Jump to content

बली

विकिपीडिया, मुक्‍त ज्ञानकोशातून

बली एक पौराणिक असुर राजा व सप्तचिरंजीवांपैकी एक आहे. हा विरोचनाचा पुत्र व भक्त प्रल्हादाचा नातू होय. शुक्राचार्य हे त्याचे गुरू होते.प्रल्हादाचे हा आपल्या आजोबाप्रमाणे विष्णूचा भक्त होता. हा अतिशय दानी होता. ह्याच्या पित्याचा इंद्राने कपटाने वध केला. त्याचा सूड म्हणून ह्याने इंद्राशी युद्ध करून त्याला स्वर्गातून हाकलून लावले. पुढे इं‍द्राने विष्णूकडे बलीच्या वधासाठी विनंती केली. विष्णूने वामनावतार घेतला व बलीकडून स्वर्ग आणि पृथ्वीचे राज्य दानाच्या रूपात परत घेऊन बलीचा वध न क‍रता त्याला पाताळात ढकलून दिले. तिथे तो लोकाचा राजा झाला.

अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनुमांश्च विभीषण:। कृप: परशुरामश्च सप्तैतै चिरञ्जीविन:॥ सप्तैतान् संस्मरेन्नित्यं मार्कण्डेयमथाष्टमम्। जीवेद्वर्षशतं सोपि सर्वव्याधिविवर्जितः॥ - सप्त चिरंजीवी स्तोत्रम् मंत्र सांगतो की आठ अमरांचे (अश्वत्थामा, महाबली, व्यास, हनुमान, विभीषण, कृपा, परशुराम आणि मार्कंडेय) स्मरण एखाद्याला आजारांपासून मुक्तता आणि दीर्घायुष्य प्रदान करते.

महाबली हा एक प्राचीन राजा होता असे मानले जाते. दीपावलीच्या तिसऱ्या दिवशी आणि कार्तिक महिन्याच्या पहिल्या दिवशी विशेष पूजा केली जाते, ज्याला ते 'बली पाडवा', 'बली प्रतिपदा' आणि 'बली पद्यामी' म्हणतात. किनारपट्टी कर्नाटकात, लोक बांबूच्या झाडाच्या काठ्यांनी बनवलेल्या ताटात दिवा घालून देवाला एक खास पदार्थ अर्पण करतात आणि तुळु लोकगीताच्या माध्यमातून त्यांना त्यांचे नैवेद्य स्वीकारण्याची विनंती करतात. लोकांचा असा विश्वास आहे की उत्सवाच्या तिसऱ्या दिवशी, राजा त्याचे राज्य पाहण्यासाठी एका दिवसासाठी पाताळातुन बाहेर पडतो. थायलंड आणि ताई लोक धर्मात त्याला चाओ क्रुंग भाली (เจ้ากรุงพาลี) असे म्हणतात. त्याला देवतांचा प्रमुख मानले जाते आणि पृथ्वीचे रक्षक म्हणून काम करतात. (พระภูมิเจ้าที่) वृक्षांचे संरक्षक देवता (รุกขเทวดา) आणि ट्यूटेलरी देवता. (เทพารักษ์) कोणत्या देवतेचे हे प्रकार हिंदू धर्मातील ग्रामदेवता आणि कुलदेवता यांच्याशी सारखेच आहेत., हो केव साल फ्रा भूम (หอแก้วศาลพระภิภภิภภิภภาภาภาภาภาภาภาภาภาษาไทย) हा सर्वात महत्त्वाचा पुतळा आहे. पॅलेस जो फ्रा थिनांग चाय चुंपोलच्या बाजूला आहे परंतु आतल्या शाही न्यायालयाच्या परिसरात स्थित आहे (पत्नीची राहण्याची सोय, अविवाहित मुलीसह उपपत्नी आणि स्त्री परिचारक), [२७] जुन्या थाई नवीन वर्षाच्या उत्सवादरम्यान त्याची विशेष पूजा केली जाईल (केनदाराच्या समाप्तीनुसार) मार्च ते एप्रिलच्या सुरुवातीला) सोंगक्रान उत्सवापूर्वी, देवता रक्षक ग्रँड पॅलेससाठी स्पिरिट हाऊसमध्ये त्यांच्या पुतळ्यासह इतर पुतळ्यांना आमंत्रित करून., सियाम देवाधिराज यांच्यासोबत पूजा करण्यासाठी या, ज्यांना ग्रँड पॅलेसचे मुख्य देवता रक्षक म्हणून अध्यक्ष मानले जात असे., जो दरवर्षी थायलंडच्या राजेशाही किंवा थायलंडच्या राजेशाहीच्या एजंटद्वारे फ्रा थिनांग फायसन थाक्सिन येथे समारंभात सहभागी होतो.[28] ताई लोक धर्माबद्दल सांगायचे तर, त्यांची सामान्यतः पृथ्वीचे रक्षक म्हणून काम करणाऱ्या देवता, झाडांचे रक्षक देवता आणि पालक देवता यांच्यासोबत पूजा केली जात असे. त्यांच्या प्रसिद्ध पुतळ्याद्वारे आणि पालक देवता यांच्याद्वारे त्यांची पूजा केली जात असे. मुआंग रायोंग जिल्ह्यातील नोएन फ्रा सुद जिल्ह्यातील रायोंग प्रांतातील सान चाओ क्रुंग भाली (ศาลเจ้ากรุงพาลี) येथे स्थित त्यांच्या प्रसिद्ध पुतळ्याद्वारे आणि त्यांच्या आत्म्याच्या घराद्वारे, ज्याला स्थानिक लोकांनी समुदायाचे पालक देवता म्हणून प्रशंसा केली आहे.


तामिळनाडूतील महाबलीपुरम शहर देखील त्याच्याशी संबंधित आहे.

पुढील श्लोकातील एक ओळ बलीच्या दानशूरतेबद्दल आहे. श्लोक असा :- अतिरूपात् हृता सीता | अतिदर्पाच्च रावणः | अतिदानात् बलिर्बद्धः | अति सर्वत्र वर्जयेत् ||