मराठी व्याकरण

हा लेख मराठी व्याकरण याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, व्याकरण.

व्याकरण व त्याची आवश्यकता

वि + आ + (कृ(->करण)) = व्याकरण. व्याकरण म्हणजे भाषेचे स्पष्टीकरण करणारे शास्त्र. व्याकरण भाषेचा मागोवा घेते. पतंजलीने व्याकरणास 'शब्दानुशासन' असेही नाव दिले आहे. परस्परांचे विचार विशिष्ट पद्धतीने व्यक्त केले तर ते सुसंबद्ध, समजण्यास सुकर ठरतात. आपण जे बोलतो किंवा लिहितो ते नीटनेटके, व्यवस्थित, आकर्षक, शुद्ध ठेवण्याच्या दृष्टीने व्याकरणाची मदत घेता येते.

वर्ण, शब्द, पद, वाक्य, भाषा, व्यवहारातील सुयोग्य उपयोग, इत्यादींचा अभ्यास व्याकरण करते.

१८०५मध्ये 'मराठी भाषेचे व्याकरण' यावर पहिले छापील पुस्तक विल्यम केरी यांनी प्रसिद्ध केले. मराठी भाषेच्या व्याकरणाचे भारतीय आर्य भाषागटाशी बरेचसे साम्य आहे. [१]

मराठी भाषकांचे राज्य म्हणून १९६० साली महाराष्ट्र राज्याची स्थापना झाल्यानंतर, मराठी साहित्य महामंडळाने पुरस्कृत केलेल्या मराठी लेखनविषयक चौदा नियमांना महाराष्ट्र शासनाने १९६२ साली मान्यता दिली. पुढे १९७२मध्ये आणखी चार नवीन नियमांची भर घालून पूर्वीच्या नियमांतील त्रुटी महामंडळाने दूर केल्या.

मराठी साहित्य महामंडळ हे महाराष्ट्रातील साहित्यसंस्थांचे प्रातिनिधिक मंडळ असल्यामुळे त्याने केलेल्या नियमावलीला महाराष्ट्र राज्य शासनाने मान्यता दिली आणि राज्यकारभारात व शिक्षणाच्या सर्व क्षेत्रांत तिचे पालन करण्याचे ठरविले.

परंपरेने व नवीन नियमावलीतसुद्धा संस्कृत भाषेतून जसेच्या तसे आलेल्या तत्सम शब्दांचे व्याकरण मूळ संस्कृतातल्या प्रमाणे वापरले जाते. मराठी व्याकरणावर संस्कृतचा अनन्यसाधारण प्रभाव आहे. याचा फायदा संस्कृतातील शब्द खजिना पारिभाषिक शब्दांची गरज भागवणे व इतर भारतीय भाषांतून अनुवाद घडवून आणण्या करिता होतो.

मराठी व्याकरण, शुद्धलेखन, शब्दकोश इत्यादी साहित्याची संदर्भ सूची

१. मराठी व्याकरण - लेखक: मोरेश्वर सखाराम मोने,

२. अत्यावश्यक व्याकरण - लेखक: विजय ल. वर्धे ३. मराठी व्याकरण - मो.रा. वाळिंबे

इंग्रजी विकिपीडियातून

साचा:Contains Indic text

The grammar of the Marathi language shares similarities with other modern Indo-Aryan languages such as Hindi, Gujarati, Punjabi, etc. The first modern book exclusively on Marathi Grammar was printed in 1805 for English Language People by 'William Kerry'.

The principal word order in Marathi is SOV. Nouns inflect for gender (masculine, feminine, neuter), number (singular, plural), and case (nominative, accusative, dative, genitive, locative, instrumental, oblique). Notably, Marathi is the only Indo-Aryan language of Sanskrit origin to preserve the Sanskrit locative case. Additionally, Marathi preserves the neuter gender found in Sanskrit, a feature further distinguishing it from many Indo-Aryan languages. Typically, Marathi adjectives do not inflect unless they end in long a, in which case they inflect for gender and number. Marathi verbs inflect for tense (past, present, future). Verbs can agree with their subjects, yielding an active voice construction, or with their objects, yielding a passive voice construction. A third type of voice, not found in English for example, is produced when the verb agrees with neither subject nor object. Affixation is largely suffixal in the language and postpositions are attested.

समकालीन व्याकरण

वर्णन समकालीन व्याकरण संबंधीच्या नियमानद्वारे मराठी साहित्य परिषद आणि पृष्ठांकितमहाराष्ट्र शासन मराठी प्रमाणित लेखी करणे श्रेष्ठत्व घेणे मानलेले आहेत. हे नियम एम्. आर्. वाळींबे यांनी मराठी व्याकरण या पुस्तकात स्पष्ट केलेले आहेत. हे पुस्तक मोठ्या प्रमाणावर शाळा आणि महाविद्यालयात वापरले जाते आहे

संस्कृतचा प्रभाव

Traditions of Marathi Linguistics and above mentioned rules give special status to 'तत्सम' (Without Change) words adapted from the Sanskrit language. This special status expects the rules for 'Tatsam' words be followed as of Sanskrit grammar. While this supports Marathi Language with a larger treasure of Sanskrit words to cope up with demands of new technical words whenever needed; maintains influence over Marathi.

An unusual feature of Marathi, as compared to other Indo-European languages, is that it displays the inclusive and exclusive we feature, that is common to the Dravidian languages, Rajasthani, and Gujarati.

तीन लिंगे

Unlike its related languages, Marathi preserves all three grammatical genders (Linga) from Sanskrit.

• masculineसाचा:Ndash पुल्लिंग (')
• feminineसाचा:Ndash स्त्रीलिंग (')
• neuterसाचा:Ndash नपुंसकलिंग (')

Masculine proper nouns usually end in the short vowels a or u while feminine proper nouns tend to end with the long vowels ā, ī or ū.

प्रयोग

There are three grammatical voices (Prayog) in Marathi.मराठीत तीन प्रयोग आहेत.

• कर्तरी प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb changes according to the subject, which is comparable to the active voice in English.कर्तरी प्रयोग - कर्त्यानुसार क्रियापद बदलते.

Raam mhanato "Raam says", Raam aambaa khaato "Raam eats a mango" उदा. राम म्हणतो, राम आंबा खातो.

• कर्मणी प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb changes according to the object, which is like the passive voice in English. कर्मणी प्रयोग -कर्मानुसार क्रियापद बदलते.

Raamaane aambaa khallaa "The mango was eaten by Raam", Raamaane saangitale "It was told by Ram"उदा. रामाने आंबा खाल्ला, रामाने सांगितले.

• भावे प्रयोग refers to a sentence construction in which the verb does not change according to either the subject or the object.
  भावे प्रयोग- कर्ता किंवा कर्म या दोन्हीमुळे देखील क्रियापद बदलत नाही.

उदा. राजाने त्याला सांगितले (की), (As) Told by Raja to him.
Also in imperative sentenses.

Maajha nirop tyaala jaaun saang "Give my message to him"

उदा. माझा निरोप त्याला जाऊन सांगा.

सर्वनाम

There are three grammatical persons (Purushh) in Marathi. मराठी व्याकरणात तीन पुरुष असतात.

• प्रथम पुरुष (First person)
  • mi "I"मी
  • aamhi "we" excluding the listener (exclusive "we") आम्ही
  • aapan "we" including the listener (inclusive "we")आपण
• द्वितीय पुरुष (Second person)
  • tuu "you"तू
  • tumhi "you" (plural or formal) , तुम्ही
  • aapan "you" (extremely formal)आपण

• तृतीय पुरुष (Third person)
  • to "he"तो,
  • tii "she"ती
  • te "it"ते

• • te ते
    • "they" (masculine) ते
    • or "he" (formal)ते
    • or it ते

• • tyaa "they" (feminine)त्या
  • tii "they" (neuter) ती

Parts of speech

मराठी शब्दांचे खालील गटांत वर्गीकरण होते:

1. नाम: विशिष्ट जागेचे अथवा व्यक्तीचे वर्णन करण्यासाठी वापरला जाणारा शब्द. उदा. राम, केळे, मुंबई
2. सर्वनाम नामाऐवजी वापरला जाणारा शब्द. तो, ती, त्याने
3. विशेषण
4. क्रियापद
5. क्रियाविशेषण (adverb)
6. उभयान्वयी अव्यय
7. शब्दयोगी अव्यय
8. केवलप्रयोगी अव्यय

वाक्यरचना

वाक्याचे तीन प्रकार पडतात. १ संयुक्त वाक्य २ मिश्र वाक्य ३ केवल वाक्य

Nominal inflection

Marathi is a highly inflected language, like the other ancient Indo-European languages such as its own mother Sanskrit. While English uses prepositions, in Marathi, such functions are indicated through the use of case-suffixes. These are referred to as vibhaktii pratyay. There are eight such vibhaktii in Marathi. The form of the original word changes when such a suffix is to be attached to the word, and the new, modified root is referred to as saamaanya ruup of the original word. For example, the word ghodaa ("horse") gets transformed into ghaudyaa- when the suffix -var ("on") is attached to it to form ghaudyaavar ("on the horse").

See also

• मराठी भाषा

हेसुद्धा पाहा

• मराठी व्याकरण, शुद्धलेखन, शब्दकोश इत्यादी साहित्याची संदर्भ सूची
• क्रियापद
• अव्यय
• युनिकोड

लेखात वापरलेली संज्ञा

शब्दाचा विशेष संदर्भ/अर्थ छटा

प्रयुक्त शब्द	विशेष संदर्भ/अर्थ छटा
3	4

इंग्रजी मराठी संज्ञा

English	Marathi ( मराठी )
Computer	संगणक	SanGanak
Programming	आज्ञावली	AadnyaVali
My name is ...	माझे नाव ... आहे	MaZe Naw ... AaHe
What is the time?	किती वाजले?
I'm thirsty	मला तहान लागली
Can you speak English?	तुम्हाला इंग्रजी येते का?