दक्ष राजाच्या मुली
हिंदू धर्मात, दक्ष हा प्रजापती आहे आणि ब्रह्मादेवांचा पुत्र आहे. हिंदू साहित्यात वीरणी आणि प्रसूती या दोघीं दक्षाच्या पत्नी आहेत. [१] दक्षाच्या काही उल्लेखनीय मुलींमध्ये अदिती( आदित्यांची आई), दिती( दैत्यांची आई), दानू( दानवांची आई) स्वाहा(यज्ञांची देवी आणि अग्निची पत्नी) आणि शिवाची पहिली पत्नी सती यांचा समावेश होतो. .
निर्मितीमध्ये दक्ष राजांच्या मुलींची महत्त्वाची भूमिका आहे. कारण त्यांच्या वडिलांनी त्यांचा विवाह हिंदू धर्मातील अनेक देवतांशी करून दिला होता. [२] महाभारतानुसार, दक्षाच्या सोळा कन्या ह्या देव, दानव आणि मानवांसह सर्व सजीवांच्या माता बनतात. [३]
यादी
[संपादन]प्रसूतीच्या मुली
[संपादन]दक्षा आणि प्रसूती ह्यांच्या मुलींची संख्या वेगवेगळ्या पुराणांमध्ये १६ ते ६० इतकी वेगवेगळी आहे. प्रसूतीच्या मुली मनाच्या आणि शरीराच्या गुणांचे प्रतिनिधित्व करतात. [४] त्यांनी वेगवेगळ्या देवतांशी लग्न केले आहे. [५] विष्णु पुराणात असे म्हणले आहे की प्रसूती आणि दक्ष ह्यांना २४ मुली झाल्या. [६]
| मुलीचे नाव | जोडीदार |
|---|---|
| श्रद्धा | धर्म |
| लक्ष्मी | धर्म |
| धृती | धर्म |
| तुष्टी | धर्म |
| पुष्टी | धर्म |
| मेधा | धर्म |
| क्रिया | धर्म |
| बुद्धी | धर्म |
| लढ्ढा | धर्म |
| वपुस | धर्म |
| शांती | धर्म |
| सिद्धी | धर्म |
| किर्ती | धर्म |
| ख्याती | भृगु |
| संभूती | मारिची |
| स्मृती | अंगिरास |
| प्रिती | पुलस्त्य |
| क्षामा | पुलहा |
| सन्नाटी | क्रतु |
| अनसूया | अत्रि |
| उर्जा | वशिष्ठ |
| स्वाहा | अग्नी |
| स्वाधा | पितर |
| सती | शिव |
विरणीच्या मुली
[संपादन]पद्म पुराणानुसार, दक्ष राजाला त्यांची पत्नी विरणीपासून ६० कन्या झाल्या. [७] सतीचा विवाह शिवाशी झाला. [८] मत्स्य पुराणानुसार, यापैकी एकही मुलगी त्यांच्या वडिलांसारखी नव्हती. त्यांची देवता आणि ऋषीमुनींशी झालेल्या विवाहानुसार यादी केली आहे: [९] [१०]
- धर्माशी १० मुलींचा विवाह झाला
- कश्यप ऋषींशी १३ मुलींचा विवाह झाला
- चंद्राशी २७ मुलींचा विवाह झाला
- अरिष्टनेमी ह्यांच्याशी ४ मुलींचा विवाह झाला
- भृगु ऋषींच्या मुलांशी २ मुलींचा विवाह झाला
- अंगिरस ऋषीशी दोन मुलींचा विवाह झाला
- कृशाश्वशी दोन मुलींचा विवाह झाला
धर्माच्या पत्नी
[संपादन]धर्मराज ह्यांना १० पत्नी आहेत: [९] [११]
- मरुवती
- वसु
- अरुंधती
- लंबा
- भानू
- उर्जा
- संकल्पा
- मुहूर्ता
- संध्या
- विश्वा
कश्यप ऋषींच्या पत्नी
[संपादन]कश्यप ऋषी ह्यांच्याशी १३ जणीनी विवाह केला आहे: [१२] [१३]
चंद्राच्या पत्नी
[संपादन]चंद्राशी विवाह केलेल्या 27 कन्या ज्या नक्षत्र बनल्या आहेत: [१४]
- अश्विनी ,
- भरणी ,
- कृत्तिका
- रोहिणी ,
- मृगशिरा
- आद्रा
- पुनर्वसु
- पुष्य
- आश्लेषा
- मघा
- पूर्वफाल्गुनी
- उत्तराफाल्गुनी
- हस्त
- चित्रा
- स्वाती
- विशाखा
- अनुराधा किंवा राधा
- ज्येष्ठा
- मूला
- पूर्वाषाधा
- उत्तराशरा
- श्रावण किंवा अभिजीता
- धनिष्ठ
- शतभिषा
- पूर्वा भाद्रपद
- उत्तरभाद्रपद
- रेवती
संदर्भ
[संपादन]- ^ Mani, Vettam (2015-01-01). Puranic Encyclopedia: A Comprehensive Work with Special Reference to the Epic and Puranic Literature (इंग्रजी भाषेत). Motilal Banarsidass. p. 193. ISBN 978-81-208-0597-2.
- ^ Williams, George Mason (2003). Handbook of Hindu Mythology (इंग्रजी भाषेत). ABC-CLIO. p. 106. ISBN 978-1-57607-106-9.
- ^ Coulter, Charles Russell; Turner, Patricia (2013-07-04). Encyclopedia of Ancient Deities (इंग्रजी भाषेत). Routledge. p. 141. ISBN 978-1-135-96390-3.
- ^ Chawla, Janet (2006). Birth and Birthgivers: The Power Behind the Shame. ISBN 9788124109380.
- ^ Sen, Ramendra Kumar (1966). "Aesthetic Enjoyment; Its Background in Philosophy and Medicine".
- ^ Debroy, Bibek (2022-06-30). Vishnu Purana (इंग्रजी भाषेत). Penguin Random House India Private Limited. p. 40. ISBN 978-93-5492-661-7.
- ^ Dalal, Roshen (2010). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths (इंग्रजी भाषेत). Penguin Books India. p. 93. ISBN 978-0-14-341517-6.
- ^ Wilkins, W.J. (2003). Hindu Mythology. New Delhi: D.K. Printworld (P) Limited. p. 373. ISBN 81-246-0234-4.
- ^ a b The Matsya Puranam P-I (B.D. Basu) English Translation Ch #5, Page 17
- ^ Matsya Purana (Sanskrit) Ch #5, Sloka 10-12
- ^ Matsya Purana (Sanskrit) Ch #5, Sloka 15-16
- ^ The Matsya Puranam P-I (B.D. Basu) English Translation Ch #5, Page 18
- ^ Matsya Purana (Sanskrit) Ch #6, Sloka 1-2
- ^ Dowson, John (2013-11-05). A Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, Geography, History and Literature (इंग्रजी भाषेत). Routledge. p. 77. ISBN 978-1-136-39029-6.