सप्तचतुष्टय

सप्तचतुष्टय म्हणजे आत्म-पूर्णत्व योगाची मूलभूत तत्त्वे आहेत. श्रीअरविंद लिखित 'रेकॉर्ड ऑफ योग' या ग्रंथामध्ये त्यांनी स्वतः जी सप्तचतुष्टयात्मक साधना केली त्याचे सविस्तर वर्णन केले आहे.

रचना

क्र.	नाव	सूत्र	चार घटक
१	सिद्धि-चतुष्टय	शुद्धिर्मुक्तीर्भुक्ति: सिद्धिरिति योगचतुष्टयम्	शुद्धि,मुक्ती, भुक्ती, सिद्धी
२	ब्रह्म-चतुष्टय	सर्वमनन्तं ज्ञानमानन्दं ब्रह्मेति ब्रह्मचतुष्टयम्	सर्व, अनंत, ज्ञान, आनंद
३	कर्म-चतुष्टय	कृष्ण: काली काम कर्मेति कर्मचतुष्टयम्	कृष्ण, काली, कर्म, काम
४	शांती-चतुष्टय	समता शांति: सुखं हास्यमिति शान्तिचतुष्टयम्	समता, शांति, सुख, हास्य (आत्मप्रसाद)
५	शक्ति-चतुष्टय	वीर्यं शक्तिश्चण्डीभाव: श्रद्धेति शक्तिचतुष्टयम्	वीर्य, शक्ती, चण्डीभाव, श्रद्धा
६	विज्ञान-चतुष्टय	ज्ञानं त्रिकालदृष्टिरष्टसिद्धि: समाधिरिति विज्ञानचतुष्टयम्	ज्ञान, त्रिकालदृष्टी, अष्टसिद्धी, समाधी
७	शरीर-चतुष्टय	आरोग्यमुत्थापना सौन्दर्यं विविधानंद इति शरीरचतुष्टयम्	आरोग्य, उत्थापना, सौंदर्य, विविधानंद