राम नवमी दंगल

राम नवमी हा हिंदू देवता रामाचा वाढदिवस साजरा करणारा हिंदू सण आहे. हे हिंदू कॅलेंडरमध्ये दरवर्षी चैत्र महिन्याच्या 9 व्या दिवशी येते, सामान्यतः मार्च-एप्रिल महिन्यात. किमान 1979 पासून या सणात अनेकदा मुस्लिम-बहुल प्रदेशांसह शहरांमधून हिंदू उपासकांच्या मिरवणुकांचा समावेश होतो.^[३]^[४]^[५] प्रक्षोभक मानले जाणारे हे प्रदर्शन वारंवार हिंदू आणि मुस्लिम समुदायांमध्ये हिंसाचाराला कारणीभूत ठरले आहे. विद्वान पॉल ब्रास म्हणतात की राम हे स्वतः संघ परिवाराचे राजकीय प्रतीक बनले आहेत आणि रामनवमीच्या मिरवणुका विश्व हिंदू परिषद (VHP) आणि बजरंग दल सारख्या हिंदुत्ववादी संघटनांद्वारे "नेतृत्व किंवा उत्तेजक प्रदर्शनात बदलल्या जातात.^[६]

पार्श्वभूमी[संपादन]

मुख्य पान: रामनवमी

राम हा विष्णू चा सातवा अवतार मानला जातो, जो अयोध्येचा राजकुमार म्हणून जन्माला आला होता आणि सर्व कष्टांना न जुमानता धर्म च्या तत्त्वांचे पालन करत आदर्श जीवन जगला होता. रामाचा जन्मदिवस रामनवमी जो सनातनी नवीन वर्षाच्या ९व्या दिवशी येतो (सामान्यत: मार्च-एप्रिलमध्ये) जगभरातील हिंदू साजरे करतात. हा दिवस भजन आणि कीर्तन यासारख्या पूजा (भक्तीपूजा) ने चिन्हांकित केला जातो, उपवास करून आणि रामाच्या जीवनाविषयीचे उतारे वाचून. रामायण पौराणिक कथांमध्ये उल्लेख केलेल्या विशेष स्थानांवर प्रमुख उत्सव साजरा केला जातो. यामध्ये अयोध्या (उत्तर प्रदेश), रामेश्वरम (तामिळनाडू), भद्राचलम (तेलंगणा) आणि सीतामढी (बिहार) यांचा समावेश आहे. काही ठिकाणी रथयात्रा (रथ मिरवणुकीचे) आयोजन केले जाते.

सत्ताधारी भारतीय जनता पक्ष (भाजप) ची मूळ संघटना, हिंदू राष्ट्रवादी संघटना राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ (RSS) च्या राजकीय कल्पनेत राम केंद्रस्थानी आहे. 1925 च्या विजयादशमीच्या दिवशी, रावणावर रामाच्या विजयाच्या स्मरणार्थ आरएसएस ची स्थापना करण्यात आली आणि 1926 च्या रामनवमीच्या दिवशी त्याचे नाव "राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ" देण्यात आले. त्याचे पहिले सार्वजनिक मिशन रामनवमीच्या संघटनेला मदत करणे हे होते. रामटेक येथील उत्सव, त्याचे संस्थापक हेडगेवार यांनी "मोठ्या काळजीने" निवडलेला एक प्रसंग.^[७] आरएसएसने स्वतःसाठी एक ध्वज देखील निवडला, जो भगव्या रंगात आणि आकारात, रामाचा ध्वज आहे असे मानले जाते आणि शिवाजींनी त्याचा वापर केला होता असे मानले जाते.^[८]

तथापि, त्याच्या अस्तित्वाच्या अनेक दशकांपासून, धर्म हा संघटन करण्याच्या आरएसएस (RSS) प्रयत्नांचा एक प्रमुख भाग नव्हता, तर एक 'राष्ट्रवादी' मोहीम होता, ज्याने हिंदूंसह 'राष्ट्र' ओळखले होते. (त्यावेळेस धार्मिक जागा हिंदू महासभेने व्यापली होती, एक राजकीय पक्ष ज्याच्याशी आरएसएसचा अस्पष्ट संबंध होता.) हे १९६४ मध्ये बदलले, जेव्हा आरएसएसने विश्व हिंदू परिषद (व्हीएचपी) ची स्थापना केली, ही एक संलग्न संघटना जी हिंदूंसाठी देखील प्रचार करेल. हिंदू धर्म म्हणून.^[९]

हितवाद च्या म्हणन्यानूसार, १९६७ च्या सुमारास आरएसएसचे घर असलेल्या नागपुरात रामनवमीच्या निमित्ताने शोभा यात्रा^[a] नावाची भव्य मिरवणूक सुरू झाली. पारंपारिक रथ-यात्रांपेक्षा, ज्या मंदिरांनी आयोजित केल्या जातात आणि सामान्यतः जवळपासच्या भागांपुरते मर्यादित, शोभा यात्रा या भव्य मिरवणुका असतात ज्यात संपूर्ण शहर व्यापण्याचा प्रयत्न केला जातो, ज्यात "वाहनांचे घोडेस्वार, प्रत्येक डझनभर माणसे घेऊन जातात, घोषणाबाजी करतात आणि वारंवार शस्त्रे चालवतात".^[१३] १९८७ मध्ये, बाबरी मशीद-रामजन्मभूमी वादाच्या दरम्यान, विश्व हिंदू परिषदेने दिल्लीसह देशव्यापी शोभा यात्रांचे आयोजन केल्याचे सांगितले जाते,^[१४] जेथे शस्त्रांचे प्रदर्शन करण्यात आले आणि प्रक्षोभक घोषणा देण्यात आल्या.

१९७९ जमशेदपूर दंगल[संपादन]

१९८४-१९९३[संपादन]

२००६ अलिगड दंगल[संपादन]

5 एप्रिल रोजी, रामनवमी उत्सवादरम्यान हिंदूंनी मुस्लिमांमध्ये हिंसाचार केला ज्यामुळे पाच लोकांचा मृत्यू झाला.^[१५]

२००९ पुसद दंगल[संपादन]

पुसद, महाराष्ट्रातील रामनवमी मिरवणूक विस्कळीत झाली आणि दगडफेक करण्यात आली ज्यामुळे हिंसक दंगल झाली. या दंगलीत ७० हून अधिक दुकाने जाळली गेली आणि मालमत्तेचे नुकसान झाले.^[१६]

२०१४ कानपूर दंगल[संपादन]

पोलीस आणि प्रशासनाने रामनवमीच्या मिरवणुकीला परवानगी नाकारली तेव्हा हिंसाचार उसळला आणि अनेक जण जखमी झाले.^[१७]

२०१६ हजारीबाग हिंसाचार[संपादन]

रामनवमी उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी झारखंडमधील हजारीबाग शहर आणि आसपासच्या भागात दोन गटांमध्ये संघर्ष, दुकाने जाळणे आणि पोलिसांवर दगडफेक झाल्यानंतर अनेक जण जखमी झाल्यानंतर कर्फ्यू लागू करण्यात आला.^[१८]

२०१८ पश्चिम बंगाल दंगल[संपादन]

राणीगंजमध्ये होणारी रामनवमी मिरवणूक मुस्लिम समाजातील लोकांनी लाऊडस्पीकरच्या वापरावर आक्षेप घेतल्याने विस्कळीत झाली. काही वेळातच या गरमागरम वादाला हिंसक वळण लागले आणि पोलीस कर्मचाऱ्यांवर विटा आणि दगडांनी हल्ला करण्यात आला. जमाव हिंसक होताच क्रूड बॉम्बने बॉम्बफेक सुरू झाली. अरिंदम दत्ता चौधरी पोलीस उपायुक्त (मुख्यालय), जे परिस्थितीवर लक्ष ठेवण्यासाठी घटनास्थळी पोहोचले, बॉम्ब हल्ल्यात जखमी झाले आणि स्फोटात त्यांचा उजवा हात जवळजवळ उडून गेला.^[१९]

२०१९ दंगल[संपादन]

आसनसोल, पश्चिम बंगालमध्ये बाराकर मारवाडी विद्यालयातून रामनवमी रॅली काढण्यात आली, बहुतेक रॅली बाईकवर असताना, त्यांनी बाराकर बाजारातून जाण्याचा प्रयत्न केला. त्यांनी वाहने जाळली आणि घरावर दगडफेक केली, त्यांनी प्रत्युत्तर दिल्यावर आमने-सामने हाणामारी झाली.^[२०]

जोधपूर, राजस्थानमध्ये, 13 एप्रिल रोजी जातीय संघर्ष झाला, काही वाहने जाळण्यात आली आणि शोभा यात्राच्या जमावाने घरांवर दगडफेक केली आणि पोलिसांशी चकमक झाली आणि सूरसागर पोलिस स्टेशनच्या व्यापरीओन का मोहल्लामध्ये दोन पोलिस जखमी झाले.^[२१]

२०२२ दंगल[संपादन]

२०२३ दंगल[संपादन]

टिप्पणी[संपादन]

^ "Shobha Yatra" literally means a "shining" or "glorious" procession. One source calls it a "a long procession with great pomp and show".^[१०] It was traditionally associated with akharas^[११] or ascetic orders.^[१२]

संदर्भ[संपादन]

^ Pinney, Christopher (2004). 'Photos of the Gods': The Printed Image and Political Struggle in India. Reaktion Books. pp. 204–205. ISBN 978-1-86189-184-6. One of the most striking examples ... is Anuradha Kapur's celebrated analysis of the 'muscularization' of the god Ram. Starting in the late 1980s a series of popular images (illus. 161) appeared depicting a saffron-clad Ram (often towering above a new imaginary Rama temple in Ayodhya).
^ Jain, Kajri (2007). Gods in the Bazaar: The Economies of Indian Calendar Art. Duke University Press. pp. 320–321. ISBN 978-0-8223-3926-7. [Anuradha] Kapur traces a marked iconographic shift in popular imagery from the earlier, textually sanctioned depictions of Ram as soft, smooth-bodied, almost pudgy, smiling, benign, and above all gentle and tranquil (see figs. 93 and 129), to the more recent muscular versions whose rasa or mood is (according to Kapur) predominantly ugra: "angry, exercised
^ Mander, Harsh (12 April 2018), Miracles in Asansol: As coal city burnt in hatred, a Muslim cleric and Hindu temple healed with love, Scroll.in, भूतकाळात रामनवमी, प्रभू रामाच्या जन्माचा उत्सव साजरा करणारा वसंतोत्सव, पश्चिम बंगालमध्ये मोठ्या प्रमाणात सार्वजनिक उत्सव किंवा मिरवणुकीसाठी एक प्रसंग नव्हता. गेल्या काही वर्षांमध्ये हे बदलले, जेव्हा भारतीय जनता पक्ष, त्याचा वैचारिक पालक राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि संबंधित संघटनांनी धार्मिक कार्यक्रमाचे रूपांतर भांडखोर सांप्रदायिक दहशतवादाचे प्रदर्शन करण्यासाठी, शस्त्रास्त्रांचे आक्रमक प्रदर्शन आणि आग लावणाऱ्या विरोधी प्रसंगी केले. मुस्लिम घोषणा.
^ Islam 2018, p. 251: "After the massive victory in the 2017 Uttar Pradesh Assembly election, the Sangh Parivar organised the Ram Navami celebrations in some parts of the state with unprecedented fervour. People were surprised to see armed processions of Hindutva activists carrying swords, machetes, and tridents'."
^ Bharadwaj, Amit (29 April 2021), "How RSS lay the groundwork for the "tsunami" that BJP is expecting in West Bengal", The Caravan, The Ramnavami procession is a way to display aggression of the Hindu youth," Mandal told me. “It was our shakti pradarshan”—show of strength. "And the groundwork for this was being done for months, since 2016.
^ Brass, Paul R. (2005), The Production of Hindu-Muslim Violence in Contemporary India, University of Washington Press, p. 365, ISBN 978-0-295-98506-0
^ Andersen, Walter K.; Damle, Shridhar D. (1987) [Originally published by Westview Press], The Brotherhood in Saffron: The Rashtriya Swayamsevak Sangh and Hindu Revivalism, Delhi: Vistaar Publications, Chapter 1, Hedgewar selected the first mission of the young organization with great care. He wanted to demonstrate the value of discipline to both the volunteers and to the general public, and chose a popular religious occasion—Ramnavami—to do so.... For the occasion, he chose both the name and the uniform of the organization. The swayamsevaks, in their new uniforms, marched to the temple singing verses from Ramdas. According to RSS sources, they enforced queues for the worshippers visiting the temple housing the main idol, provided drinking water, and drove off the corrupt priests.
^ Basu et al. (1993), p. 18.
^ Jaffrelot 1996, Chapter 5.
^ Yogesh Atal (1993). Understanding Indian Society: Festschrift in Honour of Professor S.C. Dube. Har-Anand Publications. p. 147. ISBN 9788124100080.
^ Surajit Sinha; Baidyanath Saraswati (1978). Ascetics of Kashi: An Anthropological Exploration. N.K. Bose Memorial Foundation. p. 154. OCLC 1045990538.
^ Manisha Sethi (29 November 2020). Escaping the World: Women Renouncers among Jains. Taylor & Francis. p. 179. ISBN 978-1-00-036578-8.
^ Kumar, Megha (16 June 2016). Communalism and Sexual Violence in India: The Politics of Gender, Ethnicity and Conflict. Bloomsbury Publishing. pp. 216–217. ISBN 978-1-78672-068-9.
^ Zaidi, A. Moin, ed. (1989), Party Politics in India, 1987, Volume 1, Issue 1, Indian Institute of Applied Political Research, p. 341, [BJP] has been working by proxy through the Vishwa Hindu Parishad which organised countrywide 'shobha yatras' for the nine days preceding the Ram Navami on [April 7]. It will not be long before it comes out in the open as every Hindu is emotionally involved with the Ram Janmabhoomi.
^ "6 worst communal riots under UPA government". DNA India.
^ "Communal clash in Maharashtra, 2 killed". NDTV News.
^ IANS. "Violence in Kanpur over Ram Navami procession route injures many". India.com.
^ PTI (2016-04-17). "Curfew clamped in Jharkhand's Hazaribagh following Ram Navami violence". Mint.
^ Manogya Loiwal (27 March 2018). "Ram Navami violence in Raniganj kills one, leaves several injured including cops". India Today.
^ Mohammad Asif (16 April 2019). "Ram Navami rallies turn violent in Asansol, police rushed to spot". Times of India.
^ Rohit Parihar (14 April 2019). "Rajasthan: Communal clashes, violence mar Ram Navami procession". India Today.

संदर्भग्रंथ[संपादन]

अहमद, आइजाज (२०२२), New Dimensions of Indian Historiography: Historical Facts and Hindutva Interpretation, K.K. Publications
Basu, Tapan; Datta, Pradip; Sarkar, Sumit; Sarkar, Tanika; Sen, Sambuddha (1993), Khaki Shorts and Saffron Flags: A Critique of the Hindu Right, Orient Longman, ISBN 0863113834
Datta, Pradip; Pati, Biswamoy; Sarkar, Sumit; Sarkar, Tanika; Sen, Sambuddha (10 November 1990), "Understanding Communal Violence: Nizamuddin Riots", Economic and Political Weekly, 25 (45): 2487–2489+2491–2495, JSTOR 4396965
Frykenberg, Robert E. (2008), "Hindutva as a Political Religion: An Historical Perspective", in R. Griffin; R. Mallett; J. Tortorice (eds.), The Sacred in Twentieth-Century Politics: Essays in Honour of Professor Stanley G. Payne, Palgrave Macmillan UK, pp. 178–220, ISBN 978-0-230-24163-3
Jaffrelot, Christophe (1996), The Hindu Nationalist Movement and Indian Politics, C. Hurst & Co. Publishers, ISBN 978-1850653011
Huda, Kashif-Ul (23–29 May 2009), "Communal Riots and Jamshedpur", Economic and Political Weekly, 44 (21): 19–21, JSTOR 40279029CS1 maint: date format (link)
Islam, Maidul (2018). "Big national parties in West Bengal: An exceptional outcast?". In Mujibur Rehman (ed.). Rise of Saffron Power: Reflections on Indian Politics. Taylor & Francis. ISBN 978-0-429-01397-3.
Nath, Suman; Roy Chowdhury, Subhoprotim (2019), "Mapping Polarisation: Four Ethnographic Cases from West Bengal", Journal of Indian Anthropological Society, 54: 51–64 – academia.edu द्वारे

[13] "Shobha Yatra" literally means a "shining" or "glorious" procession. One source calls it a "a long procession with great pomp and show".^[१०] It was traditionally associated with akharas^[११] or ascetic orders.^[१२]

[1] Pinney, Christopher (2004). 'Photos of the Gods': The Printed Image and Political Struggle in India. Reaktion Books. pp. 204–205. ISBN 978-1-86189-184-6. One of the most striking examples ... is Anuradha Kapur's celebrated analysis of the 'muscularization' of the god Ram. Starting in the late 1980s a series of popular images (illus. 161) appeared depicting a saffron-clad Ram (often towering above a new imaginary Rama temple in Ayodhya).

[2] Jain, Kajri (2007). Gods in the Bazaar: The Economies of Indian Calendar Art. Duke University Press. pp. 320–321. ISBN 978-0-8223-3926-7. [Anuradha] Kapur traces a marked iconographic shift in popular imagery from the earlier, textually sanctioned depictions of Ram as soft, smooth-bodied, almost pudgy, smiling, benign, and above all gentle and tranquil (see figs. 93 and 129), to the more recent muscular versions whose rasa or mood is (according to Kapur) predominantly ugra: "angry, exercised

[3] Mander, Harsh (12 April 2018), Miracles in Asansol: As coal city burnt in hatred, a Muslim cleric and Hindu temple healed with love, Scroll.in, भूतकाळात रामनवमी, प्रभू रामाच्या जन्माचा उत्सव साजरा करणारा वसंतोत्सव, पश्चिम बंगालमध्ये मोठ्या प्रमाणात सार्वजनिक उत्सव किंवा मिरवणुकीसाठी एक प्रसंग नव्हता. गेल्या काही वर्षांमध्ये हे बदलले, जेव्हा भारतीय जनता पक्ष, त्याचा वैचारिक पालक राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि संबंधित संघटनांनी धार्मिक कार्यक्रमाचे रूपांतर भांडखोर सांप्रदायिक दहशतवादाचे प्रदर्शन करण्यासाठी, शस्त्रास्त्रांचे आक्रमक प्रदर्शन आणि आग लावणाऱ्या विरोधी प्रसंगी केले. मुस्लिम घोषणा.

[4] Islam 2018, p. 251: "After the massive victory in the 2017 Uttar Pradesh Assembly election, the Sangh Parivar organised the Ram Navami celebrations in some parts of the state with unprecedented fervour. People were surprised to see armed processions of Hindutva activists carrying swords, machetes, and tridents'."

[5] Bharadwaj, Amit (29 April 2021), "How RSS lay the groundwork for the "tsunami" that BJP is expecting in West Bengal", The Caravan, The Ramnavami procession is a way to display aggression of the Hindu youth," Mandal told me. “It was our shakti pradarshan”—show of strength. "And the groundwork for this was being done for months, since 2016.

[6] Brass, Paul R. (2005), The Production of Hindu-Muslim Violence in Contemporary India, University of Washington Press, p. 365, ISBN 978-0-295-98506-0

[7] Andersen, Walter K.; Damle, Shridhar D. (1987) [Originally published by Westview Press], The Brotherhood in Saffron: The Rashtriya Swayamsevak Sangh and Hindu Revivalism, Delhi: Vistaar Publications, Chapter 1, Hedgewar selected the first mission of the young organization with great care. He wanted to demonstrate the value of discipline to both the volunteers and to the general public, and chose a popular religious occasion—Ramnavami—to do so.... For the occasion, he chose both the name and the uniform of the organization. The swayamsevaks, in their new uniforms, marched to the temple singing verses from Ramdas. According to RSS sources, they enforced queues for the worshippers visiting the temple housing the main idol, provided drinking water, and drove off the corrupt priests.

[FOOTNOTEBasu_et_al.199318-8] Basu et al. (1993), p. 18.

[FOOTNOTEJaffrelot1996Chapter_5-9] Jaffrelot 1996, Chapter 5.

[10] Yogesh Atal (1993). Understanding Indian Society: Festschrift in Honour of Professor S.C. Dube. Har-Anand Publications. p. 147. ISBN 9788124100080.

[11] Surajit Sinha; Baidyanath Saraswati (1978). Ascetics of Kashi: An Anthropological Exploration. N.K. Bose Memorial Foundation. p. 154. OCLC 1045990538.

[12] Manisha Sethi (29 November 2020). Escaping the World: Women Renouncers among Jains. Taylor & Francis. p. 179. ISBN 978-1-00-036578-8.

[Kumar-14] Kumar, Megha (16 June 2016). Communalism and Sexual Violence in India: The Politics of Gender, Ethnicity and Conflict. Bloomsbury Publishing. pp. 216–217. ISBN 978-1-78672-068-9.

[countrywide-15] Zaidi, A. Moin, ed. (1989), Party Politics in India, 1987, Volume 1, Issue 1, Indian Institute of Applied Political Research, p. 341, [BJP] has been working by proxy through the Vishwa Hindu Parishad which organised countrywide 'shobha yatras' for the nine days preceding the Ram Navami on [April 7]. It will not be long before it comes out in the open as every Hindu is emotionally involved with the Ram Janmabhoomi.

[16] "6 worst communal riots under UPA government". DNA India.

[17] "Communal clash in Maharashtra, 2 killed". NDTV News.

[18] IANS. "Violence in Kanpur over Ram Navami procession route injures many". India.com.

[19] PTI (2016-04-17). "Curfew clamped in Jharkhand's Hazaribagh following Ram Navami violence". Mint.

[20] Manogya Loiwal (27 March 2018). "Ram Navami violence in Raniganj kills one, leaves several injured including cops". India Today.

[21] Mohammad Asif (16 April 2019). "Ram Navami rallies turn violent in Asansol, police rushed to spot". Times of India.

[22] Rohit Parihar (14 April 2019). "Rajasthan: Communal clashes, violence mar Ram Navami procession". India Today.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[a]

[१३]

[१४]

[१५]

[१६]

[१७]

[१८]

[१९]

[२०]

[२१]

[१०]

[११]

[१२]