जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ

**जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ**
	नवी दिल्लीतील सार्वजनिक केंद्रीय विद्यापीठ, भारत
	माध्यमे अपभारण करा
	विकिपीडिया
प्रकार	सरकारी विद्यापीठ
याचे नावाने नामकरण	जवाहरलाल नेहरू;
स्थान	नवी दिल्ली, नवी दिल्ली जिल्हा, Delhi division, National Capital Territory of Delhi, भारत
मुख्यालयाचे स्थान	नवी दिल्ली (110067, New Mehrauli Road);
स्थापना	इ.स. १९६९;
	अधिकृत संकेतस्थळ
	२८° ३२′ ४४.८९″ N, ७७° १०′ १३.२४″ E
अधिकार नियंत्रण
	Q1147063; आयएसएनआय ओळखण: 000000040498924X; व्हीआयएएफ ओळखण: 145930787; जीएनडी ओळखण: 1018633-5; एलसीसीएन ओळखण: n80133251; बीएनएफ ओळखण: 11880714z; एसयूडीओसी ओळखण: 026588404; आय.एम.डी.बी. दुवा: nm10302750; J9U ID: 987007585552905171
	रिसोनेंटेर; पेटस्केन; सखोलीया; ओपनस्ट्रीट मॅप; शोधक साधन; विकिशूटमी; चित्रित शोध;

Universidad Jawaharlal Nehru (es); જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી (gu); جَواہَر لال نِہروٗ یونِورسِٹی (ks); Universitat Jawaharlal Nehru (ca); Jawaharlal-Nehru-Universität (de); Універсітэт імя Джавахарлала Нэру (be); Ջավահառլալ Ներուի համալսարան (hy); 賈瓦哈拉爾·尼赫魯大學 (zh); Jawaharlal Nehru University (da); जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (ne); ジャワハルラール・ネルー大学 (ja); Jawaharlal Nehru University (sv); Університет Джавахарлала Неру (uk); जवाहरलालनेहरु विश्वविद्यालय (sa); जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (hi); జవహర్ లాల్ నెహ్రూ విశ్వవిద్యాలయం (న్యూఢిల్లీ) (te); 자와할랄 네루 대학교 (ko); জৱাহৰলাল নেহৰু বিশ্ববিদ্যালয় (as); Universitato Jawaharlal Nehru (eo); ஜவகர்லால் நேரு பல்கலைக்கழகம் (ta); জওহরলাল নেহরু বিশ্ববিদ্যালয় (bn); université Jawaharlal-Nehru (fr); Jawaharlal Nehru-universitetet (nb); دانشگاه جواهر لعل نهرو (fa); जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ (mr); אוניברסיטת ג'ווהרלל נהרו (he); ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (or); Jawaharlal Nehru University (en); ਜਵਾਹਿਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (pa); Jawaharlal Nehrun yliopisto (fi); जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (awa); Университет имени Джавахарлала Неру (ru); جواہر لعل نہرو یونیورسٹی (ur); Univerzitet Jawaharlala Nehrua (sh); Jawaharlal Nehru University (ceb); Universitas Jawaharlal Nehru (id); Prifysgol Jawaharlal Nehru (cy); ജവഹർലാൽ നെഹ്രു സർവകലാശാല (ml); Jawaharlal Nehru Universiteit (nl); جواہر لال نہرو یونیورسٹی (pnb); جواهر لعل نهرو بیلیم‌یوردو (azb); ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (kn); Universitatea Jawaharlal Nehru (ro); Universidade Jawaharlal Nehru (gl); جواهر لال نهرو پوهنتون (ps); Πανεπιστήμιο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού (el); 贾瓦哈拉尔·尼赫鲁大学 (zh-cn) universidad pública en Nueva Delhi, India (es); université de sciences sociales en Inde (fr); સાર્વજનિક કેન્દ્રીય વિશ્વવિદ્યાલય, નવી દિલ્હી, ભારત (gu); नवी दिल्लीतील सार्वजनिक केंद्रीय विद्यापीठ, भारत (mr); Universität in Indien (de); 印度的大学 (zh); universitate în India (ro); インドにある国立大学 (ja); universitas di India (id); جامعة في الهند (ar); אוניברסיטה בהודו (he); universiteit in New Delhi, India (nl); जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय भारतको राजधानी दिल्लीमा अवस्थित एउटा विश्वविद्यालय हो। (ne); भारत का केंद्रीय विश्वविद्यालय Rank-2 (hi); కేంద్ర విశ్వవిద్యాలయం, న్యూ ఢిల్లీ (te); yliopisto Intiassa (fi); universidade pública en Nova Delhi, na India (gl); universitate en Barato (eo); public central university in New Delhi, India (en); ہندوستان کی صف اول کی یونیورسٹی (ur) JNU (ne); Université Jawaharlal Nehru, Jawaharlal Nehru University, JNU (fr); જે.એન.યુ, જવાહરલાલ નહેરુ વિશ્વવિદ્યાલય (gu); Jawaharlal Nehru University, JNU, जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (ro); Університет імені Джавахарлала Неру (uk); Jawaharlal Nehru University, JNU (nl); Jawaharlal Nehru University, Университет им. Джавахарлала Неру, Университет Джавахарлала Неру (ru); जे.एन.यू., जवाहरलाल नेहरु विश्वविद्यालय (hi); Jawaharlal Nehru University, JNU, जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (de); Jawaharlal Nehru University, ജെ.എൻ.യു, ജവഹർലാൽ നെഹ്രു യൂണിവേഴ്സിറ്റി, ജെ.എൻ.യു., ജവഹർലാൽ നെഹ്റു സർവകലാശാല, ജവഹർലാൽ നെഹ്റു യൂനിവേഴ്സിറ്റി, ജവഹർലാൽ നെഹ്രു സർ വകലാശാല, നെഹ്റു യൂനിവേഴ്സിറ്റി (ml); JNU (en); Jawaharlal Nehru University, JNU, जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय (eo); Jawaharlal Nehru University (nb); ஜவகர்லால் நேரு பல்கலைக் கழகம் (ta)

जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ (जेएनयू) हे एक नवी दिल्लीमधील विद्यापीठ आहे. त्याची स्थापना १९६९ मध्ये झाली. विद्यापीठाची स्थापना संसदेच्या अधिनियमाने केली. भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांच्या नावावर विद्यापीठचे नाव ठेवले गेले.

इतिहास

जी. पार्थार्थी हे विद्यापीठचे पहिले कुलगुरू होते. प्रा.मुनीस रझा हे संस्थापक अध्यक्ष आणि निरीक्षक होते. जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाच्या स्थापनेचे विधेयक १ सप्टेंबर १९६५ रोजी तत्कालीन शिक्षणमंत्री एम. सी. चागला यांनी राज्यसभेत ठेवले होते. त्यानंतर झालेल्या चर्चेदरम्यान खासदार भूषण गुप्ता यांनी हे आणखी एक विद्यापीठ होऊ नये, असे मत व्यक्त केले. वैज्ञानिक समाजवादासह नवीन विद्याशाखा तयार केल्या पाहिजेत आणि या विद्यापीठाने एक गोष्ट निश्चित केली पाहिजे की त्यांनी उदात्त कल्पना मनात ठेवल्या पाहिजेत आणि समाजातील दुर्बल घटकांमधील विद्यार्थ्यांना प्रवेश प्रदान केला पाहिजे. जेएनयू विधेयक १६ नोव्हेंबर १९६६ रोजी लोकसभेत मंजूर झाले आणि जेएनयू कायदा २२ एप्रिल १९६९ रोजी लागू झाला.

सामाजिक सक्रियता आणि वाद

जेएनयू कॅम्पसमध्ये जीवन तीव्र राजकीय घाडामोडींनी भरलेले आहे. जे विद्यार्थी कॅम्पस सोडतात ते विद्यार्थी राजकारणाच्या परिणामी जीवनाबद्दल कायमचा बदललेला दृष्टीकोन घेतात असे म्हणतात. कॅम्पस जीवनात राजकारणामुळे स्त्रीवाद, अल्पसंख्याक हक्क, सामाजिक आणि आर्थिक न्याय यासारख्या सामाजिक विषयांत भाग घेतला जातो. अशा सर्व बाबी औपचारिक आणि अनौपचारिक मेळाव्यात जोरदारपणे चर्चेत असतात. जेएनयू विद्यार्थ्यांचे राजकारण डावे केंद्रीत आहे, जरी अलिकडच्या वर्षांत, उजव्या विचारांच्या विद्यार्थी गटांनीही या क्षेत्रात प्रवेश केला आहे. विद्यार्थी संघटनांच्या निवडणुका आधी वादविवाद आणि बैठका घेऊन सर्व विद्यार्थ्यांना राजकारणात समावुन घेतात.^[१]

फेब्रुवारी २०१६ मध्ये जेएनयू विद्यार्थी संघटनेचे अध्यक्ष कन्हैया कुमार यांना अन्वये "तुकडे तुकडे टोळी" साठी देशद्रोहच्या आरोपाखाली अटक करण्यात आली होती. निषेध मेळाव्यात "पाकिस्तान झिंदाबाद", "काश्मीर की आजादी तक जंग चलेगी, भारत की बरबादी तक जंग चलेगी" अफजल हम शरमिंदा हे तेरे कातील जिन्दा हे भारत तेरे तुकडे होंगे इंशह अल्ला ,अशा भारतविरोधी घोषणा काढण्यात आले असा आरोप झाला. त्यांच्या अटकेमुळे देशात राजकीय गोंधळ उडाला आणि शैक्षणिक कार्यकर्ते सरकारच्या या निर्णयाविरोधात मोर्चा काढत निषेध करत होते. निर्णायक पुराव्यांच्या अभावामुळे २ मार्च २०१६ रोजी जामिनावर त्यांची सुटका करण्यात आली होती.^[२] १३ जानेवारी २०१९ रोजी दिल्ली पोलिसांनी कुमार आणि इतरांविरुद्ध २०१६ मध्ये दाखल केलेल्या देशद्रोहाच्या प्रकरणात दोषारोपपत्र दाखल केले.^[३]

क्रमांक

जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ हे भारतातील आघाडीचे विद्यापीठ आहे, आणि अध्यापन आणि संशोधनाचे जागतिक नामांकित केंद्र आहे. २०१६ मध्ये भारत सरकारच्या नॅशनल इन्स्टिट्यूशनल रॅंकिंग फ्रेमवर्क मध्ये तिसरा क्रमांक व २०१७ मध्ये दुसरा क्रमांक मिळाला होता.^[४]

उल्लेखनीय माजी विद्यार्थी आणि प्राध्यापक

माजी विद्यार्थी

विद्यापीठाच्या माजी विद्यार्थ्यांमध्ये अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार विजेते प्रो. अभिजित बॅनर्जी, लिबियाचे माजी पंतप्रधान अली झेईदान आणि नेपाळचे माजी पंतप्रधान बाबुराम भट्टराई तसेच अनेक राजकारणी (निर्मला सीतारामन्, सीताराम येचुरी), कलाकार (स्वरा भास्कर), शिक्षणतज्ज्ञ आणि शास्त्रज्ञ (आलोक भट्टाचार्य, सुमन कुमार धार) यांचा समावेश आहे.

प्राध्यापक

भाषाविज्ञान विभागात जेएनयूमध्ये प्राध्यापक म्हणून विविध लेखक होते जसे अंविता अब्बी, आयशा किदवई, मकरंद परांजपे.

संदर्भ

^ Roy Chowdhury, Sharmishtha (2013). "Jawaharlal Nehru University". In Mary Elizabeth Devine; Carol Summerfield (eds.). International Dictionary of University Histories. Routledge. pp. 224–227. ISBN 978-1-134-26210-6.
^ Mathur, Aneesha (March 3, 2016). "JNU row: Kanhaiya Kumar gets bail and a lesson on thoughts that 'infect… (like) gangrene'". The Indian Express. January 29, 2018 रोजी पाहिले.
^ "JNU case: Delhi Police charge Kanhaiya Kumar, others with sedition | Delhi News - Times of India". द टाइम्स ऑफ इंडिया.
^ Jawaharlal Nehru University

[1] Roy Chowdhury, Sharmishtha (2013). "Jawaharlal Nehru University". In Mary Elizabeth Devine; Carol Summerfield (eds.). International Dictionary of University Histories. Routledge. pp. 224–227. ISBN 978-1-134-26210-6.

[2] Mathur, Aneesha (March 3, 2016). "JNU row: Kanhaiya Kumar gets bail and a lesson on thoughts that 'infect… (like) gangrene'". The Indian Express. January 29, 2018 रोजी पाहिले.

[3] "JNU case: Delhi Police charge Kanhaiya Kumar, others with sedition | Delhi News - Times of India". द टाइम्स ऑफ इंडिया.

[4] Jawaharlal Nehru University

[१]

[२]

[३]

[४]

ब च सं भारतातील केंद्रीय विद्यापीठे
केंद्रीय विद्यापीठे (२६)	अलाहाबाद विद्यापीठ अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठ आसाम विद्यापीठ इंग्रजी आणि परदेशी भाषा विद्यापीठ इंदिरा गांधी राष्ट्रीय मुक्त विद्यापीठ इंदिरा गांधी राष्ट्रीय आदिवासी विद्यापीठ केंद्रीय कृषी विद्यापीठ जामिया मिलिया इस्लामिया जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठ पुडुचेरी विद्यापीठ बाबासाहेब भीमराव आंबेडकर विद्यापीठ बनारस हिंदू विद्यापीठ भारतीय सागरी विद्यापीठ महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हिंदी विद्यापीठ मणिपूर विद्यापीठ मिझोरम विद्यापीठ मौलाना आझाद राष्ट्रीय उर्दू विद्यापीठ नागालँड विद्यापीठ नॉर्थ-ईस्टर्न हिल विद्यापीठ राजीव गांधी विद्यापीठ सिक्कीम विद्यापीठ तेजपूर विद्यापीठ त्रिपुरा विद्यापीठ दिल्ली विद्यापीठ हैदराबाद विद्यापीठ विश्व-भारती विद्यापीठ
नवीन केंद्रीय विद्यापीठे^† (२८)	केंद्रीय आदिवासी विद्यापीठ, आंध्र प्रदेश केंद्रीय विद्यापीठ, आंध्र प्रदेश केंद्रीय विद्यापीठ, गुजरात केंद्रीय विद्यापीठ, हिमाचल प्रदेश केंद्रीय विद्यापीठ, हरियाणा केंद्रीय विद्यापीठ, जम्मू केंद्रीय विद्यापीठ, झारखंड केंद्रीय विद्यापीठ, कर्नाटक केंद्रीय विद्यापीठ, काश्मीर केंद्रीय विद्यापीठ, केरळ केंद्रीय विद्यापीठ, ओडिशा केंद्रीय विद्यापीठ, पंजाब केंद्रीय विद्यापीठ, राजस्थान केंद्रीय विद्यापीठ, तमिळनाडू केंद्रीय संस्कृत विद्यापीठ गुरू घासीदास विश्वविद्यालय डॉ. राजेंद्र प्रसाद केंद्रीय कृषी विद्यापीठ डॉ. हरिसिंह गौर विद्यापीठ हेमवती नंदन बहुगुणा गढवाल विद्यापीठ महात्मा गांधी केंद्रीय विद्यापीठ नालंदा विद्यापीठ राजीव गांधी राष्ट्रीय विमान वाहतूक विद्यापीठ राष्ट्रीय क्रीडा विद्यापीठ राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ राणी लक्ष्मीबाई केंद्रीय कृषी विद्यापीठ दक्षिण आशियाई विद्यापीठ दक्षिण बिहार केंद्रीय विद्यापीठ श्री लाल बहादूर शास्त्री राष्ट्रीय संस्कृत विद्यापीठ
^† २००९ नंतर स्थापित किंवा केंद्रीय विद्यापीठाचा दर्जा प्रदान झालेले.