राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
শ্রেষ্ঠ মারাঠি ভাষার চলচ্চিত্র বিভাগে জাতীয় চলচ্চিত্র পুরস্কার (bn); National Film Award/Bester Film in Marathi (de); National Film Award for Best Feature Film in Marathi (en); ナショナル・フィルム・アワード 最優秀マラーティー語長編映画賞 (ja); राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट (mr) ナショナル・フィルム・アワード マラーティー語長編映画賞 (ja)
राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट 
माध्यमे अपभारण करा
  विकिपीडिया
प्रकारपुरस्काराची श्रेणी,
राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार
ह्याचा भागराष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार
स्थान भारत
प्रायोजक
अधिकार नियंत्रण
साचा:Translations:Template:Wikidata Infobox/i18n/msg-editlink-alttext/mr

राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट ही राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमधील एक श्रेणी आहे. भारतातील माहिती व प्रसारण मंत्रालयाने स्थापन केलेल्या डायरेक्टरेट ऑफ फिल्म फेस्टिव्हलद्वारे दरवर्षी हे पुरस्कार सादर करण्यात येतात.[१] हा पुरस्कार मराठी भाषेतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपटास सादर केला जातो आणि चित्रपटाच्या निर्माता आणि दिग्दर्शकाला दिला जातो. हा एक रजत कमल पुरस्कार आहे. २०१७ला या पुरस्कारात रजत कमल, प्रमाणपत्र आणि रोख रक्कम असे पारितोषिकात समाविष्ट होते. नवी दिल्ली येथे आयोजित कार्यक्रमात राष्ट्रपतींच्या हस्ते हा पुरस्कार प्रदान केला जातो.[२]

भारताच्या संविधानाच्या आठव्या अनुसूची मधील २२ अधिकृत भाषांपैकी १८ भाषांतील चित्रपटांना हा प्रदान करण्यात येतो. ह्या भाषा आहेत, आसामी, बंगाली, बोडो, डोगरी, गुजराती, हिंदी, कन्नड, काश्मिरी, कोंकणी, मल्याळम, मणिपुरी, मराठी, उडिया, पंजाबी, संस्कृत, तमिळ, तेलुगू आणि उर्दू. ह्या १७ भाषा व्यतिरिक्त, अजून काही भाषांतील चित्रपटांना असे पुरस्कार देण्यात येतात, जसे कि भोजपुरी, गारो, हरियाणवी, जसरी, इंग्रजी, खासी, कोडवा, कोकबोरोक, लडाखी, मिशिंग, मिझो, मोनपा, पांगचेनपा, रभा, शेरडोकपेन, तुलू आणि वानचो.

राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांची स्थापना १९५४ मध्ये "उच्च सौंदर्याचा आणि तांत्रिक मानक आणि शैक्षणिक आणि संस्कृती मूल्य असलेल्या चित्रपटांच्या निर्मितीस प्रोत्साहित करण्यासाठी" केली गेली आणि प्रादेशिक चित्रपटांसाठी पुरस्कारांचा समावेश करण्याचे नियोजनही केले. पुरस्कार "चित्रपटांसाठी राज्य पुरस्कार" म्हणून स्थापित करण्यात आले होते. परंतु १९५६ मध्ये १५व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये त्याचे "राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार" असे नामकरण करण्यात आले.

२१ डिसेंबर १९५५ रोजी सादर झालेल्या २ऱ्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमधून सात प्रादेशिक भाषांमध्ये (बंगाली, हिंदी, कन्नड, मल्याळम, मराठी, तामिळ आणि तेलगू) चित्रपटांसाठी पुरस्कारांना प्रारंभ झाला. "सर्वोत्कृष्ट चित्रपटासाठी राष्ट्रपतींचे रौप्य पदक", "द्वितीय सर्वोत्कृष्ट चित्रपटासाठी प्रमाणपत्र" आणि "तृतीय सर्वोत्कृष्ट चित्रपटासाठी प्रमाणपत्र" या तीन पुरस्कारांची स्थापना करण्यात आली. नंतरचे दोन प्रमाणपत्र पुरस्कार १५व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार (१९६७) पासून बंद केले गेले.

प्रल्हाद केशव अत्रे दिग्दर्शित, १९५४ साली महाराष्ट्राच्या समाजसुधारक जोतीराव गोविंदराव फुले यांच्या जीवनावर आधारित महात्मा फुले या चित्रपटाला मराठीतील प्रथम सर्वोत्कृष्ट चित्रपटासाठी राष्ट्रपतींचे रौप्य पदक प्रदान करण्यात आले. जब्बार पटेल दिग्दर्शित पाच चित्रपटांनी हा पुरस्कार जिंकला आहे: सामना (१९७५), जैत रे जैत (१९७७), सिंहासन (१९७९), उंबरठा (१९८२) आणि एक होता विदूषक (१९९२). राजा ठाकूर दिग्दर्शित चार चित्रपटांनी हा पुरस्कार जिंकला आहे: मी तुळस तुझ्या अंगणी (१९५५), रंगल्या रात्री अश्या (१९६२), एकटी (१९६८) आणि मुंबईचा जावई (१९७०). दिग्दर्शक अनंत माने, माधव शिंदे आणि संजय सूरकर यांना प्रत्येकी तीन चित्रपटांसाठी हा पुरस्कार मिळाला आहे.

नलिनी प्रोडक्शन्स निर्मित भोंगा या चित्रपटासाठी दिग्दर्शक शिवाजी लोटन पाटील यांना अलीकडील २०१८ मध्ये ६६वा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात हा पुरस्कार देण्यात आला आहे.[३]

विजेते[संपादन]

टिप्पणी
*
 सर्वोत्कृष्ट फीचर फिल्मसाठी राष्ट्रपतींचे रौप्य पदक
*
 दुसऱ्या सर्वोत्कृष्ट फीचर फिल्मसाठी गुणवत्ता प्रमाणपत्र
*
 तिसऱ्या सर्वोत्कृष्ट फीचर फिल्मसाठी गुणवत्ता प्रमाणपत्र
*
 सर्वोत्कृष्ट फीचर फिल्मसाठी गुणवत्ता प्रमाणपत्र
वर्ष चित्रपट निर्माते दिग्दर्शक संदर्भ
१९५४ महात्मा फुले अत्रे पिक्चर्स प्रल्हाद केशव अत्रे [४][५]
१९५५ मी तुळस तुझ्या अंगणी नव चित्र राजा ठाकूर [६]
शेवग्याच्या शेंगा सदाशिव कवी शांताराम आठवले
१९५६ पुरस्कार नाही [७]
१९५७ गृहदेवता सुरेल चित्रा माधव शिंदे [८]
१९५८ धाक्टी जाऊ सर्वश्री वामनराव कुलकर्णी, विष्णुपंत चव्हाण अनंत माने [९]
१९५९ पुरस्कार नाही[१०]
१९६० कन्यादान सुरेल चित्रा माधव शिंदे [११]
उमज पडेल तार नारायण बाबुराव कामत दिनकर डी. पाटील
१९६१ मानिनी कला चित्रा अनंत माने [१२]
वैजयंता रेखा फिल्म्स गजानन जहागीरदार
मानसला पंख अस्तत माधव शिंदे माधव शिंदे
१९६२ रंगल्या रात्रि आश्या महाराष्ट्र फिल्म इंडस्ट्रियल को-ऑपरेटिव्ह सोसायटी लिमिटेड राजा ठाकूर [१३]
जावई माझा भला मनीषा चित्र प्रायव्हेट लिमिटेड नीलकंठ मगदूम
गरीबा घरची लेक शिवाजी गुलाबराव काटकर कमलाकर विष्णू तोरणे
१९६३ हा माझा मार्ग एकला सुधीर फडके राजा परांजपे [१४]
ते माझे घर रवींद्र भट गणेश भट
१९६४ पाठलाग राजा परांजपे राजा परांजपे [१५]
तुका झालासी कळस एन जी दातार राजा नेने
सवाल माझा ऐका! अनंत माने अनंत माने
१९६५ साधी मानसा लीलाबाई भालजी पेंढारकर भालजी पेंढारकर [१६]
निर्मोन (कोंकणी) फ्रँक फर्नांड ए. सलाम
युगे युगे मी वाट पाहिली बाबासाहेब एस फतेहलाल सी. विश्वनाथ
१९६६ पावना काठचा धोंडी महालक्ष्मी चित्रा अनंत ठाकूर
१९६७ संथ वहाटे कृष्णामाई सहकारी चित्रपथ संस्था लिमिटेड एम. जी. पाठक [१७]
१९६८ एकटी जी. चौगले राजा ठाकूर [१८]
१९६९ तांबडी माती लीलाबाई भालजी पेंढारकर भालजी पेंढारकर [१९]
१९७० मुंबईचा जावई तुषार प्रधान राजा ठाकूर [२०]
१९७१ शांतता! कोर्ट चलू आहे सत्यदेव गोविंद प्रॉडक्शन अरविंद देशपांडे
१९७२ पिंजरा व्ही. शांताराम व्ही. शांताराम [२१]
१९७३ पुरस्कार नाही[२२]
१९७४ पुरस्कार नाही[२३]
१९७५ सामना रामदास फुटाणे जब्बार पटेल [२४]
१९७६ पुरस्कार नाही
१९७७ जैत रे जैत उषा मंगेशकर जब्बार पटेल [२५]
१९७८ पुरस्कार नाही[२६]
१९७९ सिंहासन जब्बार पटेल जब्बार पटेल [२७]
१९८० पुरस्कार नाही [२८]
१९८१ उंबरठा जब्बार पटेल, डी. व्ही. राव जब्बार पटेल [२९]
१९८२ शापित मधुकर रुपजी, सुधा चितळे, विनय नेवाळकर अरविंद देशपांडे, राजदत्त [३०]
१९८३ स्मृती चित्रे विनायक चासकर विजया मेहता [३१]
१९८४ महानंदा महेश सातोस्कर के जी कोरेगावकर [३२]
१९८५ पुढचे पाऊल मधुकर रुपजी, सुधा ए. चितळे, विनय नेवाळकर राजदत्त [३३]
१९८६ पुरस्कार नाही[३४]
१९८७ सर्जा सीमा देव राजदत्त [३५]
१९८८ पुरस्कार नाही [३६]
१९८९ कळत नकळत स्मिता तळवलकर कांचन नायक [३७]
१९९० पुरस्कार नाही [३८]
१९९१ पुरस्कार नाही [३९]
१९९२ एक होता विदुषक राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळ जब्बार पटेल [४०]
१९९३ लपंडाव सचिन पारेकर, संजय पारेकर श्रावणी देवधर [४१]
१९९४ पुरस्कार नाही[४२]
१९९५ बनगरवाडी राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळ, दूरदर्शन अमोल पालेकर [४३]
१९९६ राव साहेब के.बी. जोशी, रवींद्र सुर्वे संजय सुरकर [४४]
१९९७ पुरस्कार नाही[४५]
१९९८ तू तिथे मी स्मिता तळवलकर संजय सुरकर [४६]
१९९९ घराबाहेर रतन मदन, नरेंद्र शिंदे संजय सुरकर [४७]
२००० अस्तित्व झामु सुखंद महेश मांजरेकर [४८]
२००१ पुरस्कार नाही[४९]
२००२ वास्तुपुरुष राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळ सुमित्रा भावे, सुनील सुकथनकर [५०]
२००३ नॉट ओन्ली मिसेस राऊत अदिती देशपांडे गजेंद्र अहिरे [५१]
२००४ उत्तरायण बिपीन नाडकर्णी, संजय शेट्टी बिपिन नाडकर्णी [५२]
२००५ डोंबिवली फास्ट रमाकांत गायकवाड निशिकांत कामत [५३]
२००६ शेवरी नीना कुलकर्णी गजेंद्र अहिरे [५४]
२००७ निरोप अपर्णा धर्माधिकारी सचिन कुंडलकर [५५]
२००८ हरिश्चंद्राची फॅक्टरी यूटीव्ही मोशन पिक्चर्स, स्मिती कनोडिया, परेश मोकाशी परेश मोकाशी [५६]
२००९ नटरंग झी एंटरटेनमेंट एंटरप्राइजेस रवींद्र हरिश्चंद्र जाधव [५७]
२०१० माला आई व्हायची! समृद्धी पोरे समृद्धी पोरे [५८]
२०११ शाळा विवेक वाघ, निलेश नवलकर सुजय डहाके [५९]
२०१२ इन्वेस्टमेंट प्रतिभा मतकरी रत्नाकर मतकरी [६०]
२०१३ आजचा दिवस माझा व्हाईट स्वान प्रोडक्शन्स चंद्रकांत कुलकर्णी [६१]
२०१४ किल्ला जार पिक्चर्स, एम. आर. फिल्म वर्क्स अविनाश अरुण [६२]
२०१५ रिंगण माझी भूमिका मोशन पिक्चर्स मकरंद माने [६३]
२०१६ दशक्रिया रंगनील क्रिएशन्स संदीप भालचंद्र पाटील [६४]
२०१७ कच्चा लिंबू मंदार देवस्थळी प्रसाद ओक [६५]
२०१८ भोंगा नलीनी प्रॉडक्शन्स शिवाजी लोटन पाटील [६६]
२०१९ बार्डो पाचजन्य प्रॉडक्शन प्रा. लिमिटेड भीमराव मुडे [६७]
२०२० गोष्ट एका पैठणीची प्लॅनेट मराठी शंतनू गणेश रोडे [६८]
२०२१ एकदा काय झालं! सलील कुलकर्णी, शोबॉक्स एंटरटेनमेंट सलील कुलकर्णी [६९]

संदर्भ[संपादन]

  1. ^ "About National Film Awards". Directorate of Film Festivals. Archived from the original on 25 ऑक्टोबर 2011. 8 नोव्हेंबर 2013 रोजी पाहिले.
  2. ^ "National Awards 2015, as it happened: Winners, wishes and morel". India Today. 3 मे 2015. Archived from the original on 23 मे 2015. 21 मे 2015 रोजी पाहिले.
  3. ^ "जाणून घ्या 'भोंगा'च्या कलाकार, दिग्दर्शक आणि कथेबद्दल". लोकसत्ता.
  4. ^ "1st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  5. ^ "2nd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  6. ^ "3rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  7. ^ "4th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  8. ^ "5th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  9. ^ "6th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  10. ^ "7th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  11. ^ "8th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  12. ^ "9th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  13. ^ "10th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  14. ^ "11th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  15. ^ "12th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  16. ^ "13th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  17. ^ "15th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  18. ^ "16th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  19. ^ "17th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  20. ^ "18th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  21. ^ "20th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  22. ^ "21st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  23. ^ "22nd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  24. ^ "23rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  25. ^ "25th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  26. ^ "26th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  27. ^ "27th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  28. ^ "28th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  29. ^ "29th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  30. ^ "30th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  31. ^ "31st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  32. ^ "32nd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  33. ^ "33rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  34. ^ "34th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  35. ^ "35th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  36. ^ "36th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  37. ^ "37th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  38. ^ "38th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  39. ^ "39th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  40. ^ "40th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  41. ^ "41st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  42. ^ "42nd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  43. ^ "43rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  44. ^ "44th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  45. ^ "45th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  46. ^ "46th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  47. ^ "47th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  48. ^ "48th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  49. ^ "49th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  50. ^ "50th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  51. ^ "51st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  52. ^ "52nd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  53. ^ "53rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  54. ^ "54th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  55. ^ "55th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  56. ^ "56th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  57. ^ "57th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  58. ^ "58th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  59. ^ "59th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  60. ^ "60th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  61. ^ "61st National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  62. ^ "62nd National Film Award". Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  63. ^ "63rd National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  64. ^ "64th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  65. ^ "65th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  66. ^ "66th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  67. ^ "67th National Film Award" (PDF). Directorate of Film Festivals. 21 January 2022.
  68. ^ Keshri, Shweta (22 July 2022). "68th National Film Awards Full Winners List: Suriya, Ajay Devgn jointly win Best Actor". India Today (इंग्रजी भाषेत). 2022-07-23 रोजी पाहिले.
  69. ^ "69th National Films Awards 2021" (PDF). NFDC.
"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=राष्ट्रीय_चित्रपट_पुरस्कार,_सर्वोत्कृष्ट_मराठी_चित्रपट&oldid=2407613" पासून हुडकले