Jump to content

तितिक्षावाद

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून
(आत्मसंयम या पानावरून पुनर्निर्देशित)

आत्मसंयम(इंग्रजी: स्टोईसिझम) ही २५०० वर्ष जूनी हेलेनिस्टिक तत्त्वज्ञानांचे एक बौद्धिक तत्त्वज्ञान आहे ज्याची स्थापना अथेन्समधील झेनो ऑफ सिटियम यांनी ईसापूर्व तिसऱ्या शतकात केली होती. हे वैयक्तिक सद्गुण नैतिकतेचे तत्त्वज्ञान आहे जे त्याच्या तर्कशास्त्र प्रणालीद्वारे आणि नैसर्गिक जगावरील त्याच्या दृश्यांद्वारे सूचित केले जाते, असे साध्य करते की यूडेमोनिआ (बौद्ध धर्मातील "निर्वाण" या संकल्पनासारखी एक वेगळी संकल्पना जिथे आनंदी आयुष्याची अवस्था): नैतिक आयुष्य जगून मनुष्याची भरभराट होते. सद्गुणांचे पाळण्यात आणि निसर्गाच्या अनुषंगाने जगण्यात व्यतीत केलेल्या आयुष्यासह आत्मसंयमिकांनी यूडेमोनिआ(eudamonia)चा मार्ग ओळखला. हल्लीच्या काळात, असे आढळून आले आहे की बरेच लोक आनंदी, सदाचारी आणि समाधानी आयुष्य जगण्यासाठी स्तुतीवाद स्वीकारू लागले आहेत

अ‍ॅरिस्टोटेलियन नैतिकतेच्या बरोबरीने, स्टोइक परंपरा सद्गुण नैतिकतेसाठी एक प्रमुख संस्थापक दृष्टिकोन बनवते. [१] आत्मसंयम हे विशेषतः मानवांसाठी "सद्गुण हेच खरे चांगले" हे शिकवण्यासाठी ओळखले जातात आणि आरोग्य, संपत्ती आणि आनंद यासारख्या बाह्य गोष्टी स्वतःमध्ये चांगल्या किंवा वाईट नसतात ( एडियाफोरा ) पण "वस्तु" म्हणून त्यांचे मोल असते. "कृती करण्यासाठी पुण्य" सेनेका आणि एपिकेटस सारख्या अनेक आत्मसंयमिकांनी यावर भर दिला आहे की "सद्गुण आनंदासाठी पुरेसे आहे", एक ऋषी दुर्दैवीपणासाठी भावनिकदृष्ट्या लवचिक असेल. आत्मसंयमिकांनी असे देखील मानले की काही विध्वंसक भावना निर्णयाच्या चुकांमुळे उद्भवतात आणि त्यांचा असा विश्वास होता की लोकांनी " निसर्गाच्या अनुषंगाने" इच्छाशक्ती (ज्याला इंग्रजीत प्रोहायरेसिस म्हणतात) टिकवून ठेवण्याचे ध्येय ठेवले पाहिजे. या कारणास्तव, आत्मसंयमिकांच्या मते एखाद्या व्यक्तीच्या तत्त्वज्ञानाचा सर्वोत्तम संकेत म्हणजे एखादी व्यक्ती काय बोलते हे नाही तर एखादी व्यक्ती कशी वागते, असे आहे [२] चांगले आयुष्य जगण्यासाठी, एखाद्याला नैसर्गिक व्यवस्थेचे नियम कळणे आवशक होते कारण ते मानतात की सर्वकाही निसर्गात आहे.

तिसऱ्या शतकापर्यंत रोमन आणि ग्रीक जगामध्ये ची भरभराट झाली आणि त्याच्या अनुयायांमध्ये सम्राट मार्कस ऑरेलियस होते. इसवी सनाच्या चौथ्या शतकात ख्रिश्चन धर्म राज्य धर्म बनल्यानंतर त्यात घट झाली. तेव्हापासून, याने पुनरुज्जीवन पाहिले आहे, विशेषतः पुनर्जागरण ( नियोस्टोईसिझम ) आणि समकालीन युगात ( आधुनिक स्टोइकिझम ). [३]

इतिहास

[संपादन]

स्टोईसिझम हे नाव स्टोआ पोकिले ( प्राचीन ग्रीक : ἡ ποικίλη στοά), किंवा "पेंटेड पोर्च", अथेन्समधील अगोरा च्या उत्तरेकडील पौराणिक आणि ऐतिहासिक युद्धाच्या दृश्यांनी सजवलेले कोलोनेड यावरून आले आहे जेथे सिटियमचा झेनो आणि त्याचे अनुयायी एकत्र आले होते. त्यांच्या कल्पनांवर चर्चा करा, इ.स.पूर्व चौथ्या शतकाच्या शेवटी. [४] एपिक्युरियन्सच्या विपरीत, झेनोने सार्वजनिक जागेत आपले तत्त्वज्ञान शिकवणे निवडले. आत्मसंयम(Stoicism) मूळतः झीनोइझम(Zenonism) म्हणून ओळखले जात होते. मात्र, हे नाव लवकरच वगळण्यात आले, कारण आत्मसंयमी त्यांच्या संस्थापकांना पूर्णपणे ज्ञानी मानत नव्हते आणि तत्त्वज्ञानाचा व्यक्तिमत्वाचा पंथ बनण्याचा धोका टाळत होते. [५] 

सिटीअम चे झीनो, स्टोइकिझमचे संस्थापक, फार्नीज संग्रहातील, नेपल्स - पाओलो मोंटी द्वारे फोटो, 1969

झीनोच्या कल्पना निंदकांच्या ( क्रेट्स ऑफ थेब्सने त्याच्याकडे आणल्या) पासून विकसित झाल्या, ज्यांचे संस्थापक जनक, अँटिस्थेनिस, सॉक्रेटिसचे शिष्य होते. झेनोचा सर्वात प्रभावशाली उत्तराधिकारी क्रिसिपस होता, ज्याने क्लीनथेसचे शाळेचे नेते म्हणून पालन केले आणि ज्याला आता आत्मसंयम म्हणतात ते सज्ज करण्यासाठी उत्तरदायी होते.  हेलेनिस्टिक जगात आणि रोमन साम्राज्यातील सुशिक्षित उच्चभ्रू लोकांमध्ये आत्मसंयम हे सर्वात लोकप्रिय तत्त्वज्ञान बनले [६] गिल्बर्ट मरेच्या शब्दात, " अलेक्झांडरच्या जवळजवळ सर्व उत्तराधिकारी [...] यांनी दावा केला. स्वतः आत्मसंयमिक". [७] नंतरच्या काळात रोमन आत्मसंयमिकांनी विश्वातील एकसंध आयुष्याला चालना देण्यावर लक्ष केंद्रित केले ज्यावर कोणाचे थेट नियंत्रण नाही.

विद्वान [८] आत्मसंयमाच्या इतिहासाची सहसा तीन टप्प्यांत विभागणी करतात: प्रारंभिक स्टोआ, झेनोच्या स्थापनेपासून ते अँटिपेटर, मध्य स्टोआ, पॅनेटियस आणि पोसिडोनियससह, आणि उशीरा स्टोआ, मुसोनियस रुफस, सेनेका, एपिक्टेटस, आणि मार्कस ऑरेलिअस . आत्मसंयमाच्या पहिल्या दोन टप्प्यांपासून कोणतीही पूर्ण कामे टिकली नाहीत. उशीराउशीर स्टोआ पासून केवळ रोमन ग्रंथ टिकले. [९]

तात्विक प्रणाली

[संपादन]

तत्त्वज्ञान हे मनुष्यासाठी बाह्य काहीही सुरक्षित करण्याचे वचन देत नाही, नाहीतर ते त्याच्या योग्य विषयाच्या पलीकडे असलेली एखादी गोष्ट स्वीकारत असते. कारण जसे सुताराचे साहित्य लाकूड आहे आणि पुतळ्याचे कांस्य आहे, त्याचप्रमाणे आयुष्याच्या कलेचा विषय हा प्रत्येक व्यक्तीचे स्वतःचे आयुष्य आहे.

— एपिक्टेटस, प्रवचने १.१५.२, रॉबिन हार्डद्वारे सुधारित भाषांतर

आत्मसंयमाने तर्कशास्त्र, अद्वैतवादी भौतिकशास्त्र आणि नैसर्गिक नैतिकता यांच्या आदर्शांवरून सज्ज केलेले जगाचे एकत्रित खाते प्रदान केले. यापैकी, त्यांनी नैतिकतेवर मानवी ज्ञानाचा मुख्य केंद्रबिंदू म्हणून भर दिला, जरी त्यांचे तार्किक सिद्धांत नंतरच्या तत्त्वज्ञांसाठी अधिक स्वारस्यपूर्ण होते.

विध्वंसक भावनांवर मात करण्याचे साधन म्हणून स्तोयसिझम आत्म-नियंत्रण आणि धैर्य विकसित करण्यास शिकवते; तत्त्वज्ञान असे मानते की स्पष्ट आणि निःपक्षपाती विचारवंत बनणे एखाद्याला सार्वत्रिक कारण ( लोगो ) समजून घेण्यास अनुमत्ती देते. आत्मसंयमाच्या प्राथमिक पैलूमध्ये व्यक्तीचे नैतिक आणि नैतिक कल्याण सुधारणे सामावित्त आहे: " सद्गुण हे निसर्गाशी संमत असलेल्या इच्छेमध्ये असते". [१०] हे तत्त्व परस्पर संबंधांच्या क्षेत्रालाही लाविण्य होते; "राग, हेवाभाव आणि मत्सरापासून मोकळे राहणे", [११] आणि दास्यांना देखील "इतर पुरुषांच्या बरोबरीने स्वीकारणे, कारण सर्व पुरुष सारखेच निसर्गाचे उत्पादन आहेत". [१२]

स्टोइक नैतिकता एक निर्धारवादी दृष्टीकोन स्वीकारते; स्टोइक सद्गुण नसलेल्या लोकांच्या संदर्भात, क्लीन्थेसने एकदा असे मत मांडले की दुष्ट माणूस "गाडीला बांधलेल्या कुत्र्यासारखा असतो आणि जिथे जातो तिथे जाण्यास भाग पाडतो". [१०] याउलट, सद्गुणाचा आत्मसंयम, जगाला अनुकूल करण्यासाठी त्याच्या इच्छेमध्ये सुधारणा करेल आणि एपिक्टेटसच्या शब्दात, "रोगी आणि तरीही आनंदी, संकटात मरणारा, वनवासात, अपमानित आणि आनंदी", [११] अशा प्रकारे "संपूर्णपणे स्वायत्त" वैयक्तिक इच्छा आणि त्याच वेळी "एक कठोर निर्धारवादी एकल संपूर्ण" असे विश्व सज्ज करते. या दृष्टिकोनाचे नंतर वर्णन " शास्त्रीय सर्वधर्मसमभाव " म्हणून केले गेले (आणि डच तत्त्वज्ञ बारुच स्पिनोझा यांनी स्वीकारले होते). [१३]

आत्मसंयमाच्या बौद्धिक परंपरेचे तिसरे नेता क्रिसिपस यांनी तर्कशास्त्रावर 300 हून अधिक पुस्तके लिहिली. त्यांची कामे गमविली, पण त्यांच्या तार्किक प्रणालीची रूपरेषा तुकड्यांमधून आणि साक्ष्यांमधून पुन्हा सज्जित केली जाऊ शकते.

तर्कशास्त्र

[संपादन]

डायओडोरस क्रोनस, जो झेनोच्या शिक्षकांपैकी एक होता, त्याला तत्त्वज्ञानी मानले जाते ज्याने प्रथम तर्कशास्त्राचा एक दृष्टीकोन मांडला आणि विकसित केला ज्याला आता प्रस्तावित तर्कशास्त्र म्हणून ओळखले जाते, जे अटींऐवजी विधाने किंवा प्रस्तावांवर आधारित आहे, अॅरिस्टॉटलच्या तर्कशास्त्रापेक्षा अतिशय भिन्न आहे. नंतर, क्रिसिपसने एक प्रणाली विकसित केली जी स्टोइक लॉजिक म्हणून ओळखली जाऊ लागली आणि त्यात स्टोइक सिलॉजिस्टिक, स्टोइक सिलोजिस्टिक, ज्याला अॅरिस्टॉटलच्या सिलोजिस्टिकला प्रतिस्पर्धी मानले जात असे ( सिलोजिझम पहा) समाविष्ट केले. स्टोइक लॉजिकमध्ये नवीन स्वारस्य 20 व्या वर्षी आले शतक, जेव्हा तर्कशास्त्रातील महत्त्वाच्या घडामोडी प्रस्तावित तर्कावर आधारित होत्या. Susanne Bobzien लिहिले, "Chrysippus च्या तात्विक तर्कशास्त्र आणि Gottlob Frege यांच्यातील अनेक जवळची समानता विशेषतः उल्लेखनीय आहेत". [१४]

बॉबझियन यांनी असे देखील उल्लेख केले आहे की, "क्रिसिपसने तर्कशास्त्रावर 300 हून अधिक पुस्तके लिहिली आहेत, अक्षरशः कोणत्याही विषयावर तर्कशास्त्र आज स्वतः ला संबंधित आहे, ज्यात भाषण कायदा सिद्धांत, वाक्य विश्लेषण, एकवचनी आणि अनेकवचनी अभिव्यक्ती, भविष्यवाणीचे प्रकार, अनुक्रमणिका, अस्तित्त्वात्मक प्रस्ताव, भावनात्मक जोडणी, नकारात्मक, वियोग, सशर्त, तार्किक परिणाम, वैध युक्तिवाद फॉर्म, वजावटीचा सिद्धांत, प्रस्तावित तर्कशास्त्र, मोडल लॉजिक, तणावपूर्ण तर्कशास्त्र, ज्ञानशास्त्रीय तर्क, अनुमानांचे तर्क, अनिवार्यतेचे तर्क, संदिग्धता आणि तार्किक विरोधाभास . [१४]

श्रेण्या

[संपादन]

आत्मसंयमी मानतात की सर्व प्राणी ( ὄντα )—जरी सर्व गोष्टी (τινά)— भौतिक नसतात. [१५] अस्तित्त्वात असलेल्या जीवांव्यतिरिक्त त्यांनी चार निराकार (असोमाता) स्वीकारले: वेळ, स्थान, शून्य आणि सांगण्यायोग्य. [१६] सार्वभौमिकांना असा दर्जा नाकारला जात असताना त्यांना केवळ 'निर्वाह करणारे' मानले गेले. [१७] अशा प्रकारे, त्यांनी अॅनाक्सागोरसची कल्पना (अॅरिस्टॉटलप्रमाणे) स्वीकारली की जर एखादी वस्तू गरम असेल, तर त्याचे कारण म्हणजे सार्वत्रिक उष्णता शरीराचा काही भाग त्या वस्तूमध्ये प्रवेश केला आहे. पण, अॅरिस्टॉटलच्या विपरीत, त्यांनी सर्व अपघात कव्हर करण्याची कल्पना वाढवली. अशाप्रकारे, जर एखादी वस्तू लाल असेल, तर त्याचे कारण असे असेल की सार्वत्रिक लाल शरीराचा काही भाग ऑब्जेक्टमध्ये प्रवेश केला होता.

  1. पदार्थ ( ὑποκείμενον ): प्राथमिक पदार्थ, निराकार पदार्थ, ( ousia ) ज्यापासून वस्तू बनतात
  2. गुणवत्ता ( ποιόν ): वैयक्तिक वस्तू तयार करण्यासाठी ज्या प्रकारे पदार्थाचे आयोजन केले जाते; स्टोइक भौतिकशास्त्रात, एक भौतिक घटक ( न्यूमा : हवा किंवा श्वास), जो या प्रकरणाची माहिती देतो
  3. कशीतरी विल्हेवाट लावलेली ( πως ἔχον ): विशिष्ट वैशिष्ट्ये, आकार, आकार, क्रिया आणि मुद्रा यासारख्या वस्तूमध्ये नसतात
  4. कशाच्या तरी संबंधात विल्हेवाट लावली ( πρός τί πως ἔχον ) इतर घटनांशी संबंधित वैशिष्ट्ये, जसे की इतर वस्तूंच्या सापेक्ष वेळेत आणि जागेत वस्तूची स्थिती

स्‍टोइक्‍सने आपल्‍या स्‍वत:च्‍या कृती, विचार आणि प्रतिक्रियेच्‍या श्रेण्‍यांवर आपल्‍याकडे काय नियंत्रण आहे हे सांगितले. Enchiridion च्या आरंभी परिच्छेदात वर्गवारी असे उल्लेखित केले आहे: "आपल्या नियंत्रणातील गोष्टी म्हणजे मत, पाठपुरावा, इच्छा, तिरस्कार आणि, एका शब्दात, आपल्या स्वतःच्या कृती जे काही आहेत. आपल्या नियंत्रणात नसलेल्या गोष्टी म्हणजे शरीर, मालमत्ता, प्रतिष्ठा, आज्ञा आणि एका शब्दात, जे काही आपल्या स्वतःच्या कृती नाहीत." हे आपल्या स्वतःच्या नियंत्रणात असलेली जागा सुचवतात. वापरात असलेल्या स्टोइक श्रेण्यांचे एक साधे उदाहरण जॅक ब्रनशविग यांनी दिले आहे:

मी पदार्थाचा एक विशिष्ट गठ्ठा आहे, आणि त्याद्वारे एक पदार्थ, एक अस्तित्त्वात असलेली गोष्ट आहे (आणि आतापर्यंत ते सर्व आहे); मी एक माणूस आहे, आणि हा वैयक्तिक माणूस जो मी आहे, आणि त्याद्वारे एका सामान्य गुणवत्तेने आणि विलक्षण गुणांनी पात्र आहे; मी बसलेला किंवा उभा आहे, एका विशिष्ट पद्धतीने विल्हेवाट लावली आहे; मी माझ्या मुलांचा पिता आहे, माझ्या सहकारी नागरिकांचा सहकारी नागरिक आहे, ज्याचा निपटारा एका विशिष्ट प्रकारे दुसर्‍या कशाशी तरी केला जातो. [१८]

ज्ञानशास्त्र

[संपादन]

आत्मसंयमिकांनी असे प्रतिपादन केले की ज्ञान तर्काच्या वापराने प्राप्त केले जाऊ शकते. सत्य हे खोटेपणापासून वेगळे केले जाऊ शकते—जरी, व्यवहारात, केवळ अनुमान बांधता येतो. आत्मसंयमिकांच्या मते, इंद्रियांना सतत संवेदना प्राप्त होतात: स्पंदन जे इंद्रियांद्वारे वस्तूंमधून मनाकडे जातात, जिथे ते कल्पनेत एक छाप सोडतात ( फंतासियाई ) (मनातून उद्भवलेल्या ठसाला फॅन्टस्मा म्हणतात). [१९]

मनाचा न्याय करण्याची क्षमता आहे (συγκατάθεσις, synkatathesis )—मंजूर करणे किंवा नाकारणे—एक छाप, वास्तविकतेचे खरे प्रतिनिधित्व खोट्यापासून वेगळे करण्यास सक्षम करते. काही छापांना ताबडतोब संमती दिली जाऊ शकते, पण इतर केवळ संकोच मान्यतेच्या भिन्न प्रमाणात प्राप्त करू शकतात, ज्याला विश्वास किंवा मत ( doxa ) असे लेबल केले जाऊ शकते. केवळ कारणामुळेच आपल्याला स्पष्ट आकलन आणि खात्री प्राप्त होते ( katalepsis ). आत्मसंयमिक ऋषींनी साध्य केलेले निश्चित आणि खरे ज्ञान ( Episteme ) हे केवळ आपल्या समवयस्कांच्या निपुणतेने आणि मानवजातीच्या सामूहिक निर्णयाद्वारे खात्री सत्यापित करूनच प्राप्त केले जाऊ शकते.

भौतिकशास्त्र

[संपादन]

आत्मसंयमिकांच्या मते, ब्रह्मांड एक देहात्मिक तर्क पदार्थ आहे ( लोगो ), जे दोन वर्गांमध्ये विभागले गेले होते: सक्रिय आणि निष्क्रिय. [२०] निष्क्रीय पदार्थ म्हणजे पदार्थ, जो "आळशी असतो, कोणत्याही वापरासाठी तयार असलेला पदार्थ, पण कोणीही त्यास वेग देत नसल्यास निरुद्योगी राहण्याची खात्री आहे". [२१] सक्रिय पदार्थ एक बुद्धिमान ईथर किंवा आदिम अग्नि आहे, जो निष्क्रिय पदार्थांवर कार्य करतो:

ब्रह्मांड स्वतःच देव आहे आणि त्याच्या आत्म्याचा सार्वत्रिक प्रवाह आहे; हेच जगाचे मार्गदर्शक तत्त्व आहे, जे मनात आणि तर्काने कार्य करते, गोष्टींचे समान स्वरूप आणि सर्व अस्तित्त्वाला सामावून घेणारी संपूर्णता; मग पूर्वनिर्धारित शक्ती आणि भविष्याची आवश्यकता; मग आग आणि एथरचे तत्त्व; मग ते घटक ज्यांची नैसर्गिक स्थिती प्रवाह आणि संक्रमणाची आहे, जसे की पाणी, पृथ्वी आणि वारा; नंतर सूर्य, चंद्र, तारे; आणि वैश्विक अस्तित्त्व ज्यामध्ये सर्व गोष्टी सामावित्त आहेत.

— क्रिसिपस, सिसेरो मध्ये, डी नॅचुरा देओरम, i. 39
मार्कस ऑरेलियस, स्टोइक रोमन सम्राट.

सर्व काही नियतीच्या नियमांच्या अधीन आहे, कारण विश्व त्याच्या स्वतःच्या स्वभावानुसार काम करते आणि निष्क्रिय पदार्थाचे स्वरूप ते नियंत्रित करते. मानव आणि प्राण्यांचे आत्मे या आदिम अग्नीतून उत्सर्जित आहेत आणि त्याचप्रमाणे ते भाग्याच्या अधीन आहेत:

विश्वाला सतत एक जीव मानणे, एकच पदार्थ आणि एक आत्मा आहे; आणि सर्व गोष्टींचा संदर्भ एका जाणिवेशी कसा आहे, या एका सजीवाची धारणा; आणि सर्व गोष्टी एका हालचालीने कसे कार्य करतात; आणि सर्व गोष्टी अस्तित्त्वात असलेल्या सर्व गोष्टींचे सहकार्य कारणे आहेत; धाग्याचे सतत फिरणे आणि जाळ्यांची ची रचना देखील पहा.

— मार्कस ऑरेलिअस, मेडीटेशन्स, iv. ४०

वैयक्तिक आत्मे निसर्गाने नाशवंत असतात, आणि "विश्वाच्या मुख्य कारणाने (" लोगोस स्पर्मेटिकोस ") प्राप्त होऊन अग्निमय स्वरूप गृहीत धरून "संक्रमित आणि प्रसारित" होऊ शकतात. [२२] कारण योग्य कारण हा मानवतेचा आणि विश्वाचा पाया आहे.

स्टोइक ब्रह्मज्ञान हा एक प्राणघातक आणि निसर्गवादी सर्वधर्म आहे : देव कधीही पूर्णपणे अतींद्रिय नसतो पण नेहमीच अचल असतो आणि निसर्गाशी ओळखला जातो. अब्राहमिक धर्म देवाला एक जग निर्माण करणारी संस्था म्हणून वैयक्तिकृत करतात, पण आत्मसंयम देवाला विश्वाच्या संपूर्णतेशी बरोबरी देतो; स्टोइक कॉस्मॉलॉजीनुसार, जी अस्तित्त्वाच्या हिंदू संकल्पनेशी अगदी समान आहे, वेळेची कोणतीही पूर्ण आरंभ नाही, कारण ती अनंत आणि चक्रीय मानली जाते. त्याचप्रमाणे, अवकाश आणि विश्वाचा प्रारंभ किंवा अंत नाही, उलट ते चक्रीय आहेत. सध्याचे विश्व हे सध्याच्या चक्रातील एक टप्पा आहे, ज्याच्या आधी असंख्य विश्वे आहेत, ज्याचा नाश होऊ शकतो (" एकपायरोसिस ", कॉन्फ्लेग्रेशन ) आणि पुन्हा निर्माण होईल, [२३] आणि त्यानंतर आणखी अनंत संख्येने विश्वे येतील. स्टोइकिझम सर्व अस्तित्त्वाला चक्रीय मानतो, विश्वाला शाश्वत स्व-निर्मिती आणि स्वतःचा नाश करणारा ( अनंत रिटर्न देखील पहा).

आत्मसंयम विश्वाची आरंभ किंवा शेवट दाखवत नाही. [२४] आत्मसंयमिकांच्या मते, लोगो हे सक्रिय कारण किंवा अॅनिमा मुंडी हे संपूर्ण विश्व व्यापून टाकणारे आणि अॅनिमेट करणारे होते. हे देहात्मिक म्हणून कल्पित होते आणि सहसा देव किंवा निसर्गाशी ओळखले जाते. आत्मसंयमिकांनी मुख्य कारण (" लोगोस स्पर्मेटिकोस "), किंवा विश्वातील पिढीचा नियम देखील संदर्भित केला, जो निर्जीव पदार्थामध्ये कार्यरत सक्रिय कारणाचा सिद्धांत होता. मानवांमध्ये देखील, प्रत्येकाकडे दैवी लोगोचा एक भाग असतो, जो आदिम अग्नी आणि कारण आहे जो विश्वावर नियंत्रण ठेवतो आणि टिकवून ठेवतो. [२५]

सेनेकाचा एक दिवाळे, रोमन साम्राज्यातील स्टोइक तत्त्वज्ञानी ज्याने नीरोचा सल्लागार म्हणून काम केले.

आचार

[संपादन]

स्टोइक नीतिशास्त्राचा पाया असा आहे की आत्म्याच्या अवस्थेतच चांगले असते; शहाणपण आणि आत्म-नियंत्रण मध्ये. म्हणून वासनेपासून मोकळे होण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. स्टॉईक्ससाठी, तर्क म्हणजे तर्कशास्त्र वापरणे आणि निसर्गाच्या प्रक्रिया समजून घेणे - लोगो किंवा वैश्विक कारण, सर्व गोष्टींमध्ये अंतर्निहित. [२६] ग्रीक शब्द पॅथोस हा एक व्यापक शब्द होता जो एखाद्याला भोगावे लागलेल्या प्रवृत्तीला सूचित करतो. [२७] आत्मसंयमिकांनी हा शब्द राग, भीती आणि अति आनंद यासारख्या सामान्य भावनांवर चर्चा करण्यासाठी वापरला. [२८] उत्कटता ही मनातील एक त्रासदायक आणि दिशाभूल करणारी शक्ती आहे जी योग्य रीतीने तर्क करण्यात अयशस्वी झाल्यामुळे उद्भवते. [२७]

स्टोइक क्रिसिपससाठी, आवड हे मूल्यमापनात्मक निर्णय आहेत. अशी भावना अनुभवणाऱ्या व्यक्तीने एका उदासीन गोष्टीचे चुकीचे मूल्य केले आहे. [२९] निर्णयाचा दोष, चांगल्या किंवा वाईटाची काही खोटी कल्पना, प्रत्येक उत्कटतेच्या मुळाशी असते. [३०] वर्तमान चांगल्याबद्दल चुकीचा निर्णय आनंदाला जन्म देतो, तर वासना भविष्याबद्दल चुकीचा अनुमान आहे. [३०] वाईटाच्या अवास्तव कल्पनेमुळे वर्तमानाबद्दल त्रास होतो किंवा भविष्याबद्दल भीती वाटते. [३०] आदर्श स्टोइक त्याऐवजी गोष्टींना त्यांच्या वास्तविक मूल्यानुसार मोजेल, [३०] आणि आवडी नैसर्गिक नाहीत हे पाहतील. [३१] आकांक्षांपासून मोकळे होणे म्हणजे स्वतःमध्ये असलेला आनंद. [३१] घाबरण्यासारखे काहीही नाही - कारण अकारण हे एकमेव वाईट आहे; रागाचे कारण नाही - कारण इतर लोक तुम्हाला हानी करू शकत नाहीत. [३१]

आवड

[संपादन]

आत्मसंयमिकांनी आकांक्षा चार शीर्षकाखाली मांडल्या: त्रास, आनंद, भीती आणि वासना. [३२] या उत्कटतेच्या स्टोइक व्याख्यांची एक प्रतिवृत्त स्यूडो -अँड्रोनिकस (ट्रान्स. लाँग आणि सेडली, पृ. 411, सुधारित):

  • त्रास ( लुपे ): त्रास म्हणजे तर्कहीन आकुंचन किंवा काहीतरी वाईट आहे असे ताजे मत, ज्यावर लोक उदास होणे योग्य समजतात.
  • भीती ( फोबोस ): भीती म्हणजे तर्कहीन घृणा किंवा अपेक्षित धोक्यापासून दूर राहणे.
  • वासना ( एपिथुमिया ): वासना ही एक तर्कहीन इच्छा आहे किंवा अपेक्षित चांगल्याचा पाठलाग आहे पण प्रत्यक्षात वाईट आहे.
  • डिलाईट ( hēdonē ): आनंद म्हणजे तर्कहीन सूज किंवा काहीतरी चांगले आहे असे ताजे मत, ज्यावर लोकांना आनंद होणे योग्य वाटते.
उपस्थित भविष्य
चांगले आनंद वासना
दुष्ट त्रास भीती

यातील दोन आकांक्षा (दुःख आणि आनंद) सध्याच्या भावनांना सूचित करतात आणि यापैकी दोन (भय आणि वासना) भविष्याकडे निर्देशित केलेल्या भावनांचा संदर्भ घेतात. [३२] अशाप्रकारे चांगल्या आणि वाईटाच्या संभाव्यतेवर निर्देशित केलेल्या केवळ दोन राज्ये आहेत, पण ते वर्तमान किंवा भविष्यातील आहेत की नाही याबद्दल उपविभाजित आहेत: [३३] एकाच वर्गातील असंख्य उपविभागांना स्वतंत्र उत्कटतेच्या शीर्षाखाली आणले गेले: [३४]

  • त्रास : मत्सर, शत्रुत्व, मत्सर, करुणा, चिंता, शोक, दुःख, त्रास, शोक, शोक, उदासीनता, चिडचिड, निराशा .
  • भीती : आळशीपणा, लज्जा, भीती, भिती, भीती, घाबरटपणा, घाबरटपणा आणि धीरगंभीरपणा.
  • वासना : क्रोध, क्रोध, द्वेष, शत्रुत्व, क्रोध, लोभ आणि लालसा.
  • आनंद : द्वेष, अत्यानंद, आणि दाखाऊपणा.

ज्ञानी व्यक्ती ( सोफोस ) अशी व्यक्ती आहे जी वासनांपासून मोकळा आहे ( अपेथिया ). त्याऐवजी ऋषींना चांगल्या भावनांचा अनुभव येतो ( eupatheia ) ज्या स्पष्ट डोक्याच्या असतात. [३५] या भावनिक आवेगांचा अतिरेक होत नाही, पण त्या भावना कमी होत नाहीत. [३६] [३७] त्याऐवजी त्या योग्य तर्कशुद्ध भावना आहेत. [३७] आत्मसंयमिकांनी आनंद ( चारा ), इच्छा ( बोलेसिस ) आणि सावधगिरी ( युलाबेया ) या शीर्षकाखाली चांगल्या भावना सूचीबद्ध केल्या आहेत. [२९] अशा प्रकारे जर एखादी वस्तु अस्सल चांगली असेल तर ज्ञानी व्यक्तीला आत्म्यामध्ये उत्थानाचा अनुभव येतो — आनंद ( चार ). [३८] आत्मसंयमिकांनी चांगल्या भावनांचे विभाजन केले: [३९]

  • आनंद: आनंद, आनंद, चांगले विचार
  • इच्छा: चांगला हेतू, सद्भावना, स्वागत, प्रेम, प्रेम
  • सावधगिरी: नैतिक लज्जा, आदर

आत्महत्या

[संपादन]

आत्मसंयमिकांनी हे मान्य केले की ज्ञानी व्यक्तीला अशा परिस्थितीत आत्महत्या करणे अनुमत्ती आहे जे त्यांना सद्गुणपूर्ण आयुष्य जगण्यापासून थांबवू शकते, [४०] जसे की ते गंभीर वेदना किंवा रोगाला बळी पडले, [४०] पण नाहीतरी आत्महत्या सामान्यतः एक म्हणून पाहिली जाईल. एखाद्याचे सामाजिक कर्तव्य नाकारणे. [४१] उदाहरणार्थ, प्लुटार्कने असे प्रतिवृत्त दिले आहे की अत्त्याचारायच्या आयुष्याचा स्वीकार केल्याने केटोच्या स्व-सुसंगततेशी तडजोड झाली असेल ( कॉन्स्टँटिया ) स्टोइक म्हणून आणि सन्माननीय नैतिक निवडी करण्याच्या त्याच्या स्वातंत्र्याला बाधित केले जाईल. [४२]

प्रेम आणि लैंगिकता

[संपादन]

लैंगिकता, रोमँटिक प्रेम आणि लैंगिक संबंधांबद्दलच्या त्यांच्या मतांमध्ये आरंभाच्या आत्मसंयमिक उशीरा आत्मसंयमिकांपेक्षा लक्षणीयपणे भिन्न होते. [४३] झेनोने सर्वप्रथम कायद्याने नव्हे तर प्रेमाने शासित असलेल्या प्रजासत्ताकाची सिष्टाई केली, जिथे लग्न रद्द केला जाईल, बायका समान ठेवल्या जातील आणि प्रियजनांमध्ये सद्गुण विकसित करण्यासाठी, शिक्षणाच्या उद्देशाने मुले आणि मुली दोघांमध्ये कामुकतेचा सराव केला जाईल. [४३] [४४] तथापि, त्याने लग्नाला तितकीच नैसर्गिक घटना मानून त्याचा निषेध केला नाही. [४३] त्याने समलैंगिक संबंधांना सकारात्मकतेने मानले आणि असे ठेवले की ज्ञानी पुरुषांना "नावडीपेक्षा कमी किंवा जास्त आवडते नसावे किंवा पुरुषापेक्षा स्त्रीचे ज्ञान नसावे." [४४] [४५]

झेनोने इच्छेपेक्षा प्रेमाला प्राधान्य दिले आणि स्पष्ट केले की लैंगिकतेचे अंतिम ध्येय सद्गुण आणि मैत्री असणे आवश्यक आहे. [४४] नंतरच्या स्टॉईक्समध्ये, एपेक्टेटसने या क्षेत्रात समलैंगिक आणि विषमलैंगिक लैंगिक संबंध समान मानले, [४५] आणि केवळ अशा प्रकारच्या इच्छेचा निषेध केला ज्यामुळे एखाद्याला निर्णयाच्या विरोधात वागावे लागले. तथापि, समकालीन पोझिशन्स सामान्यत: उत्कटतेने लैंगिकतेशी समतुल्य बनवण्याच्या दिशेने प्रगत झाले, आणि जरी ते अद्याप स्वतःहून लैंगिक संबंधांसाठी प्रतिकूल नव्हते, तरीही त्यांचा असा विश्वास होता की आत्म-नियंत्रण राखण्यासाठी ते मर्यादित असले पाहिजेत. [४३] [४५] मुसोनियसने लैंगिक संबंधाचा एकमेव नैसर्गिक प्रकार स्वीकारला जो स्त्री आणि पुरुष यांच्यातील विवाहाच्या सहचर स्वरूपाचे रक्षण करण्यासाठी, प्रजननासाठी होता, [४३] आणि केवळ आनंदासाठी किंवा स्नेहासाठी केलेल्या संबंधांना अनैसर्गिक मानले जाते. [४५]

वारसा

[संपादन]

निओप्लेटोनिझम

[संपादन]

प्लॉटिनसने अ‍ॅरिस्टॉटलच्या आणि आत्मसंयमिक या दोन्ही वर्गांवर टीका केली. त्याचा विद्यार्थी पोर्फरी याने मात्र अॅरिस्टॉटलच्या योजनेचा बचाव केला. त्यांनी युक्तिवाद करून याचे औचित्य सिद्ध केले की त्यांचा अर्थ आधिभौतिक वास्तविकता म्हणून न करता अभिव्यक्ती म्हणून काटेकोरपणे केला जावा. द कॅटेगरीजमधील अॅरिस्टॉटलच्या स्वतःच्या शब्दांद्वारे, कमीतकमी अंशतः, दृष्टिकोन न्याय्य ठरू शकतो. बोथियसने पोर्फरीच्या व्याख्येच्या स्वीकृतीमुळे त्यांचे विद्वान तत्त्वज्ञान स्वीकारले गेले. 

ख्रिश्चन धर्म

[संपादन]

चर्चच्या फादरांनी स्टोइसिझमला "मूर्तिपूजक तत्त्वज्ञान" मानले; [४६] असे असले तरी, आरंभाच्या ख्रिश्चन लेखकांनी स्टोइसिझमच्या काही केंद्रीय तात्विक संकल्पना वापरल्या. उदाहरणांमध्ये "लोगो", " सद्गुण ", "आत्मा" आणि " विवेक " या शब्दांचा समावेश आहे. [२४] पण समांतर शब्दशः सामायिकरण आणि कर्ज घेण्याच्या पलीकडे जातात. स्टोइकिझम आणि ख्रिश्चन धर्म दोन्ही बाह्य जगाच्या तोंडावर आंतरिक स्वातंत्र्य, निसर्ग किंवा देव यांच्याशी मानवी नातेसंबंधावर विश्वास, मानवजातीच्या जन्मजात भ्रष्टतेची भावना—किंवा "सतत वाईट"—मानवजातीची भावना, [२४] आणि निरर्थकता आणि तात्पुरती सांसारिक मालमत्ता आणि संलग्नकांचे स्वरूप. वासना आणि मत्सर यांसारख्या आकांक्षा आणि कनिष्ठ भावनांच्या संदर्भात दोघेही एसेसिसला प्रोत्साहन देतात, जेणेकरून एखाद्याच्या मानवतेच्या उच्च शक्यता जागृत आणि विकसित केल्या जाऊ शकतात. अ‍ॅम्ब्रोस ऑफ मिलान, मार्कस मिनुशिअस फेलिक्स आणि टर्टुलियन यांच्या कृतींमध्येही स्टोइक प्रभाव दिसून येतो. [४७]

आधुनिक

[संपादन]

"भावना दडपून ठेवणारी किंवा धीराने सहन करणारी व्यक्ती" म्हणून आधुनिक वापर [४८] स्टॅनफोर्ड एनसायक्लोपीडिया ' फिलॉसॉफीच्या स्टोईसिझम नोट्सवर नोंद आहे, "इंग्रजी विशेषण 'stoical' चा अर्थ त्याच्या तात्विक उत्पत्तीच्या बाबतीत पूर्णपणे दिशाभूल करणारा नाही" .

20 व्या शतकातील स्टोइकिझमचे पुनरुज्जीवन 1971 मध्ये ए.ए. लाँग यांनी केलेल्या प्रॉब्लेम्स इन स्टोइकिझम [४९] [५०] च्या प्रकाशनात आणि 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात सद्गुण नैतिकतेमध्ये वाढलेल्या रूचीचा भाग म्हणून शोधले जाऊ शकते. 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 21 व्या शतकाच्या आरंभाच्या काळात प्राचीन स्टोइकिझमवरील अभ्यासपूर्ण कार्यांच्या प्रकाशनांमध्ये समकालीन स्टोइकिझमचा समावेश आहे. त्यापलीकडे, सध्याची स्टोईसिस्ट चळवळ डॉ. अल्बर्ट एलिस यांच्या कार्यात सापडते, ज्यांनी तर्कशुद्ध भावनात्मक वर्तन थेरपी विकसित केली, [५१] तसेच अॅरॉन टी. बेक, ज्यांना अनेक लोक संज्ञानात्मक आवृत्त्यांचे जनक मानतात. वर्तणूक थेरपी (CBT).

मानसशास्त्र आणि मानसोपचार

[संपादन]

स्टोइक तत्त्वज्ञान ही आधुनिक संज्ञानात्मक मानसोपचारासाठी मूळ तात्विक प्रेरणा होती, विशेषतः डॉ. अल्बर्ट एलिसच्या रॅशनल-इमोटिव्ह बिहेवियर थेरपी (REBT) द्वारे मध्यस्थी, CBT चे प्रमुख अग्रदूत. Aaron T. Beck et al द्वारे डिप्रेशनसाठी मूळ संज्ञानात्मक थेरपी उपचार पुस्तिका. म्हणते, "कॉग्निटिव्ह थेरपीची तात्विक उत्पत्ती स्टोइक तत्त्वज्ञांकडे शोधली जाऊ शकते". [५२] एलिस आणि त्याच्या अनुयायांनी पारंपारिक आरईबीटीच्या आरंभी सत्रामध्ये बहुतेक क्लायंटला एपिकेटसच्या एन्किरिडियनचे एक सुप्रसिद्ध अवतरण शिकवले होते: "आम्हाला अस्वस्थ करणाऱ्या घटना नाहीत, तर घटनांबद्दलचे आमचे निर्णय." [५३]

हे नंतर CBT च्या इतर अनेक दृष्टिकोनांच्या समाजीकरणाच्या टप्प्यात एक सामान्य घटक बनले. आधुनिक मनोचिकित्सा, विशेषतः REBT आणि CBT वर आत्मसंयमाच्या प्रभावाचा प्रश्न डोनाल्ड रॉबर्टसन यांच्या The Philosophy of Cognitive-Behavioral Therapy मध्ये तपशीलवार वर्णन केला आहे. [५३] 20 व्या शतकाच्या आरंभी बऱ्याच मानसोपचारतज्ज्ञांवर स्टोइकिझमचा प्रभाव होता, विशेष म्हणजे स्विस न्यूरोलॉजिस्ट आणि सायकोथेरपिस्ट पॉल डुबोईस यांनी स्थापन केलेली "तर्कसंगत अनुनय" शाळा, ज्यांनी आपल्या क्लिनिकल कामात स्टोईसिझमवर जोरदारपणे लक्ष वेधले आणि आपल्या क्लायंटला सेनेका द यंगरच्या गृहपाठाच्या परिच्छेदांचा अभ्यास करण्यास प्रोत्साहित केले. असाइनमेंट

आधुनिक स्टॉइसिझम आणि थर्ड वेव्ह सीबीटीच्या समानता देखील सुचविल्या गेल्या आहेत आणि नैराश्यावर उपचार करण्याच्या त्याच्या सामर्थ्याचे वैयक्तिक प्रतिवृत्त प्रकाशित केले गेले आहेत. [५४] मानवी उत्पत्ती, [५५] पर्यावरणीय शिक्षण, [५६] शाकाहार [५७] आणि शाश्वत विकासाची आधुनिक आव्हाने, भौतिक उपभोग आणि उपभोगवाद यांवर प्राचीन स्टोइकिझमचे सिद्धांत लागू करण्यातही रस आहे. [५८] [५९] [६०]

सीमस मॅक सुइभने यांनी आध्यात्मिक व्यायामाच्या पद्धतींचे वर्णन चिंतनशील सरावावर परिणाम करणारे म्हणून केले आहे. [६१] स्टोइक आध्यात्मिक व्यायाम आणि आधुनिक संज्ञानात्मक वर्तणूक थेरपी यांच्यातील अनेक समांतर ओळखण्यात आले आहेत. [५३] तत्त्वज्ञ पियरे हॅडोट यांच्या मते, स्टोइकसाठी तत्त्वज्ञान म्हणजे केवळ विश्वास किंवा नैतिक दाव्यांचा समूह नाही; हा आयुष्याचा एक मार्ग आहे ज्यामध्ये सतत सराव आणि प्रशिक्षण (किंवा " skēsis "), सतत सराव आणि स्वतः ची आठवण करून देण्याची सक्रिय प्रक्रिया असते. एपिकेटसने त्याच्या प्रवचनांमध्ये , तीन प्रकारच्या कृतींमध्ये फरक केला: निर्णय, इच्छा आणि झुकाव. [६२] जे हॅडोट या तिन्ही कृतींना अनुक्रमे तर्कशास्त्र, भौतिकशास्त्र आणि नैतिकतेने ओळखतात. [६३] हॅडोट लिहितात की मेडिटेशन्समध्ये, "प्रत्येक मॅक्सिम यापैकी एक अतिशय वैशिष्ट्यपूर्ण टोपोई [म्हणजे, कृत्ये] विकसित करतो, किंवा त्यापैकी दोन किंवा त्यापैकी तीन." [६४]

संदर्भ

[संपादन]
  1. ^ Sharpe, Matthew, Stoic Virtue Ethics Archived 2018-11-13 at the Wayback Machine., Handbook of Virtue Ethics, 2013, 28–41
  2. ^ John Sellars. Stoicism, 2006, p. 32.
  3. ^ Becker, Lawrence C. (2001). A New Stoicism. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-1400822447.
  4. ^ Becker, Lawrence (2003). A History of Western Ethics. New York: Routledge. p. 27. ISBN 978-0415968256.
  5. ^ Robertson, Donald (2018). Stoicism and the Art of Happiness. Great Britain: John Murray.
  6. ^ Amos, H. (1982). These Were the Greeks. Chester Springs: Dufour Editions. ISBN 978-0802312754. OCLC 9048254.
  7. ^ Gilbert Murray, The Stoic Philosophy (1915), p. 25. In Bertrand Russell, A History of Western Philosophy (1946).
  8. ^ Sedley, D. (2003) The School, from Zeno to Arius Didymus. In: B. Inwood (ed.) The Cambridge Companion to the Stoics. Cambridge University Press.
  9. ^ A.A.Long, Hellenistic Philosophy, p. 115.
  10. ^ a b Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 254
  11. ^ a b Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 264
  12. ^ Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 253.
  13. ^ Charles Hartshorne and William Reese, "Philosophers Speak of God," Humanity Books, 1953 ch 4
  14. ^ a b Ancient Logic by Susanne Bobzien. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  15. ^ Jacques Brunschwig, Stoic Metaphysics in The Cambridge Companion to Stoics, ed. B. Inwood, Cambridge, 2006, pp. 206–32
  16. ^ Sextus Empiricus, Adversus Mathematicos 10.218. (chronos, topos, kenon, lekton)
  17. ^ Marcelo D. Boeri, The Stoics on Bodies and Incorporeals, The Review of Metaphysics, Vol. 54, No. 4 (Jun., 2001), pp. 723–52
  18. ^ जॅक ब्रुन्शविग "स्टोइक मेटाफिजिक्स", पृ. 228 ब्रॅड इनवुड (एडी.), द केंब्रिज कम्पेनियन टू द स्टॉईक्स, केंब्रिज युनिव्हर्सिटी प्रेस, 2003, पृ. 206–232.
  19. ^ Diogenes Laërtius (2000). Lives of eminent philosophers. Cambridge, MA: Harvard University Press. VII.49
  20. ^ Karamanolis, George E. (2013). "Free will and divine providence". The Philosophy of Early Christianity. Ancient Philosophies (1st ed.). New York and London: Routledge. p. 151. ISBN 978-1844655670.
  21. ^ Seneca, Epistles, lxv. 2.
  22. ^ Marcus Aurelius, Meditations, iv. 21.
  23. ^ Michael Lapidge, Stoic Cosmology, in: John M. Rist, The Stoics, Cambridge University Press, 1978, pp. 182–83.
  24. ^ a b c Ferguson, Everett. Backgrounds of Early Christianity. 2003, p. 368.
  25. ^ Tripolitis, A., Religions of the Hellenistic-Roman Age, pp. 37–38. Wm. B. Eerdmans Publishing.
  26. ^ Graver, Margaret (2009). Stoicism and Emotion. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0226305585. OCLC 430497127.
  27. ^ a b Annas 1994
  28. ^ Annas 1994
  29. ^ a b Annas 1994, p. 114
  30. ^ a b c d Capes 1880, p. 47
  31. ^ a b c Capes 1880, p. 48
  32. ^ a b Sorabji 2000
  33. ^ Graver 2007
  34. ^ Cicero's Tusculan Disputations by J. E. King.
  35. ^ Inwood 1999
  36. ^ Annas 1994
  37. ^ a b Graver 2007
  38. ^ Inwood 1999
  39. ^ Graver 2007
  40. ^ a b Don E. Marietta, (1998), Introduction to ancient philosophy, pp. 153–54. Sharpe
  41. ^ William Braxton Irvine, (2009), A guide to the good life: the ancient art of Stoic joy, p. 200. Oxford University Press
  42. ^ Zadorojnyi, Alexei V. (2007). "Cato's suicide in Plutarch AV Zadorojnyi". The Classical Quarterly. 57 (1): 216–30. doi:10.1017/S0009838807000195.
  43. ^ a b c d e Hubbard, Thomas K. (2013). A Companion to Greek and Roman Sexualities. John Wiley & Sons. ISBN 978-1118610688.
  44. ^ a b c Crompton, Louis (2009). Homosexuality and Civilization. Harvard University Press. pp. 66–67. ISBN 978-0674030060.
  45. ^ a b c d Neill, James (2011). The Origins and Role of Same-Sex Relations in Human Societies. McFarland. pp. 210–13. ISBN 978-0786469260.
  46. ^ Agathias. Histories, 2.31.
  47. ^ "Stoicism | Definition, History, & Influence | Britannica". www.britannica.com.
  48. ^ Harper, Douglas (November 2001). "Stoic". etymonline.com, Online Etymology Dictionary. 2006-09-02 रोजी पाहिले.
  49. ^ Long, A A (1971). Problems in Stoicism (English भाषेत). London: Athlone Press. ISBN 0485111187.CS1 maint: unrecognized language (link)
  50. ^ Problems in Stoicism. Philpapers. Athlone Press. 1971.
  51. ^ "REBT Network: Albert Ellis | Rational Emotive Behavior Therapy". www.rebtnetwork.org.
  52. ^ Beck, Rush, Shaw, & Emery (1979) Cognitive Therapy of Depression, p. 8.
  53. ^ a b c Robertson, D (2010). The Philosophy of Cognitive-Behavioural Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy. London: Karnac. ISBN 978-1855757561.
  54. ^ Evans, Jules (June 29, 2013). "Anxious? Depressed? Try Greek philosophy".
  55. ^ Whiting, Kai; Konstantakos, Leonidas; Sadler, Greg; Gill, Christopher (April 21, 2018). "Were Neanderthals Rational? A Stoic Approach". Humanities (इंग्रजी भाषेत). 7 (2): 39. doi:10.3390/h7020039.
  56. ^ Carmona, Luis Gabriel; Simpson, Edward; Misiaszek, Greg; Konstantakos, Leonidas; Whiting, Kai (December 2018). "Education for the Sustainable Global Citizen: What Can We Learn from Stoic Philosophy and Freirean Environmental Pedagogies?". Education Sciences (इंग्रजी भाषेत). 8 (4): 204. doi:10.3390/educsci8040204.
  57. ^ Whiting, Kai (February 11, 2019). "The Sustainable Stoic". Eidolon. February 18, 2019 रोजी पाहिले.
  58. ^ Whiting, Kai; Konstantakos, Leonidas; Carrasco, Angeles; Carmona, Luis Gabriel (February 10, 2018). "Sustainable Development, Wellbeing and Material Consumption: A Stoic Perspective". Sustainability (इंग्रजी भाषेत). 10 (2): 474. doi:10.3390/su10020474.
  59. ^ Empty citation (सहाय्य)
  60. ^ Empty citation (सहाय्य)
  61. ^ Mac Suibhne, S. (2009). "'Wrestle to be the man philosophy wished to make you': Marcus Aurelius, reflective practitioner". Reflective Practice. 10 (4): 429–36. doi:10.1080/14623940903138266.
  62. ^ Davidson, A.I. (1995) Pierre Hadot and the Spiritual Phenomenon of Ancient Philosophy, in Philosophy as a Way of Life, Hadot, P. Oxford Blackwells, pp. 9–10
  63. ^ Hadot, P. (1992) La Citadelle intérieure. Introduction aux Pensées de Marc Aurèle. Paris, Fayard, pp. 106–15
  64. ^ Hadot, P. (1987) Exercices spirituels et philosophie antique. Paris, 2nd ed., p. 135.

पुढील वाचन

[संपादन]

प्राथमिक स्रोत

[संपादन]

 सिसेरो, मार्कस टुलियस (1945 c. 1927). सिसेरो : टस्क्युलन विवाद (लोएब क्लासिकल लायब्ररी, क्र. 141) 2रा संस्करण. ट्रान्स जे.ई. किंग यांनी. केंब्रिज, मॅसॅच्युसेट्स: हार्वर्ड यूपी. Long, A. A., Sedley, D. N. (1987). हेलेनिस्टिक फिलॉसॉफर्स: व्हॉल. 1. तात्विक भाष्यासह प्रमुख स्त्रोतांचे भाषांतर. केंब्रिज, इंग्लंड: केंब्रिज युनिव्हर्सिटी प्रेस.

इनवुड, ब्रॅड आणि गेर्सन लॉयड पी. (सं.) द स्टॉईक्स रीडर: सिलेक्टेड रायटिंग्स अँड टेस्टिमोनिया इंडियानापोलिस: हॅकेट 2008.

सेनेका

लुसियस अॅनायस सेनेका द यंगर (भाषांतर. रॉबिन कॅम्पबेल), स्टोइकचे पत्र: एपिस्टुले मोरालेस अॅड लुसिलियम (1969, पुनर्मुद्रण 2004) ISBN 0140442103

एपेक्टेटस

लाँग, जॉर्ज एन्किरिडियन बाय एपेक्टेटस, प्रोमिथियस बुक्स, पुनर्मुद्रण संस्करण, जानेवारी १९५५.

गिल सी. एपिकेटस, द डिस्कोर्सेस, एव्हरीमन 1995.

हार्वर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस एपेक्टेटस डिस्कोर्सेस बुक्स 1 आणि 2, लोएब क्लासिकल लायब्ररी Nr. १३१ जून १९२५.

हार्वर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस एपेक्टेटस डिस्कोर्सेस बुक्स 3 आणि 4, लोएब क्लासिकल लायब्ररी Nr. 218, जून 1928.

मार्कस ऑरेलियस

मार्कस ऑरेलियस, मेडिटेशन्स, मॅक्सवेल स्टॅनिफॉर्थ यांनी भाषांतरित केले; ISBN 0140441409, किंवा Gregory Hays द्वारे भाषांतरित; ISBN 0679642609. विविध भाषांतरकारांनी भाषांतरित केलेल्या विकिस्रोतवर देखील उपलभ्य

तुकड्यांचा संग्रह

स्टोइकोरम व्हेटरम फ्रॅगमेंटा हा हॅन्स वॉन अर्निमचा तुकड्यांचा संग्रह आहे आणि पूर्वीच्या स्टोइक्सच्या साक्ष्यांचा, 1903-1905 मध्ये बिब्लिओथेका ट्युबनेरियानाचा भाग म्हणून प्रकाशित झाला. त्यात Citium, Chrysippus आणि त्यांचे निकटवर्तीय अनुयायांचे झेनोचे तुकडे आणि प्रशस्तिपत्र समाविष्ट आहेत. आरंभी कामात तीन खंड होते, ज्यामध्ये 1924 मध्ये मॅक्सिमिलियन अॅडलरने चौथा भाग जोडला, ज्यामध्ये सामान्य निर्देशांक होते. ट्युबनरने 1964 मध्ये संपूर्ण कामाचे पुनर्मुद्रण केले.

खंड 1 - झेनो आणि त्याच्या अनुयायांचे तुकडे

खंड 2 - क्रिसिपसचे तार्किक आणि भौतिक तुकडे

खंड 3 - क्रिसिपसचे नैतिक तुकडे आणि त्याच्या शिष्यांचे काही तुकडे

खंड 4 - शब्दांचे निर्देशांक, योग्य नावे आणि स्रोत

अभ्यास

[संपादन]

 अॅनास, ज्युलिया (1994), हेलेनिस्टिक फिलॉसॉफी ऑफ माइंड, युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया प्रेस, ISBN 978-0-520-07659-4 बकालिस, निकोलाओस, हँडबुक ऑफ ग्रीक फिलॉसॉफी: थॅलेस टू द स्टॉईक्स. विश्लेषण आणि तुकडे, ट्रॅफर्ड प्रकाशन, 2005, ISBN 1412048435

बेकर, लॉरेन्स सी., अ न्यू स्टॉईसिझम (प्रिन्सटन: प्रिन्सटन युनिव्हर्सिटी प्रेस, 1998) ISBN 0691016607

ब्रेनन, टॅड, द स्टोइक लाइफ (ऑक्सफर्ड: ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस, 2005; पेपरबॅक 2006)

ब्रुक, ख्रिस्तोफर. फिलॉसॉफिक प्राइड: स्टोईसिझम अँड पॉलिटिकल थॉट्स फ्रॉम लिप्सियस टू रौसो (प्रिन्सटन यूपी, 2012) उतारे

Capes, William Wolfe (1880), Stoicism, Pott, Young, & Co.

de Harven, Vanessa (2010). सर्वकाही काहीतरी आहे: स्टोइक ऑन्टोलॉजी तत्त्वनिष्ठ, सुसंगत आणि सर्वसमावेशक का आहे. बर्कले विद्यापीठाच्या तत्त्वज्ञान विभागाकडे पेपर सादर केला.

de Harven, Vanessa (2012). स्टोइक ऑन्टोलॉजीची सुसंगतता. पीएचडी प्रबंध, तत्त्वज्ञान विभाग, बर्कले विद्यापीठ.

Graver, Margaret (2007), Stoicism and Emotion, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-30557-8

हॉल, रॉन, सेकुंडम नॅटुरम (निसर्गानुसार). स्टोइक थेरपी, एलएलसी, २०२१.

इनवुड, ब्रॅड (1999), "स्टोइक एथिक्स", अल्ग्रा, केम्पेमध्ये; बार्न्स, जोनाथन; मॅन्सफिल्ड, जाप; स्कोफिल्ड, माल्कम (सं.), द केंब्रिज हिस्ट्री ऑफ हेलेनिस्टिक फिलॉसॉफी, केंब्रिज युनिव्हर्सिटी प्रेस, ISBN 978-0-521-25028-3

इनवुड, ब्रॅड (सं.), द केंब्रिज कम्पेनियन टू द स्टॉईक्स (केंब्रिज: केंब्रिज युनिव्हर्सिटी प्रेस, 2003)

Lachs, John, Stoic Pragmatism (इंडियाना युनिव्हर्सिटी प्रेस, 2012) ISBN 0253223768

लाँग, ए.ए., स्टोइक स्टडीज (केंब्रिज युनिव्हर्सिटी प्रेस, 1996; रिप्र. युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया प्रेस, 2001) ISBN 0520229746

मेन, स्टीफन (1999). 'द स्टोइक थिअरी ऑफ कॅटेगरीज', ऑक्सफर्ड स्टडीज इन एनशियंट फिलॉसॉफी, खंड XVII. ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस ISBN 0198250193, pp. 215–247.

रॉबर्टसन, डोनाल्ड, कॉग्निटिव्ह-बिहेवियरल थेरपीचे तत्त्वज्ञान: तर्कसंगत आणि संज्ञानात्मक मानसोपचार म्हणून स्टोइकिझम (लंडन: कर्नाक, 2010) ISBN 978-1855757561

रॉबर्टसन, डोनाल्ड, रोमन सम्राटासारखे कसे विचार करावे: मार्कस ऑरेलियसचे स्टोइक तत्त्वज्ञान. 'न्यू यॉर्क: सेंट मार्टिन प्रेस, 2019.

सेलर्स, जॉन, स्टोईसिझम (बर्कले: युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्निया प्रेस, 2006) ISBN 1844650537

सोराबजी, रिचर्ड (2000), इमोशन अँड पीस ऑफ माइंड: फ्रॉम स्टोइक एजिटेशन टू ख्रिश्चन टेम्पटेशन, ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस, ISBN 978-0-198-25005-0

स्टीफन्स, विल्यम ओ., स्टोइक एथिक्स: एपिकेटस अँड हॅपीनेस अॅज फ्रीडम (लंडन: कंटिन्यूम, 2007) ISBN 0826496083

Strange, Steven (ed.), Stoicism: Traditions and Transformations (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 2004) ISBN 0521827094

झेलर, एडवर्ड; रेचेल, ओसवाल्ड जे., द स्टॉईक्स, एपिक्युरियन्स अँड सेप्टिक्स, लाँगमॅन्स, ग्रीन, अँड कंपनी, 1892

बाह्य दुवे

[संपादन]

 

साचा:Philosophy of languageप्राचीन आत्मसंयमिकांनी त्यांच्या कामात आणि पत्रांमध्ये मुख्यतः ग्रीक भाषेचा वापर केल्याचे आढळले आहे कारण त्या काळात ग्रीक भाषा ही प्रतिष्ठित आणि तत्त्वज्ञानाची भाषा मानली जात होती. पण आजच्या काळातील आत्मसंयमी जगभर पोचण्यासाठी इंग्रजी भाषेचा वापर करत आहे

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?title=तितिक्षावाद&oldid=2476251" पासून हुडकले