भिवापूर तालुका

भिवापूर
	?भिवापूर; ; महाराष्ट्र • भारत
	— तालुका —
प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
हवामान; तापमान; • उन्हाळा; • हिवाळा	; ; • ४७ °C (११७ °F); • १५ °C (५९ °F)
मोठे शहर	नागपूर
जवळचे शहर	नागपूर
लोकसंख्या; साक्षरता; • पुरूष; • स्त्री	१,००,००० (2011); ७३.१२ %; • ७० %; • ६५ %
भाषा	मराठी
संसदीय मतदारसंघ	रामटेक
विधानसभा मतदारसंघ	उमरेड
तहसील	भिवापूर
पंचायत समिती	भिवापूर
कोड; • पिन कोड; • दूरध्वनी	; • 441201; • +०७१०६

भिवापूर हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील नागपूर जिल्ह्याचा एक तालुका आहे. हा तालुका मिरचीच्या उत्पादनात आघाडीवर आहे.

प्रास्ताविक

भिवापूर नाव हे तेथे असलेल्या गांव तलावात खोदकाम करताना कोरीव दगडी बिम(Arch) सापडले, त्यावरून आधी बिमापुर नंतर बिवापुर कालांतराने भिवापुर हे नाव रुढ झाले. गावात भिमादेवीचे मंदिर असल्याने आख्यायिकेनुसार भिमापुर नावाचा अपभ्रंश भिवापूर असा झाला असाही समज आहे. ह्या मंदिरात असलेल्या मातेची मुर्ती तलाव खोदकामात मिळाल्यामुळे तीची पदस्थापना ही सध्या असलेल्या जागेवर स्थापित करून गावातील भाविक मोठ्या श्रद्धेने पुजा करतात. नवरात्रीमध्ये ह्या ठिकाणी फार मोठी यात्रा भरते. आसपासच्या जिल्ह्यांतले लोक या यात्रेला येतात.

तालुक्यातील गावे

शैक्षणिक वातावरण

भिवापूरमध्ये चार हायस्कुले व दोन महाविद्यालये आहेत. त्यापैकी भिवापुर एज्युकेशन सोसायटीची शाळा ही सर्वात जुनी शाळा आहे. या गावात एक सरकारी आयटीआय देखील आहे. भिवापूरचे विद्यार्थी जिल्ह्यात सर्वात हुशार समजले जातात. अनेक मोठ्या सरकारी पदावर देशातील विविध भागात या गावातील नागरिक काम करतात. शिक्षक या पदावर काम करणारे नागरिकांची संख्या सर्वाधिक आहे हे या गावाचे विशेष होय.

पर्यटन

भिवापूरच्या जवळ रानाळा हे निसर्गरम्य स्थळ आहे, जेथे विशेषतः हिवाळ्यामध्ये लोक येथे जात असत. पण सध्या उमरेड-करंडला अभयारण्य झाल्याने येथे लोकांना जाण्यास परवानगी नाकारली जाते, पण तेथे एक पौराणिक राणीमाता मंदीर असल्याने जंगल विभागाच्या मदतीने जाता येते. शिवाय, उदासीन मठ, राधाकृष्ण मंदिर, रामधन चौक, विठ्ठल मंदिर, कुंभारपुरा, श्री गणेश मंदिर भिवापुर इत्यादी अन्य रमनिय ठिकाणे आहेत.

भिमामाता मंदिर हे विशेष जागृत देवस्थान शहरात आहे.

शेतीची उत्पादने

भिवापूरच्या आसपासच्या गावांतही मिरचीचे उत्पादन होते. या क्षेत्रात प्रसिद्ध अशा वायगाव हळदीचे उत्पादन होते. वायगाव हळद तिच्यातील 'क्युरकुमिन' या विशेष घटकामुळे प्रथम क्रमांकावर आहे, असा मुंबई मसाला बोर्डाचा अभिप्राय आहे.

व्यवसाय

भिवापूर या गावी मिरची फुलकट करण्याचा उद्योग मोठ्या प्रमाणात होतो. फुलकट म्हणजे मिरचीची देठे तोडणे. या कामासाठी आंध्रप्रदेश राज्यातूनही येथे मिरची येते. भिवापूरहून मिरची व हळद विदेशातही जाते. इथले कामगार तिखट मिरची हाताळण्यात वाकबगार आहेत. भिवापूर नगरीत जवळपास १० ते १५ मिरची केंद्रे आहेत.

स्थानिक प्रशासन

२०१५ पूर्वी भिवापूर शहरात ग्राम पंचायत अस्तित्वात होती, पण २०१५ या वर्षी प्रथमच नगर पंचायत अस्तित्वात आली. एकूण १७ नगरसेवक असलेल्या नगरपंचायत मध्ये प्रथम नगराध्यक्ष होण्याचा मान श्री. लव परमानंद जनबंधू (Indian National Congress) तसेच उपनगराध्यक्ष म्हणून श्री. शंकर राजाराम दडमल (शिवसेना) यांना मिळाला.

उद्योग

भिवापूर नगरीत अनेक दशकांपासून एकमेव असा नोगा ज्यूस कारखाना आहे. नवीन ओद्योगिक परिसरात काही छोटे मोठे उद्योग चालू झाल्याने ओद्योगिक परिसराला महत्त्व आले असले, तरी मोठा असा उद्योग भिवापूर नगरीत नसल्याने विकास पाहिजे त्या प्रमाणात होऊ शकला नाही. मिरची हा येथील खूप प्रसिद्ध असलेला व्यवसाय असून मिरची या पिकावरील प्रक्रिया असलेले एखादे मोठे उद्योग या शहरात किंवा जवळपास असायला हवे होते. भिवापूर शहराला लागुनच तास परीसरात एक औद्योगिक वसाहत निर्माण झालेली असून ती शासनानेच तयार केलेली आहे. त्यात हळुवार का होईना पण छोटे उद्योग सुरू होत आहेत. बेकरी कारखाना तसेच कापूस उद्योग कारखाना व लोखंडी शेतीची अवजारे तयार करण्याचा कारखाना या वसाहतीत सुरू झाला आहे.

भौगोलिक स्थान

हवामान

लोकजीवन

प्रेक्षणीय स्थळे

नागरी सुविधा

जवळपासचे तालुके

संदर्भ

नागपूर जिल्ह्यातील तालुके

?भिवापूर महाराष्ट्र • भारत
— तालुका —

प्रमाणवेळ	भाप्रवे (यूटीसी+५:३०)
हवामान तापमान • उन्हाळा • हिवाळा	• ४७ °C (११७ °F) • १५ °C (५९ °F)
मोठे शहर	नागपूर
जवळचे शहर	नागपूर
लोकसंख्या साक्षरता • पुरूष • स्त्री	१,००,००० (2011) ७३.१२ % • ७० % • ६५ %
भाषा	मराठी
संसदीय मतदारसंघ	रामटेक
विधानसभा मतदारसंघ	उमरेड
तहसील	भिवापूर
पंचायत समिती	भिवापूर
कोड • पिन कोड • दूरध्वनी	• 441201 • +०७१०६