अमेरिकेतील भारतीय वंशाचे लोक

अमेरिकेतील भारतीय वंशाचे लोक किंवा इंडियन अमेरिकन हे अमेरिकेचे नागरिक असलेले आणि भारतीय पूर्वज असलेल्या लोकांना दिलेले नाव आहे.

अमेरिकेत स्वतःला या गटात मोजणारे अंदाजे ३१,८०,०० व्यक्ती आहेत. अमेरिकेच्या एकूण लोकसंख्येचा साधारण १% असलेला हा गट चीनी अमेरिकन आणि फिलिपिनो अमेरिकन यांच्या मागोमाग तिसऱ्या क्रमांकाचा मोठा वस्तीगट आहे.

इतिहास

अमेरिकेच्या इतिहासाच्या सुरुवातीच्या काळात भारतीयवंशी लोकांना अमेरिकेत येणे तसेच नागरिकत्व मिळणे दुरापास्त होते. एकोणिसाव्या व विसाव्या शतकात कायद्यानेच यावर बंदी घातलेली होती. इ.स. १९४६च्या ल्यूस-सेलर कायद्याने भारतीयांना अमेरिकेत कायमस्वरुपी राहण्यास परवानगी परत मिळाली. अमेरिकेत वास्तव्यास आलेल्या भारतीयवंशी लोकांपैकी मोठा भाग भारतेतर देशांतून आला. यांत युनायटेड किंग्डम, कॅनडा, दक्षिण आफ्रिका, मॉरिशस, मलेशिया, सिंगापूर, सुरिनाम, गयाना, फिजी, केन्या, टांझानिया, युगांडा, त्रिनिदाद आणि टोबॅगो तसेच जमैका या देशांचा समावेश होतो.

वस्तीविभागणी

२०१०च्या जनगणनेनुसार अमेरिकेतील भारतीय वंशाच्या लोकांची लोकसंख्या इ.स. २०००मध्ये १६,७८,७६५ (एकूण लोकसंख्येचा ०.६% भाग) होती तर २०१०मध्ये ती २८,४३,३९१ (०.९%) इतकी झाली.

जर्सी सिटी, न्यू जर्सीमधील इंडिया स्क्वेर. न्यू जर्सी राज्यात भारतीय वंशाच्या लोकांची दाट वस्ती आहे.

न्यू यॉर्क महानगर तसेच आसपासच्या भागात ५,९२,८८८ भारतीय वंशाच्या व्यक्ती राहतात. यात न्यू यॉर्क शहर, लॉंग आयलंड, ट्रेंटन, न्यू जर्सी, ब्रिजपोर्ट, कनेटिकट, पाइक काउंटी, पेनसिल्व्हेनिया पर्यंतच्या भागांचा समावेश होतो. अमेरिकेतील शहरांपैकी न्यू यॉर्क शहरात अशा व्यक्तींची लोकसंख्या २,०७,४१४ इतकी सर्वाधिक आहे. भारतीय वंशाच्या व्यक्तींची मोठी संख्या असलेली शहरे अटलांटा, बाल्टिमोर-वॉशिंग्टन, बॉस्टन, शिकागो, डॅलस-फोर्ट वर्थ, डीट्रॉइट, ह्यूस्टन, लॉस एंजेलस, फिलाडेल्फिया, सान फ्रांसिस्को, सान होजे, ओकलंड, डेन्व्हर, इ. आहेत.

दशकानुसार लोकसंख्या

ऐतिहासिक लोकसंख्या
वर्ष	लोक.	±%
इ.स. १९१०	२,५४५	—
इ.स. १९२०	२,५०७	−१%
इ.स. १९३०	३,१३०	+२४%
इ.स. १९४०	२,४०५	−२३%
इ.स. १९८०	३,६१,५३१	+१४९३२%
इ.स. १९९०	८,१५,४४७	+१२५%
इ.स. २०००	१६,७८,७६५	+१०५%
इ.स. २०१०	२८,४३,३९१	+६९%

नोंद: १९८०पूर्वीचे आकडे "हिंदूवंशीय" लोकांची संख्या दर्शविते.

अमेरिकेतील भारतीयवंशी व्यक्तींची मोठी संख्या असलेली शहरे

अमेरिकेतील महानगरे

क्र.	महानगर	एकूण लोकसंख्या (२०१०)	भारतीयवंशी व्यक्ती (२०१०)	% भारतीयवंशी व्यक्ती	आशियावंशी व्यक्ती (२०१०)	% आशियावंशी व्यक्ती
१	न्यू यॉर्क, उत्तर न्यू जर्सी, लॉंग आयलंड	18,897,109	526,133	2.8	1,878,261	9.9
२	लॉस एंजेलस, लॉंग बीच, सांता ॲना, कॅलिफोर्निया	12,828,837	119,901	0.9	1,884,669	14.7
३	शिकागो, जोलियेट, नेपरव्हिल, इलिनॉय	9,461,105	171,901	1.8	532,801	5.6
४	डॅलस, फोर्ट वर्थ, आर्लिंग्टन, टेक्सास	6,371,773	100,386	1.6	341,503	5.4
५	फिलाडेल्फिया, कॅम्डेन, विल्मिंग्टन, डेलावेर	5,965,343	90,286	1.5	295,766	5.0
६	ह्यूस्टन, शुगरलॅंड, बेटाउन, टेक्सास	5,946,800	91,637	1.5	389,007	6.5
७	वॉशिंग्टन डी.सी., आर्लिंग्टन, व्हर्जिनिया, अलेक्झांड्रिया, व्हर्जिनिया	5,582,170	127,963	2.3	517,458	9.3
८	मायामी, फोर्ट लॉडरडेल, पॉंपानो बीच, फ्लोरिडा	5,564,635	41,334	0.7	125,564	2.3
९	बॉस्टन, कॅंब्रिज, क्विन्सी, मॅसेच्युसेट्स	4,552,402	62,598	1.4	294,503	6.5
१०	सान फ्रांसिस्को, ओकलंड, फ्रीमॉंट, कॅलिफोर्निया	4,335,391	119,854	2.8	1,005,823	23.2
११	डीट्रॉइट, वॉरेन, लिवोनिया, मिशिगन	4,296,250	55,087	1.3	141,316	3.3
१२	रिव्हरसाइड, सान बर्नार्डिनो, ऑंटारियो, कॅलिफोर्निया	4,224,851	23,587	0.6	259,071	6.1
१३	फीनिक्स, ग्लेनडेल, मेसा, ॲरिझोना	4,192,887	31,203	0.7	138,717	3.3
१४	सिॲटल, टाकोमा, बेलेव्ह्यू, वॉशिंग्टन	3,439,809	52,652	1.5	392,961	11.4
१५	मिनीयापोलिस, सेंट पॉल, ब्लूमिंग्टन, मिनेसोटा	3,279,833	29,453	0.9	188,018	5.7
१६	सान डियेगो, कार्ल्सबाड, कॅलिफोर्निया	3,095,313	24,306	0.8	336,091	10.0
१७	सेंट लुईस, मिसूरी	2,812,896	16,874	0.6	60,072	2.1
१८	टॅम्पा, सेंट पीटर्सबर्ग, क्लियरवॉटर, फ्लोरिडा	2,783,243	23,526	0.8	80,879	2.9
१९	बाल्टिमोर, मेरिलॅंड	2,710,489	32,193	1.2	122,911	4.5
२०	डेन्व्हर, अरोरा, ब्रूमफील्ड, कॉलोराडो	2,543,482	13,649	0.5	94,005	3.7
२१	पिट्सबर्ग, पेनसिल्व्हेनिया	2,356,285	14,568	0.6	41,238	1.8
२२	पोर्टलॅंड, व्हॅनकूवर, हिल्सबोरो, ऑरेगन	2,226,009	15,117	0.7	126,965	5.7
२३	ओरलॅंडो, किसिमी, सॅनफोर्ड, फ्लोरिडा	2,134,411	26,105	1.2	84,852	5.0
२४	सिनसिनाटी, मिडलटाउन, ओहायो	2,130,151	14,696	0.7	40,422	1.9
२५	क्लीव्हलंड, ओहायो	2,077,240	14,215	0.7	40,522	2.0
२६	कॅन्सस सिटी, मिसूरी	2,035,334	11,646	0.6	46,221	2.3
२७	सान होजे, सनिव्हेल, सांता क्लारा, कॅलिफोर्निया	1,836,911	117,711	6.4	571,967	31.3
२८	इंडियानापोलिस, इंडियाना	1,756,241	12,669	0.7	39,576	2.3
२९	रिचमंड, व्हर्जिनिया	1,258,251	12,926	1.0	39,265	3.1
३०	हार्टफोर्ड, कनेटिकट	1,212,381	18,764	1.5	47,339	3.9
३१	रॅले, ड्युरॅम, केरी, उत्तर कॅरोलिना	1,130,490	20,192	1.8	49,862	4.4
३२	फ्रेस्नो, कॅलिफोर्निया	930,450	15,469	1.7	89,357	9.6
३३	ब्रिजपोर्ट, स्टॅमफर्ड, नॉरवॉक, कनेटिकट	916,829	15,439	1.7	42,284	4.6
३४	स्टॉकटन, कॅलिफोर्निया	685,306	12,951	1.9	98,472	14.4
३५	फेटव्हिल, आर्कान्सा	422,610	3,534	0.9	12,948	3.06
३६	ट्रेंटन, युइंग, न्यू जर्सी	366,513	15,352	4.2	32,752	8.9

वरील आकडे स्वतःला पूर्णपणे भारतीयवंशी आणि पूर्णपणे आशियाईवंशी म्हणविणाऱ्या लोकांचे आहेत. यांत मिश्रवंशीय भारतीय तसेच मिश्रवंशीय आशियाई व्यक्तींचा समावेश नाही.

अमेरिकेतील राज्यानुसार भारतीयवंशी व्यक्तींची संख्या

राज्य	भारतीयवंशी व्यक्ती (२०००ची जनगणना)	भारतीयवंशी व्यक्ती (२०००ची जनगणना)	२०००-२०१० दरम्यान बदललेली टक्केवारी
कॅलिफोर्निया	360,392	528,176	46.6%
न्यू यॉर्क	296,056	313,620	5.9%
न्यू जर्सी	169,180	292,256	72.7%
टेक्सास	129,365	245,981	90.1%
इलिनॉय	124,723	188,328	51.0%
फ्लोरिडा	70,740	128,735	82.0%
व्हर्जिनिया	48,815	103,916	112.9%
पेनसिल्व्हेनिया	57,241	103,026	80.0%
जॉर्जिया	46,132	96,116	108.3%
मेरीलॅंड	49,909	79,051	58.4%
मॅसेच्युसेट्स	43,801	77,177	76.2%
मिशिगन	54,656	77,132	41.1%
ओहायो	38,752	64,187	65.6%
वॉशिंग्टन	23,992	61,124	154.8%
उत्तर कॅरोलिना	26,197	57,400	119.1%
कनेटिकट	23,662	46,415	96.2%
ॲरिझोना	14,741	36,047	144.5%
मिनेसोटा	16,887	33,031	95.6%
इंडियाना	14,865	27,598	85.7%
टेनेसी	12,835	23,900	86.2%
मिसूरी	12,169	23,223	90.8%
विस्कॉन्सिन	12,665	22,899	80.85
कॉलोराडो	11,720	20,369	73.8%
ओरेगन	9,575	16,740	74.8%
दक्षिण कॅरोलिना	8,856	15,941	80.0%
कॅन्सस	8,153	13,848	69.9%
अलाबामा	6,900	13,036	88.9%
केंटकी	6,771	12,501	84.6%
ओक्लाहोमा	8,502	11,906	40.0%
नेव्हाडा	5,535	11,671	110.9%
डेलावेर	5,280	11,424	116.4%
लुईझियाना	8,280	11,174	35.0%
आयोवा	5,641	11,081	96.4%
न्यू हॅंपशायर	3,873	8,268	113.5%
आर्कान्सा	3,104	7,973	156.9%
युटा	3,065	6,212	102.7%
नेब्रास्का	3,273	5,903	80.4%
मिसिसिपी	3,827	5,494	43.6%
वॉशिंग्टन डी.सी.	2,845	5,214	83.3%
ऱ्होड आयलंड	2,942	4,653	58.2%
न्यू मेक्सिको	3,104	4,550	46.6%
पोर्तो रिको	N/A	3,523	N/A
वेस्ट व्हर्जिनिया	2,856	3,304	15.7%
हवाई	1,441	2,201	52.7%
आयडाहो	1,289	2,152	67.0%
मेन	1,021	1,959	91.9%
नॉर्थ डकोटा	822	1,543	87.7%
व्हरमॉंट	858	1,359	58.4%
अलास्का	723	1,218	68.5%
साउथ डकोटा	611	1,152	88.5%
मॉंटाना	379	618	63.1%
वायोमिंग	354	589	66.4%
एकूण	1,678,765	2,843,391	69.4%

सामाजिक व आर्थिक आकडेवारी

भारत सोडून जगभर पसरलेल्या भारतीयवंशी लोकांपैकी दुसऱ्या क्रमांकाने सर्वाधिक व्यक्ती अमेरिकेत राहतात

इ.स. २००६मध्ये १२,६६,२६४ व्यक्तींनी अमेरिकेत कायदेशीररीत्या स्थलांतर केले. पैकी ५८,०७२ व्यक्ती भारतातून आल्या. २००० आणि २००६ दरम्यान ४,२१,०००६ व्यक्ती भारतातून अमेरिकेत कायमस्वरुपी राहण्यास आल्या. १९९०-१९९९ या कालखंडात ही संख्या ३,५२,२७८ होती. १९९० ते २००० या दशकात भारतातून आलेल्या व्यक्तींची संख्या १०५.८७%नी वाढली. यात कालखंडातील अमेरिकेची लोकसंख्या ७.५%नी वाढली. आशियाईवंशी अमेरिकनांपैकी भारतीयवंशीयांची संख्या १६.४% आहे. २०००साली अमेरिकेत राहणाऱ्या भारतीयवंशीयांपैकी १०,०७,००० व्यक्ती अमेरिकेबाहेर जन्मलेल्या होत्या.

ड्यूक युनिव्हर्सिटी आणि युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया बर्कली यांच्या पाहणीनुसार १९९५ ते २००५ या दहा वर्षांत भारतीय अमेरिकनांनी स्थापन केलेल्या तांत्रिक कंपन्याची संख्या याच काळातील ब्रिटिश, चीनी, तैवानी आणि जपानी अमेरिकनांनी स्थापन केलेल्या एकूण कंपन्यांच्या संख्येपेक्षा जास्त होती. युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया बर्कलीच्या स्वतंत्र पाहणीनुसार सिलिकॉन व्हॅलीमधील एक तृतियांश अभियंते भारतीयवंशी आहेत तर तेथील उच्चतंत्रज्ञान कंपन्यांपैकी ७% कंपन्यांचे उच्चाधिकारी भारतीयवंशी आहेत.

आर्थिक

अमेरिकेतील २०१०च्या जनगणनेनुसार तेथील वांशिक गटांपैकी भारतीय अमेरिकनांचे दरघरटी उत्पन्न सर्वाधिक होते. कार्यसक्षम भारतीय अमेरिकनांपैकी ७२.३% व्यक्ती नोकरीधंद्यात असून त्यांपैकी ५७.३% व्यक्ती व्यवस्थापकीय आणि व्यावसायिक काम करतात. इतर अमेरिकनांतील ही टक्केवारी ३५.९% आहे. अमेरिकन असोसियेशन ऑफ फिजिशियन्स ऑफ इंडियन ओरिजन या संस्थेच्या आकडेवारीनुसार अमेरिकेत भारतीयवंशाचे अंदाजे ३५,००० डॉक्टर आहेत. २००२ साली भारतीयवंशी अमेरिकन २,२३,००० कंपन्याचे मालक होते व त्याद्वारे ८८ अब्ज अमेरिकन डॉलरचे उत्पन्न ६,१०,००० व्यक्तींना रोजगार मिळत होता.

२००९ सालचे मिडीयन दरघरटी उत्पन्न

वांशिकता	दरघरटी उत्पन्न
भारतीय	$८८,५३८
फिलिपिनो	$७५,१४६
चीनी	$६९,०३७
जपानी	$६४,१९७
कोरियन	$५३,०२५
एकूण अमेरिकेची जनता	$५०,२२१

शैक्षणिक

अमेरिकेतील वांशिकगटांपैकी भारतीयवंशी अमेरिकन शैक्षणिक व आर्थिक प्रगतीमध्ये अग्रेसर आहेत. यांच्यातील ७१% व्यक्तींकडे शैक्षणिक पदव्या आहेत. अमेरिकेतील आशियाईवंशीयांत हे प्रमाण ४४% तर एकूण अमेरिकनांत हे प्रमाण २८% आहे. जवळजवळ ४०% भारतीयवंशी अमेरिकनांकडे शैक्षणिक उच्चपदव्या आहेत. एकूण अमेरिकनांपेक्षा हे प्रमाण पाचपट आहे.

अमेरिकनांची शैक्षणिक पातळी: २०१०
(वय २५ किंवा अधिक वर्षे)

वांशिकता	शैक्षणिक पदवी प्रमाण
भारतीय	७१.१%
चीनी	५२.४%
फिलिपिनो	४८.१%
एकूण अमेरिकन जनता	२८.०%

संस्कृती

धर्म

अमेरिकेतील निवडक भारतीय धार्मिकस्थळे

बॅप्स श्री स्वामीनारायण मंदिर, शिकागो

सान होजेचा गुरुद्वारा साहिब

जैन केंद्र, फीनीक्स

अमेरिकेतील भारतीयवंशी लोकांत हिंदू (५१%), मुस्लिम (१०%), ख्रिश्चन (१८% - पैकी प्रोटेस्टंट ११%, कॅथोलिक ५%, इतर ख्रिश्चन ३%), शीख (५%), जैन (२%), बौद्ध, पारसी, ज्यू व इतर अनेक धर्मीय व्यक्ती आहेत. १०% व्यक्ती आपल्याला निधर्मी किंवा नास्तिक म्हणवतात. यांतील बहुतांश आपल्या पूर्वजांचा धर्म पाळतात. कॅलिफोर्नियात स्टॉकटन शहरात इ.स. १९१२मध्ये बांधलेला गुरुद्वारा हे पहिले भारतीय धार्मिकस्थळ होते.