अरुणा रॉय
| अरुणा रॉय | |
|---|---|
.jpg) | |
| जन्म: | २६ मे, इ.स. १९४६ चेन्नई, भारत |
| चळवळ: | माहितीचा अधिकार कायदा जनलोकपाल |
| प्रभावित: | सरकारी कामातील भ्रष्टाचार |
अरुणा रॉय (२६ मे, इ.स. १९४६, चेन्नई - हयात) ह्या भारतातील सामाजिक कार्यकर्त्या आहेत.अरुणा रॉय,शंकर सिंग,निखिल डे आणि इतर अनेकांसह मजदूर किसान शक्ती संघटनेनी "मजदूर किसान शक्ती संघ" याची स्थापना केली.[१] त्या त्यांच्या समाजातील दुर्बल घटकांसाठी केलेल्या कामाबद्दल ही ओळखले जात असे.तसेच त्या एनएसीचा सदस्य देखील होत्या. राष्ट्रीय सल्लागार समिती ज्याची स्थापना युपीए -१ च्या सरकारने केली होती, ज्याची अध्यक्षता सोनिया गांधी यांच्या नेतृत्वाखाली झाली होती.[२]
सुरुवातीचे जीवन
[संपादन]अरुणा रॉय यांचा जन्म चेन्नईत झाला.पण त्या दिल्लीत वाढल्या. जेथे त्यांचे वडील सरकारी कर्मचारी होते.[३] त्यांनी इंद्रप्रस्थ महाविद्यालय,दिल्ली विद्यापीठात इंग्रजी साहित्याचा अभ्यास केला. १९६८ आणि १९७४ दरम्यान त्यांनी भारतीय प्रशासकीय सेवेमध्ये एक नागरी सेवक म्हणून काम केले.[४]
मजदूर किसान शक्ती संघ
[संपादन]रॉय यांनी राजकीय सेनेतून राजीनामा दिला आणि गरीब आणि दुर्लक्षित असलेल्या विषयांवर काम करायला सुरुवात केली.[५] त्यांनी राजस्थानच्या तिलोनिया येथील सोशल वर्क अँड रिसर्च सेंटर (एसडब्ल्यूआरसी) मध्ये प्रवेश घेतला. १९८७ मध्ये त्यांच्या सोबत निखिल डे, शंकरसिंह आणि इतरांनी मजदूर किसान शक्ती संघटनेची स्थापना केली.[६]
भारताच्या माहितीचा अधिकार कायद्याच्या अंमलबजावणीसाठी संघर्ष करणाऱ्या कामगारांसाठी योग्य आणि समान वेतन देण्याकरिता एमकेएसएसने सुरुवात केली.[७] अरुणा रॉय एमकेएसएस आणि पीपल्स माहिती अधिकार (एनसीपीआरआय) च्या माध्यमातून भारत सरकारच्या माहीती आंदोलनाच्या एक नेता बनल्या.जे २००५ मध्ये माहिती अधिकार कायद्याच्या अंतरावर यशस्वी ठरले.[८][९]
मोहिमा
[संपादन]अरुणा रॉय गरिबांच्या हक्कांसाठी दुर्लक्षित मोहिमेत आघाडीवर आहे.[१०] यामध्ये महत्त्वाचे म्हणजे माहितीचा अधिकार, काम करण्याचा अधिकार (एनआरईजीए),आणि आहार अधिकार असे आहे.[११] अधिक अलीकडे, पेन्शन परिषदेचे सदस्य म्हणून असंघटित क्षेत्रातील कर्मचा-यांसाठी सार्वत्रिक,गैर-अंशदायी निवृत्तीवेतनासाठी आणि एनसीपीआरआय आणि व्हिस्लेब्लॉअर प्रोटेक्शन लॉ अँड तक्रार निवारण या कायद्याची अंमलबजावणी करण्यासाठी त्या सहभागी झाल्या आहेत.[१२]
पुरस्कार आणि इतर कार्य
[संपादन]त्यांनी राजीनामा दिला तेव्हा २००६ पर्यंत त्यांनी राष्ट्रीय सल्लागार परिषदेचे सदस्य म्हणून सेवा केली.२००० साली, त्यांना कम्युनिटी लीडरशिपसाठी रमन मॅगसेसे पुरस्कार मिळाला.[१] २०१० साली त्यांनी लालबहादूर शास्त्री राष्ट्रीय पुरस्कार, लोक प्रशासन, एककिकिया आणि व्यवस्थापन क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी केली. २०११ मध्ये,टाईम मासिकाने जगभरातील १०० सर्वात प्रभावी लोकांपैकी एक अरुणा रॉय यांचे नाव घेतले. सप्टेंबर २०१७ मध्ये भारत टाइम्सने ११ मानवाधिकार कार्यकर्त्यांपैकी एक आहेत.[१३]
बाह्य दुवे (इंग्रजी)
[संपादन]- Official Website of the Mazdoor Kisan Shakti Sangathan, headed by Aruna Roy Archived 2019-08-19 at the Wayback Machine.
- Right to Information website Archived 2019-02-25 at the Wayback Machine.
- RTI history and growth in India
- NDTV interview Archived 2011-04-15 at the Wayback Machine.
- The idea of India by Aruna Roy Mint
- The Rediff Interview/ Aruna Roy Rediff.com
संदर्भ आणि नोंदी
[संपादन]- ^ a b "Daughter Of The Dust". https://www.outlookindia.com/. 2018-08-11 रोजी पाहिले. External link in
|work=(सहाय्य) - ^ "'I would like to know how I am a traitor'". www.telegraphindia.com. 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "Aruna Roy | Indian activist". Encyclopedia Britannica (इंग्रजी भाषेत). 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "DU has a lot on its ladies special platter". India Today (इंग्रजी भाषेत). 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "India Today". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-08.
- ^ "Government of India". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-21.
- ^ "Wayback Machine". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2018-08-11.
- ^ "Matersfamilias". https://www.outlookindia.com/. 2018-08-11 रोजी पाहिले. External link in
|work=(सहाय्य) - ^ Shivakumar, Girija (2013-12-21). "Pension Parishad calls off strike". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). ISSN 0971-751X. 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "Forgotten Brethren". https://www.outlookindia.com/. 2018-08-11 रोजी पाहिले. External link in
|work=(सहाय्य) - ^ "Aruna Roy seeks early passage of grievance redress, whistleblower bills". Zee News (इंग्रजी भाषेत). 2013-12-19. 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "The Hindu : National : NAC reconstituted". www.thehindu.com. 2018-08-11 रोजी पाहिले.
- ^ "The Ramon Magsaysay Award Foundation • Honoring greatness of spirit and transformative leadership in Asia". rmaward.asia (इंग्रजी भाषेत). 2017-03-07 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2018-08-11 रोजी पाहिले.