ज्योतिर्लिंग
शिवाचे प्रतिक असलेली काही मोजकी लिंगे  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | deity | ||
|---|---|---|---|
| उपवर्ग | aspect of Shiva | ||
| |||
 | |||
 | हा लेख/विभाग स्वत:च्या शब्दात विस्तार करण्यास मदत करा. |
मला मदत हवी आहे!
मदतकर्त्यांना सुचना: आपण मदत केल्यावर हा संदेश काढून टाकावा
भारतात शंकराची एकूण १२ महत्त्वाची मंदिरे आहेत. त्यांना १२ (द्वादश) ज्योतिर्लिंगे म्हणतात. धर्मशास्त्राने या ज्योतिर्लिंगांच्या यात्रेचा क्रम सांगितला आहे, तो असा :
| अ.क्र | स्थान | भारतातील राज्य/देश |
|---|---|---|
| १. | सोमनाथ | वेरावळ, गीर सोमनाथ जिल्हा ,गुजरात,भारत. |
| २. | मल्लिकार्जुन (- श्रीशैल्य) | श्रीशैल्य,?,आंध्रप्रदेश ,भारत. |
| ३. | महाकालेश्वर (मध्यप्रदेश - उज्जैन) | उज्जैन,?, मध्यप्रदेश,भारत. |
| ४. | ओंकारेश्वर | ?,खंडवा जिल्हा, मध्यप्रदेश,भारत. |
| ५. | वैजनाथ | ? (महाराष्ट्र - परळी, बीड जिल्हा) -महाराष्ट्र,भारत. |
| ६. | भीमाशंकर (महाराष्ट्र - भीमाशंकर,खेड तालुका, पुणे जिल्हा) | भारत. |
| ७. | रामेश्वर (तामिळनाडू - रामेश्वर,रामनाथपुरम जिल्हा) | भारत. |
| ८. | नागनाथ हिंगोली, (महाराष्ट्र) - उत्तर भारतात गुजरातच्या द्वारकेतील नागेश्वर देवस्थानास नागनाथ ज्योतिर्लिंग मानतात. | भारत. |
| ९. | विश्वेश्वर (उत्तर प्रदेश - वाराणसी) | भारत. |
| १०. | त्र्यंबकेश्वर (महाराष्ट्र - त्र्यंबकेश्वर तालुका ,नाशिक जिल्हा) | भारत. |
| ११. | केदारनाथ (उत्तराखंड - केदारनाथ,रुद्रप्रयाग जिल्हा) | भारत. |
| १२. | घृष्णेश्वर मंदिर (महाराष्ट्र -वेरुळ, खुलताबाद तालुका, छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा | भारत. |
संस्कृत श्लोक
[संपादन]हिंदू धर्मानुसार अस म्हणल जात की जी व्यक्ति "वरील बारा ज्योर्तिलिंगाचे नावानुरूप मंत्र" जर दररोज पहाटे व सायंकाळी जपन केला तर सात जन्मातील झालेला पाप ज्योर्तिलिंगाच्या स्मरणामुळे / जप केल्यामुळे सर्व पापांचा विनाश होतो. खालील श्लोक (द्वादश ज्योतिर्लिंग स्तोत्रम्) १२ ज्योतिर्लिंगांचे वर्णन करते:[ संदर्भ हवा ]
| संस्कृत | IAST | इंग्रजी |
|---|---|---|
| सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्। | Saurāṣṭre Somanāthaṃ cha Śrīśaile Mallikārjunam | Somnath in Saurashtra and Sri Mallikarjuna in Srisailam; |
| उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम्॥ | Ujjayinyāṃ Mahākālam Omkāram Amaleśwaram | Mahakala (Mahakaleshwara) in Ujjain, Omkareshwara in (Khandwa); |
| परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्। | paralyam Vaidyanāthaṃ cha Ḍākinyāṃ Bhīmaśaṅkaram | Shri Vaijnath Temple in Maharashtra and Bhimashankara in Dakinya; |
| सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने॥ | Setubandhe tu Rāmeśaṃ Nāgeśaṃ Dārukāvane | Ramesam (Rameswara) in Sethubandh, (Nagesam) Naganath in Daruka-Vana; |
| वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे। | Vārāṇasyāṃ tu Viśveśaṃ Tryambakaṃ Gautamītaṭe | Vishwesham (Vishweshwara) in Varanasi, Tryambakam (Trayambakeshwara) at bank of the river Gautami (Godavari); |
| हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये॥ | Himālaye tu Kedāraṃ Ghuśmeśaṃ ca Śivālaye | Kedar (Kedarnath) in the Himalayas and Ghushmesh in Shivalay, (Grishneshwar / Ghushmeshwar ) |
| एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रातः पठेन्नरः। | etāni jyotirliṅgāni sāyaṃ prātaḥ paṭhennaraḥ | One who recites these jyotirlingas every evening and morning |
| सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति॥ | saptajanmakṛtaṃ pāpaṃ smaraṇena vinaśyati | is relieved of all sins committed in past seven lives. |
| एतेषां दर्शनादेव पातकं नैव तिष्ठति। | eteṣāṃ darśanādeva pātakaṃ naiva tiṣṭhati | One who visits these, gets all his wishes fulfilled |
| कर्मक्षयो भवेत्तस्य यस्य तुष्टो महेश्वराः॥: | karmakṣayo bhavettasya yasya tuṣṭo maheśvarāḥ | and one's karma gets eliminated as Maheshwara gets satisfied to the worship. |
संदर्भ यादि
[संपादन]सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्। उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम्॥परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्। सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने॥ वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे। हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये॥एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रातः पठेन्नरः। सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति॥ | ||
ज्योतिर्लिंग मंदिरे |  | |
भारतातील प्रमुख १२ जोतिर्लिंग थोडक्यात परिचय Archived 2024-05-06 at the वेबॅक मशीन.