रथयात्रा

रथयात्रा म्हणजे रथातून काढलेली देवाची यात्रा होय. रथयात्रा किंवा रथोत्सव ही रथातील कोणतीही सार्वजनिक मिरवणूक आहे. हा शब्द विशेषतः ओडिशा, झारखंड, पश्चिम बंगाल आणि इतर पूर्व भारतीय राज्यांतील वार्षिक रथयात्रेचा संदर्भ देते, विशेषतः ओडिया उत्सव ज्यामध्ये जगन्नाथ (विष्णू अवतार), बलभद्र (त्याचा भाऊ), सुभद्रा (त्याची बहीण) आणि सुदर्शन चक्र (त्याचे शस्त्र) या देवतांसह सार्वजनिक मिरवणुकीचा समावेश होतो. संपूर्ण भारतातील हिंदू धर्मातील विष्णु-संबंधित (जगन्नाथ, राम, कृष्ण) परंपरांमध्ये, शिव-संबंधित परंपरांमध्ये, नेपाळमधील संत आणि देवी, जैन धर्मातील तीर्थंकरांसह रथयात्रा मिरवणुका ऐतिहासिकदृष्ट्या सामान्य आहेत, तसेच आदिवासी लोक धर्म भारताच्या पूर्वेकडील राज्यांमध्ये आढळतात. भारतातील उल्लेखनीय रथयात्रांमध्ये पुरीची रथयात्रा, धामराई रथयात्रा आणि महेशची रथयात्रा यांचा समावेश होतो. भारताबाहेरील गुप्तीपारा आणि संतीपूर हिंदू समुदायातील रथयात्रा, जसे की सिंगापूरमध्ये, जगन्नाथ, कृष्ण, शिव आणि मरियमम्न यांच्याशी संबंधित असलेल्या रथयात्रा साजरी करतात. नट जेकबसेन यांच्या मते, रथयात्रेचा धार्मिक उत्पत्ती आणि अर्थ आहे, परंतु कार्यक्रमांना मुख्य सामुदायिक वारसा, सामाजिक वाटणी आणि आयोजक आणि सहभागींना सांस्कृतिक महत्त्व आहे.