चिरंजीवी

चिरंजीवी (संस्कृत: चिरञ्जीवि, IAST: ciranjīvi) हे हिंदू धर्मानुसार, कलियुगाच्या अखेरपर्यंत पृथ्वीवर जिवंत राहणारे आठ अमर आहेत. चिरंजीवी या संस्कृत शब्दाचा अर्थ “अमर” आहे, पण तो “शाश्वत” या अर्थी नाही. हा शब्द "चिरम" (दीर्घ) आणि जीवी (जिवंत) यांचे एकत्रीकरण आहे.

व्युत्पत्ती आणि शास्त्राचा संदर्भ

"चिरंजीवी" शब्द चिरम, किंवा 'कायम', आणि जीव, किंवा 'जिवंत' यांच्यापासून तयार झाला आहे. हे अमरत्वासारखेच आहे, जे खऱ्या अमरत्वाला सूचित करते. मन्वंतराच्या शेवटी, एका राक्षसाने वेदांची पवित्र पाने गिळंकृत करून अमर होण्याचा प्रयत्न केला, कारण ती पाने ब्रह्मदेवाच्या मुखातून निसटली होती. भगवान विष्णूच्या पहिल्या अवताराद्वारे (मत्स्य) हे वेदशास्त्र प्राप्त झाले. विष्णूच्या अवतारांनी (नरसिंह आणि राम) देखील नंतर अनुक्रमे भगवान ब्रह्मा आणि भगवान शिव यांना नमन करून अमर होण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या हिरण्यकश्यपू आणि रावण या दोन असुरांशी युद्ध करून त्यांना ठार मारले. एका अर्थाने अमर याचा अर्थ "विश्वाचा नाश होईपर्यंत अनंतकाळ जगणे" असा होऊ शकतो, म्हणजे, सर्व भौतिक शरीरे, ब्रह्मासह, ब्रह्मांडाचा नाश होईपर्यंत कालांतराने अभौतिक होण्याचे भाकीत केले आहे.

सात चिरंजीवी

1. वेद व्यास:- महाभारताची रचना करणारे ऋषी.
2. हनुमान:- महान ब्रह्मचाऱ्यांपैकी एक, त्याने रामाची सेवा केली.
3. परशुराम:- विष्णूचा सहावा अवतार. तो सर्व अस्त्र, शास्त्र आणि दैवी शस्त्रांचा जाणकार आहे.
4. विभीषण:- रावणाचा भाऊ. रावणाशी युद्ध करण्यापूर्वी विभीषण रामाला शरण गेला.
5. अश्वत्थामा:- द्रोणाचा पुत्र.
6. महाबली:- सध्याच्या केरळच्या आसपास कुठेतरी अस्तित्वात असलेला राक्षसांचा किंवा असुरांचा शासक. त्याचा मुलगा बाणासुर होता.
7. कृपा:- महाभारतातील राजपुत्रांचे गुरू. त्याला राजा शंतनूने दत्तक घेतले होते. त्यांची बहीण कृपी होती, जिने द्रोणाचार्यांशी लग्न केले.

हिंदू धर्मग्रंथातील चिरंजीवींचा उल्लेख

हिंदू धर्मग्रंथात सात अमरांबद्दल एक मंत्र आहे, ज्यामध्ये नशीब आणि दीर्घायुष्यासाठी त्यांचे नाम स्मरण केले जाते:

अश्वत्थामाबलिर्व्यासोहनुमांश्च विभीषण:कृपश्चपरशुरामश्च सप्तैतेचिरंजीविन:।

काही ठिकाणी अनावधानाने मार्कंडेय ऋषींना चिरंजीव संबोधले जाते परंतु ते चिरंजीव नसून त्यांनी अकाली येणाऱ्या मृत्यू वर विजय मिळवला आणि दीर्घायुष्य प्राप्त केले.