समाजशास्त्र

सामाजिक शास्त्र याच्याशी गल्लत करू नका.

समाजशास्त्र (Sociology) म्हणजे माणसाचा समाजाशी असलेल्या आंतरसंबंधांचा अभ्यास. समाजशास्त्र हे समाजाचे विज्ञान आहे. यात सामाजिक घटक व सामाजिक घडामोडींचा समावेश असतो. समाजाचे मन, मनाचा एकूण कल व समाज पाळत असलेले रीतिरिवाज यांचा शोध या शास्त्रात घेतला जातो. सामाजिक प्रश्नांची उकल करण्यासाठी समाजशास्त्र उपयुक्त असते. हे शास्त्र आंतरविद्याशाखीय स्वरूपाचे आहे. यामुळे याचा मानववंशशास्त्र, भाषाशास्त्र, राज्यशास्त्र, इतिहास व संख्याशास्त्र अशा अनेक शाखांशी संबंध येतो.

समाजशास्त्राला इंग्रजीत "Sociology" म्हणतात,

ऑगस्ट कॉम्ट हा समाजशास्त्राचा जनक मानला जातो. इ.स. १८३९मध्ये त्याने सामाजिक भाषणात आणि नंतर Positive philosophy या ग्रंथात "समाजशात्र" या शब्दाचा पहिल्यांदा वापर केला.

उपशाखा

समाजशास्त्रात अनेक उपशाखा आहेत समाजशास्त्रात विविध समस्या घेऊन अभ्यास केला जातो. समाजशास्त्रत अनेक शास्त्रज्ञांनी विविध सिद्धांत मांडला आहे यामध्ये त्यांनी आपले विचार मांडले आहे तसेच त्यांनी ग्रामीण व शहरी भागाचा अभ्यास समाजशास्त्रत केला आहे.सामाजिक चळवळी व त्यांचा समस्या समाजशास्त्रत मांडले आहे.

लष्करी समाजशास्त्र

• सैन्याची विचारसरणी
• सैन्याची अंतर्गत एकी
• सैनिकी वृत्ती आणि सैनिकी सावधानता
• सैन्यामधील स्त्रियांचे स्थान
• सैन्याच्या औद्योगिक व शैक्षणिक परिसरांतील जीवन
• सेना - संस्था आणि संरचना
• सैन्याची सततची युद्धाची तयारी

ग्रामीण समाजशास्त्र

भारतीय ग्रामीण समाजशास्त्राच्या अभ्यासात, भारतातील ग्रामीण संरचनांचा, जातिव्यवस्थेचा, गावाच्या आर्थिक आणि राजकिय संरचनांचा अभ्यास केला जातो.

मराठी ग्रामीण समाजशास्त्राच्या सुरुवातीच्या अभ्यासाठी वरदा प्रकाशनाने पुनःप्रकाशित केलेले त्र्यंबक नारायण अत्रे यांचे गावगाडा हे पुस्तक उपयुक्त आहे.

भारतीय समाजशास्त्रज्ञ

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
• जी. एस. घुर्ये
• एम. एन. श्रीनिवास
• इरावती कर्वे
• डी. पी. मुखर्जी
• एस. सी. दुबे
• आर. के. मुखर्जी
• ए. आर. देसाई

सामाजिक संघटना

• अमेरिकी सामाजिक संघ (ASA)
• आंतरराष्ट्रीय सामाजिक संघ (ISA)
• आफ्रिकी सामाजिक संघ (AfSA)
• दक्षिण आफ्रिकी सामाजिक संघ (SASA)
• आयरलँड सामाजिक संघटना(SAI)
• ऑस्ट्रेलियन सामाजिक संघ (TASA)
• कॅनेडियन सामाजिक संघ (CSA)
• जर्मन सामाजिक संघ (DGS)
• पोर्तुगाल सामाजिक संस्था (APS) - Associação Portuguesa de Sociologia
• ब्रिटिश सामाजिक संघ (BSA)
• ब्राझील सामाजिक संस्था (SBS) - Sociedade Brasileira de Sociologia
• भारतीय सामाजिक संस्था (Insoso)
• युरोपीय सामाजिक संघ (ESA)

बाह्य दुवे

• आंतरराष्ट्रीय इंटरनेट समाजशास्त्रीय समूह, सामाजिक व्यवहारांचे अध्ययन करणारा एक इंटरनेट आधारित गट
• Sociologically.net, एक आंतरराष्ट्रीय सामाजिक समुदाय
• इंटरनेट समाजशास्त्री, समाजशास्त्र विद्यार्थ्यांसाठी आंतरजालीय शोध कसा घ्यावा हे शिकवणारा मोफत कार्यक्रम
• सोशियोलॉग - समाजशास्त्र निर्देशिका
• सोशियोसाईट - समाजशास्त्र निर्देशिका - २
• सोशॉलोजी, समाजशास्त्राच्या विद्यार्थ्यांचा एक ई-फोरम
• सामाजिक विज्ञान
• [http://www.uel.ac.uk/hss/research/intern_soc_sci_study.htm सामाजिक विज्ञानाचे अध्ययन करणारा आंतरराष्ट्रीय गट
• [१] नोत्र दाम विश्वविद्यालयाचा समाजशास्त्र ओपन कोर्सवेअर
• पूर्व लंडनमधील संशोधकांचा गट