास
१९६५ चारूलता बंगाली सत्यजित रे
१९६६ चेम्मीन मल्याळम रामू करैत
१९६७ तीसरी कसम हिंदी बासू भट्टाचार्य
१९६८ हटे बझारे बंगाली/हिंदी तपन सिन्हा
१९६९ गोपी गय्ने बाघा बय्ने बंगाली सत्यजित रे
१९७० भुवन शोम हिंदी मृणाल सेन
१९७१ संस्कार कन्नड पट्टाभि राम रेड्डी
१९७२ सीमाबद्ध बंगाली सत्यजित रे
१९७३ स्वयमवरम्‌ मल्याळम अडूर गोपालकृष्णन
१९७४ निर्माल्यम‌‍ मल्याळम एम.टी. वासुदेवन नायर
१९७५ कोरस हिंदी/बंगाली मृणाल सेन
१९७६ चोमना दुढी कन्नड बी.वी. करंथ
१९७७ मृग्या हिंदी मृणाल सेन
१९७८ घटश्रद्धा कन्नड गिरीश कसरावल्ली
१९७९ पुरस्कार नाही
१९८० शोध हिंदी बिपलब रॉय चौधरी
१९८१ अकालेर संधाने बंगाली मृणाल सेन
१९८२ डाका बंगाली गौतम घोस
१९८३ चोख बंगाली उत्पलेंदु चक्रबर्ती
१९८४ आदि शंकराचार्य संस्कृत जी. वी. आयर
१९८५ दामुल हिंदी प्रकाश झा
१९८६ चिदंबरम मल्याळम गोविंदन अरविंदन
१९८७ तबराना कथे कन्नड गिरीश कसरावल्ली
१९८८ हलोधिया चोराए बओधन खाई असमिया जाहनु बरुआ
१९८९ पिरावी मल्याळम शाजी एन. करुण
१९९० बाघ बहादुर हिंदी/बंगाली बुद्धदेव दासगुप्ता
१९९१ मरुपक्कम तमिळ के. एस. सेथुमाधवन
१९९२ आगंतुक बंगाली सत्यजित रे
१९९३ भगवत गीता संस्कृत जी. वी. आयर
१९९४ चराचर बंगाली बुद्धदेव दासगुप्ता
१९९५ उनीशे एप्रील बंगाली रितुपर्णो घोष
१९९६ कथापुरुशन्‌ मल्याळम अदुर गोपालाकृष्णन्‌
१९९७ लाल दर्जा बंगाली बुद्धदेव दासगुप्ता
१९९८ थायी साहेबा कन्नड गिरीश कसरावल्ली
१९९९ समर हिंदी श्याम बेनेगल
२००० वाणप्रस्थम मल्याळम शाजी एन. करुण
२००१ शांतम्‌ मल्याळम जयराज
२००२ द्वीपा कन्नड गिरीश कसरावल्ली
२००३ मोन्डो मेयेर उपख्यान बंगाली बुद्धदेव दासगुप्ता
२००४ श्वास मराठी संदीप सावंत
२००५ पेज थ्री हिंदी/इंग्लिश मधुर भंडारकर
२००६ कालपुरुष बंगाली बुद्धदेव दासगुप्ता
२००७ पुलिजन्मम्‌ मल्याळम प्रियानंदन [१२]
२००८ अंतहीन बंगाली स्क्रीनप्ले फिल्मस अनिरुद्ध रॉय चौधरी
२००९ कुट्टी स्रांक मल्याळम रिलायन्स एन्टरटेन्मेट शाजी एन. करुण
२०१० अदामिंते माकन अबू मल्याळम सलीम अहमद व अशरफ बेदी सलीम अहमद
२०११ देऊळ मराठी अभिजीत घोलप उमेश विनायक कुळकर्णी
ब्यारी ब्यारी अल्ताफ हुसेन सुवीरन
२०१२ पान सिंह तोमर हिंदी यूटीव्ही सॉफ्टवेर कम्युनिकेशन्स तिग्मांशू धूलिया
२०१३ शिप ऑफ थीसियस इंग्रजी, हिंदी रीसायकलवाला फिल्म्स प्रा. लिमिटेड आनंद गांधी
२०१४ कोर्ट मराठी, हिंदी, गुजराती, इंग्रजी झू एन्टरटेन्मेट प्रा. लिमिटेड चैतन्य ताम्हाणे
२०१५ बाहुबली: द बिगिनिंग तेलुगू शोभू यार्लागड्डा व अर्का मिडीया वर्कस एस.एस. राजामौली
२०१६ कासव मराठी सुमित्रा भावे, सुनील सुकथनकरमोहन आगाशे सुमित्रा भावेसुनील सुकथनकर
२०१७ विलेज रॉकस्टार्स असमीया रीमा दास रीमा दास
२०१८ हेल्लारो गुजराती सारथी प्रॉडक्शन एलएलपी अभिषेक शाह
२०१९ मरक्कड: लायन ऑफ द अरेबियन सी मल्याळम आशीर्वाद सिनेमा प्रियदर्शन

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ Somaaya, Bhawana (8 December 2016). Once Upon a Time in India: A Century of Indian Cinema. Random House Publishers India Pvt. Limited. p. 232. ISBN 978-93-85990-40-3.
  2. ^ "1st National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  3. ^ "2nd National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  4. ^ "3rd National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  5. ^ "4th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  6. ^ "5th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  7. ^ "6th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  8. ^ "7th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  9. ^ "8th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  10. ^ "9th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  11. ^ "10th National Film Awards" (PDF). चित्रपट महोत्सव संचालनालय. ३ एप्रिल २०२२ रोजी पाहिले.
  12. ^ ५४ वे राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार Archived 2009-05-11 at the Wayback Machine. द हिंदू, जून ११, २००८.